Naxçıvan Muxtar Respublikasındakı toponimlər: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k →Etnik mənşəli toponimlərin tarixi: Kiçik redaktə |
k Kiçik redaktə |
||
Sətir 428:
[[Hərəm|Hərəmi]] - [[Ordubad rayonu|Ordubad]] r-nunda [[Biləv]] kəndinin [[şimal]]-[[qərb]]<nowiki/>ində aşırım adı.
'''Hatəmxan''' - İrəvan əyalətinin Sədərək nahiyəsində (indi Naxçıvan MR ərazisində) kənd adı. Mənbədə kəndin Dünbili tayfasının məskunlaşması nəticəsində yarandığı qeyd olunmuşdur.
'''Hacati''' - Naxçıvan əyalətinin Dərə-Nürgüt nahiyəsində kənd adı. Mə’nası mə’lum deyil.
'''Hacibəy''' - 1590-cı ildə Naxçıvan şəhərinin məhəllələrindən birinin adı. Ehtimal ki, Hacıbəy məhəllənin aliminin, ağsaqqalının, ya da nəsil başçısının adıdır.
'''Hacivar''' - Babək r-nunda kənd adı. Hacı şəxs adından və var «maldar elin qışlaqda yeri» sözündən ibarətdir. Digər adı Hacıabad.9
'''Haci qayib''' - Şərur r-nunda Axurçayın sol sahilində mağara və pir adı. Əsli: Hacı Qaib piridir.
'''Haci islam''' - İrəvan əyalətinin Şərur nahiyəsində kənd adı. Əhalisi Dönbülü əşirətindəndir (yenə orada).
'''Haci laləli''' - Naxçıvan əyalətinin Şərur nahiyəsində kənd adı.
'''Haci Məhəmməd''' - Naxçıvan əyalətinin yaylaqlarından birinin adı.
'''Hədəl''' - Naxçıvan əyalətinin Sədərək nahiyəsində kənd adı.
'''Həmzəli''' - Şərur r-nunda kənd adı. Kəndin əsasını qoymuş nəslin adıdır.
'''Hərəmi''' - Ordubad r-nunda Biləv kəndinin şimal-qərbində aşırım adı.
'''Horni''' - Naxçıvan əyalətinin Sair-Məvazi nahiyəsində kənd adı.
'''Hurceşin''' - Naxçıvan əyalətinin Dərə-Şahbuz nahiyəsində kənd adı.
'''Huremeşin''' - Naxçıvan əyalətinin Naxçıvan nahiyəsində kənd adı.
'''Xalxal''' - Babək r-nunda kənd adı. Cənubi Azərbaycan ərazisində qeyd olunmuşdur. Şimali Azərbaycan ərazisində Xalxal və Xalxalqışlaq kəndləri vardır. Bəzi tədqiqatçılara görə bu toponim Azərbaycan dilinin dialektlərindən olub çəpərlənmiş (hasarlanmış) yer, ağıl, qoyun yatağı mənasındadır.
'''Xamlidağ''' - Ordubad r-nunda Zəngəzur silsiləsinin zirvələrindən birinin (hünd. 2690 m) adı. Mənası məlum deyil.
'''Xanabad''' - İrəvan əyalətinin Karbi nahiyəsində (indi Naxçıvan MR-in Şərur r-nunda) qışlaq adı. Ehtimal ki, Naxçıvan xanlarına mənsub kəndlərdən olmuşdur. Xana mənsub abad (kənd) mə’nasındadır.
'''Xanağa''' - Culfa r-nunda kənd adı. Fars mənşəli xanəgah ''dərvişlər üçün məbəd'', ''Sufilərin yaşadıqları yer'' sözünün təhrif formasıdır. Bu xanəgahda hürufilik cərəéanının başçısı, İmadəddin Nəsiminin müəllimi Fəzlullah ''Şeyx Xorasani'' adı ilə dəfn olunmuşdur.
'''Xanağa''' - Culfa r-nunda Xanağa kəndinin şərqində dağ (hünd. 1910 m) adı. Xanağa kəndinin adındandır.Bax:Xanağa k.
'''Xanbulaq''' - Şərur r-nunda Avuş kəndinin cənubunda bulaq adı.
