Abdulla Tağızadə: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 15:
}}
 
'''Abdulla Tağızadə''' (1897-1938) — [[SSRİ Elmlər Akademiyası]] Azərbaycan filialının elmi işçisi, APİ-nin dilçilik kafedrasının müdiri olub. Azərbaycan orfoqrafiyası və terminologiyası sahəsində tanınmış mütəxəssislərdən biri və Azərbaycandakı[[Azərbaycan]]<nowiki/>dakı əlifba hərəkatının fəal üzvlərindən biri. [[Böyük təmizləmə]] zamanı öldürülüb.
 
== Həyatı ==
Sətir 22:
 
=== Təhsili ===
İlk təhsilini məhəllədəki ibtidai məktəbdə alan Abdulla, daha sonra [[Gəncə]] gimnaziyasında oxuyub. O, 1916-cı ildə gimnaziyanı  uğurla başa vurub və [[Moskva UniversitetininUniversiteti]]<nowiki/>nin hüquq fakültəsinə daxil olub. Bir il sonra Rusiyanı[[Rusiya]]<nowiki/>nı bürümüş inqilab dalğası səbəbiylə Gəncəyə geri dönmüşdür.
 
Abdulla Tağızadə, Maarif Komissarlığının sərəncamı ilə 1924-cü ildə Leninqrad şəhərindəki Şərq Dilləri İnstituna oxumağa göndərilir. O, həm də Leninqrad Dövlət Universitetinin dil və mədəniyyət fakültəsinə daxil olur. Burada professor A.N.Samoyloviçlə dostluq edən Abdulla 1925-ci ildə Leninqradda [[Bəkir Çobanzadə]] ilə tanış olur. Bu tanışlıq sonralar onlar arasında möhkəm dostluğa çevrilir.
 
== Fəaliyyəti ==
 
O, ölkədə xüsusən əlifba islahatına böyük maraq göstərib. 1919-cu ildə yeni yaradılan [[Bakı Dövlət UniversitetininUniversiteti]]<nowiki/>nin tarix fakültəsinə daxil olaraq [[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti|Azərbaycan Xalq Cümuriyyəti]] Maarif Nazirliyi yanında yaradılan əlifba komissiyasında fəaliyyət göstərir və öz təkliflərini verir.
 
[[Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin ordusundaMilli Ordusu|Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin ordusu]]<nowiki/>nda sıravi əsgər kimi xidmət etdiyi illərdə bolşeviklər yerli sosialistlərin yardımı ilə [[Aprel işğalı|Bakını işğal]] edir.
 
1920-ci ildə Maarif Komissarlığında texniki katib, “Qaçqınlar və əziyyət çəkənlərə kömək üçün yaradılan xüsusi komissiya”da müavin, 1921-ci ildən Xalq Torpaq Komissarlığının “Əkinçi” jurnalında məsul katib işləyən və Bakı Sovetinin üzvü olan Abdulla Tağızadə təhsil sahəsindəki bilik və təcrübəsini tətbiq etmək üçün maarif sahəsində xidmətə başlayır.
 
Yazıçı [[Ədalət TahirzadəninTahirzadə]]<nowiki/>nin araşdırmalarına görə 1922-ci ildə Azərbaycan Xalq Maarif Komissarlığının Məktəbdənkənar İdarəsində işə girən Abdulla Tağızadə həmin ilin iyulun 1-də Məktəbdənkənar Tərbiyə İdarəsinin Müdir müavini təyin olunur. O, burada cəmi üç ay işləyir.
 
1922-ci ildə Azərbaycan Mərkəzi İcraiyyə Komitəsi yanında Yeni Əlifba Komitəsi yaradılır. Komitəyə noyabr ayının 20-dək, tanınmış dilçı alim [[Fərhad Ağazadə]] rəhbərlik edir. Abdulla Tağızadəni də bu komitəyə işə  dəvət edirlər. O, [[Səməd ağa Ağamalıoğlu|Səmədağa Ağamalıoğlu]], [[Fərhad Ağazadə]], [[Xudadat bəy Məlik-Aslanov|Xudadat Məlikaslanov]], [[Əhməd PepinovlaPepinov]]<nowiki/>la birgə komitənin rəhbər heyətinə seçilir.
 
