Nəzm: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
kRedaktənin izahı yoxdur |
kRedaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 4:
== [[Bayatı]] ==
Bayatının mənşəçə bayatların adı ilə bağlı olduğu ehtimal edilir. 7 hecalı 4 misradan ibarətdir. 3-cü misrası sərbəst, qalanları həmqafiyə olur. Əsas fikir son iki misrada ifadə edilir. Bayatılar mövzuca rəngarənkdir. Bayatılarda xalqın kədəri, ictimai quruluşa, zülmə qarşı etirazı, yadelli işğalçılara nifrəti, azadlıq və xoşbəxtlik arzuları ifadə edilmiş, məhəbbətə, ayrılığa, dostluğa aid təsirli bayatılar söylənmişdir.
Xalq ədəbiyyatının başqa janrları kimi, bayatılar da nəsildən-nəslə keçərək, müxtəlif variantlara düşmüşdür. Sarı Aşıqın bayatıları məşhurdur. Bayatı janrından klassik və müasir yazılı ədəbiyyatda da istifadə edilmişdir. Bir sıra türkdilli xalqlarda da bayatıya uyğun şeirr formaları mövcuddur. Buna İraqda xoyratları misal göstərmək olar.<ref name="Kərkük">[http://rasulrza.musigi-dunya.az/publisistika/uzaq_ellerin.shtml Rəsul Rza - Uzaq ellərin yaxın töhfələri]</ref> Bayatılar forma və məzmunça müəyyən mənada, çastuşkalara yaxındır.<ref name="kitab.az">[http://kitab.az/cgi-bin/catlib2/item.cgi?lang=az&item=20040220130715490 Asif Hacılı. Bayatı poetikası. B., 2000]</ref>
Həzin melodiya və havalara da bayatı deyilir. Bəzi muğam adları (Bayatı Şiraz, Bayatı-kürd, Bayatı-qacar və s) bayatı sözü ilə bağlıdır.
Bayatı folklorun ən geniş yayılmış janrlarındandır. Bayatıların çoxu məzmunca qəmli, kədərli və həzin olur. Qürbət sıxıntısı, ayrılıq, Vətən məhəbbəti ilə bağlı bayatılar daha çoxdur. Məsələn:
'''Əziziyəm, dilən gəz,<br>'''
'''Bağda gülü dilən gəz.<br>'''
'''Qürbətdə xan olunca,<br>'''
'''Vətənində dilən gəz.<br>'''
Məhəbbət mövzusunda olan və ictimai məzmunlu bayatılar da var. Bayatı dörd misradan və hər misrası yeddi hecadan ibarət şeir şəklidir: birinci, ikinci və dördüncü misralar qafiyələnir, üçüncü misra isə sərbəst olur. I və II misralar giriş xarakteri daşıyır, əsas fikir son iki misrada söylənilir. Bayatının qafiyə quruluşu bu şəkildədir: aaba. Bayatıların ilk misraları, bir qayda olaraq, "Mən aşiq", "Mən aşiqəm", "Əzizinəm", "Eləmi" sözləri ilə başlanır.
'''Əzizim el yoludu,<br>'''
'''Bu gələn el yoludu.<br>'''
'''Başımda bulud oynar,<br>'''
'''Gözlərim sel yoludu.<br>'''
'''Mən aşiq sini, sini,<br>'''
'''Doldur iç sini, sini.<br>'''
'''Mənə öz yarım gərək,<br>'''
'''Nəylirəm özgəsini?<br>'''
'''Eləmi yada məni<br>'''
'''Satdılar yada məni<br>'''
'''Kimim, kimsənəm yox,<br>'''
'''Bir salsın yada məni<br>'''
Bayatıların bir növü cinas bayatılardır. Belə bayatıların qafiyələri cinas sözlər üzərində qurulur. Məsələn;
'''Əzizim yasəməni,<br>'''
'''Dərmişəm yasəməni.<br>'''
'''Getdin, arxaya baxdın,<br>'''
'''Batırdın yasa məni<br>'''
Burada "yasəməni" və "yasa məni" sözləri cinasdır. Birinci mənada gül, ikincidə isə qəm, kədər məzmunundadır. Yaxud:
'''Ordubada,<br>'''
'''Yol gedir Ordubada,<br>'''
'''Sərkərdə qoçaq olsa,<br>'''
'''Heç verməz ordu bada.<br>'''
Bayatı janrından yazılı ədəbiyyatda da istifadə olunmuşdur. [[Şah İsmayıl Xətai|Xətai]] və Əmaninin yaradıcılığında bayatılar diqqəti cəlb edir. XXII əsr müəllifi [[Sarı Aşıq|Sarı Aşığın]] bayatıları xüsusilə məşhurdur.
== [[Rübai]] ==
| |||