'''Xanəgah''' - Naxçıvan əyaləti, Ordubad qəzasının Azadciran nahiyəsində kənd adı.7
'''Xanliqlar''' - Şərur r-nunda kənd adı. Naxçıvan xanlarına məxsus kəndlərdəndir. ''Xana məxsus, xanlıq kənd'' mənasındadır.
'''Xançeşmə''' - Ordubad r-nunda Urmis kəndinin şimal-qərbində bulaq adı.
'''Xaraba Gilan''' - Ordubad r-nunda Gilançayın sol sahilində xaraba şəhər adı. Bir fikrə görə, XIII əsrdə monqollar tərəfindən dağıdılmış və bir daha dirçəlməmişdir.
'''XARKU''' - Babək r-nunda Sirab kəndinin şimal-şərqində çayın adı. Mənası məlum deyil.
'''Xatunkəhriz''' - 1728-ci ildə İrəvan əyalətinin Sədərək nahiyəsində kənd adı. Mənbədə kəndin Dünbili tayfasının məskunlaşması nəticəsində yarandığı qeyd olunur.
'''Xaçaparaq''' - Culfa r-nunda Bənənyar kəndinin şimalında xaraba kənd adı. Xaç daşı olan paraq (gecələr mal-qara salınan yer) mə’nasındadır.
'''Xəzərdərəqlux''' - Culfa r-nunda, Cuğa kəndinin şimal-şərqində dağ adı. Azərbaycan ərazisində Xəzər etnonimini əks etdirən adlardır. Xəzər etnonimindən, Azərbaycan dilində dərə və zirvə sözlərindən ibarətdir.
'''Xəzəryurd''' - Ordubad r-nunda Nəsirvaz kəndinin cənub-şərqində dağ (hünd. 3168 m) adı. Erkən orta əsrlərdə Azərbaycan ərazisində məskunlaşmış xəzərlərin adını əks etdirið. Oronimlərdəki «yurd» sözü göstərir ki, dağ xəzərlərin yaylaq yeri olmuşdur.
'''Xələc''' - Şərur r-nunda kənd adı. Azərbaycanın müxtəlif rayonlarında bu adda beş kənd vardır. Səlcuq oğuzlarının Xələc tayfasının adını əks etdirir. Mahmud Qaşqariyə görə oğuzlar əvvəlcə 24 tayfa idilər. Sonra onlardan ikisi birləşərək Xələc tayfasını yaratmışdır. Ərəb müəlliflərinə görə Amu-Dəryanın cənubundakı əyalətlərdə yaşamış türk tayfalarından biri xələclər olmuşlar. Şübhəsiz ki, XI-XII əsrlərdə Səlcuq oğuzlarının tərkibində Azərbaycan ərazisinə gəlmişlər. M.H.Vəliyev xələclərin Azərbaycana gəlişini 826-836-cı illərə aid edir7.
'''Xələc''' - Şərur r-nunda Alışar kəndinin şərqində dağ adı. Xələcdaşı da adlanır. Səlcuq oğuzlarının Xələc tayfasının adını əks etdirir.
'''Xəlfəli''' - Naxçıvan əyalətinin Qışlağat nahiyəsində kənd adı.[1] Şahsevənlərin 400 alaçıqdan ibarət Sərxanlı tayfasının Xəlfəli tirəsinin adını əks etdirir.
'''Xəlilli''' - Babək r-nunda kənd adı. Kəndin əsasını qoymuş tayfanın adıdır.
'''Xəlili''' - Naxçıvan əyalətinin Azadciran nahiyəsində kənd adı.
'''Xəlilxarabasi''' - Naxçıvan əyalətinin Naxçıvan nahiyəsində məzrə adı.
'''Xəlifə''' - Naxçıvan əyalətinin Qışlağat nahiyəsində kənd adı.
'''Xəlifkənd''' - İrəvan əyalətinin Karbi nahiyəsində (indi Naxçıvan MR-nı Şərur r-nunda) kənd adı.
'''Xəlifədüzən''' - Naxçıvan əyalətinin Naxçıvan nahiyəsində (sancağında) kənd adı. ''Hacıabad kəndin yaxınlığında yerləşir'' (yenə orada).
'''Xəlicə''' - İrəvan əyalətinin Karbi nahiyəsində (indi Naxçıvan MR-in Şərur r-nunda) kənd adı.