Araşdırmaçı Əli Şamil AzEdu-az açıqlamasında A.Tağızadənin bundan sonrakı fəaliyyəti haqqında bunları demişdir:
Sətir 42:
{{cquote|''Fərhad Ağazadə ilə tanışlıq və Yeni Əlifba Komitəsində işə girməsi Abdulla Tağızadənin ömür yolunu müəyyənləşdirir. O, bir dilçi alim kimi formalaşır. Fərhad Ağazadə xəstəliyinə görə müalicəyə getdiyindən komitəyə Abdulla Tağızadə rəhbərlik etməli olur. Yeni Əlifba Komitəsinin Azərbaycanın Şuşa, Qazax, Tovuz, Gəncə, Şəki, Ağdam və b. bölgələrdə, eləcə də Türküstanda, Tbilisidə, İrəvanda şöbələri yaradılır. Yeni Əlifba Komitəsinin 1924-cü il aprelin 25-də keçirilən toplantısında Fərhad Ağazadə və Abdulla Tağızadənin fəaliyyəti xüsusilə qeyd olunur.''}}
 
1926-ci ildə Bakıda[[Bakı]]<nowiki/>da kecirilən I Türkoloji Qurultaya qatılmışdır.
 
Ali təhsili başa vurub aspiranturaya daxil olan Abdulla Tağızadə 1928-ci ildə Azərbaycan Maarif Nazirliyi tərəfindən ölkəyə dəvət olunur. O, Ümumittifaq Yeni Əlifba Komitəsinin “Kultura i pismennos Vostoka” toplusunda məsul katib işləyir. Ali məktəbdə “Qədim türk dilləri” fənnindən, Azərbaycan Elmi Tədqiqat İnstitunda aspirantlara “Qədim Türk dillərinin yazılı abidələri” və “Türk dillərinin qramatikası” fənnlərindən mühazirələr oxuyur, eləcə də Marksizim-Leninizm İnstitutunda [[Azərbaycan Türkcəsi|Azərbaycan türkcəsi]] fənnini tədris edir.
 
Abdulla Tağızadə Azərbaycan Elmi-Tədqiqat İnstitunda, dil-ədəbiyyat və sənət şöbəsində elmi işçi, sonra isə dilçilik və terminologiya şöbəsinin müdiri işləmiş, “Türk-tatar dillərinin tarixi sərf-nəhvi” kitabını nəşr etdirmişdir.
 
== Repressiyaya məruz qalması ==
Gəncəli[[1937]]-ci dilçiil martın 17-də həbs edilib. [[1937]]-ci il sentyabrın 12-də istintaqın daha 6 ay uzadılmasına icazə alınır. Dilçi-alim [[1938]]-ci il yanvarın 12-də "xalq düşməni" kimi güllələnir. İstintaq işindəki sənədlərdən birindən bəlli olur ki, onun şəxsi kitabxanası da yandırılıb.
[[1937]]-ci il martın 17-də həbs edilib. "Günahları" bəllidir. İstintaq isə hələlik heç nəyi sübuta yetirə bilmir. Səkkizinci dindirmə zamanı da Abdulla Tağızadə qondarma ittihamların hamısını qətiyyətlə rədd edir. Kim idi əl çəkən? Bir halda ki, məhkumdur, o, mütləq məhv ediləcək.
 
[[1937]]-ci il sentyabrın 12-də istintaqın daha 6 ay uzadılmasına icazə alınır. Yenə eyni suallar, eyni hədələr, eyni şahidlər.
Nəhayət, "üçüncü üsul" işə düşür.
Gəncəli dilçi-alim [[1938]]-ci il yanvarın 12-də "xalq düşməni" kimi güllələnir. İstintaq işindəki sənədlərdən birindən bəlli olur ki, onun şəxsi kitabxanası da yandırılıb.
 
== Əsərləri ==