'''Xincab''' - Babək r-nunda kənd adı. mənbədə Naxçıvan əyalətinin Qarabağ nahiyəsində Xincab adı kimi qeyd olunur.
'''Xizir''' - Naxçıvan əyalətinin Əlincə nahiyəsində məzrə adı.
'''Xizirxana''' - Naxçıvan əyalətinin Mülki-Arslan nahiyəsində məzrə adı.
'''Xinzirək''' - Naxçıvan əyalətinin Dərə-Şahbuz nahiyəsində kənd adı.
'''Xok''' - Babək r-nunda kənd adı. mənbədə Naxçıvan əyalətinin Qarabağ nahiyəsində kənd adı. ''Əhmədağa dizəsi'' adı ilə tanınır (yenə orada). Digər Xok adlı kənd İrəvan əyalətinin Maku nahiyəsində vardı. İ.Şopenin bu kəndin adını fars dilində xuk – ''donuz'' sözü ilə izah etməsi. inandırıcı deyil.
'''Xok''' - Babək r-nunda Böyükdüz kəndinin şərqində dağ (1060 m).
'''Xorni''' - Naxçıvan əyalətinin Dərə-Şahbuz nahiyəsində kənd adı.
'''Xorxat -''' Ordubad r-nda Kilit kəndindən şimalda dağ adı.
'''Xoşkeşin''' - Culfa r-nunda kənd adı. mənbədə kəndin həm də Firəng Göy adlandığı qeyd olunur.3
'''Xoşkeşin çayi''' - Culfa r-nunda Əlincəçayın sol qolunun (uz.16 km) adı.
'''Xoşkeşin''' - Culfa r-nunda dağ suayrıcının adı.
'''Xocamverdi''' - Naxçıvan əyalətinin Qışlağat nahiyəsində məzrə adı. «Nehrəm kəndinin tərəfindədir» (yenə orada).
'''Xoşluqişlaği''' - Naxçıvan əyalətinin Qarabağ nahiyəsində kənd adı.
'''Xoşludağ''' - Ordubad r-nunda dağ adı. Qədim türk dillərində xoş ''kəcəbə yeri'', ''maldar elin yaylaq yerində düşərgə yeri'' sözündəndir.
'''Xunut''' - Şərur r-nunda Künnüt kəndinin şimalında dağ adı. Eramızın əvvəllərində şimaldan gəlib məskunlaşmış hun etnonimi ilə bağlıdır. Qədim hun etnoniminin əsl forması məhz Xun olmuşdur. Erkən orta əsrlərdə Albaniyada, indiki Tovuz r-nun ərazisində, Kürün sol sahilində Xunan qalasının adı (V əsrdən mə’lumdur), Gürcüstanda keçən əsrdə əhalisi azərbaycanlılardan ibarət Xunevi, Xundisubani, Gədəbəy r-nunda Xunus (Novo Spaskoe) adları ilə mənşəcə eynidir. Dağın adı Xun etnonimindən və qədim türk dillərində cəm bildirən - ut şəkilçisindən ibarətdir. Həmin dağın adı təhrif olunmuş şəkildə Künnüt kəndinin adında əksini tapmışdır. Bax: Künnüt.
'''Xurs''' - Ordubad r-nunda kənd adı. Qədim türk mənşəli Qorus tayfasının adını əks etdirir. Ermənistanda Sisyan r-nunda Gorus və Qarabağda Xoruzlu toponimləri ilə mənşəcə eynidir.
'''Xoşluyer''' - Naxçıvan əyalətinin Qarabağ nahiyəsində qışlağ adı.8 Bu toponim ''Xoşlu yer'', ''xoşa gələn yer'', ''gözəl yer'' mənasındadır.
'''Xuzmərək''' - 1590-cı ildə Naxçıvan şəhərinin məhəllələrindən birinin adı/ Qədim türk dillərində küz – dağın gündüşən tərəfi, payız otlağı, qoyunların payızda otarıldığı yer və mərək – nəzarət məntəqəsi sözlərindən ibarətdir.
[[Xaşlıdağ|Xamlidağ]] - [[Ordubad]] r-nunda [[Zəngəzur]] silsiləsinin zirvələrindən birinin (hünd. 2690 m) adı. Mənası məlum deyil.
| |||