Bosfor: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 1.545:
=== Boğaziçi körpüsü ===
[[Şəkil:Most Bosfor Istambuł RB1.jpg|600px|thumb|center|Boğaziçi körpüsünün ümumi görünüşü]]
Osmanlı İmperatorluğu dövründən bəri boğazı körpü ilə keçmək fikri Boğaziçi körpüsünün inşasına qədər illər ərzində tez-tez gündəmə gəlmişdir. Cümhuriyyətin ilk illərində varlı bir iş adamı olan Nuri Demirağ körpü üçün fərdi layihələr hazırladı və [[1931]]-ci ildə [[San-Fransisko|San Fransiskoda]] Qızıl Qapı körpüsünü inşa edən Bethlehem Polad Şirkəti üçün bir layihə çəkdi. Demirağın həyata keçirilməyən layihəsindən başqa, [[1951]]-ci ildə bir Alman şirkəti tərəfindən hazırlanan bir layihə də reallaşmadı.<ref>{{kitab3
| müəllif =
| başlıq = Boğaziçi körpüsü: İlk keçiş
| link =
| cavabdeh =
| yer = İstanbul
| nəşriyyat = Doğan Burada
| il = 2008
| cild =
| səhifə = 120
| səhifələr =
| isbn =
| doi =
| ref =
}}</ref>. Demirağın həyata keçirilməyən layihəsindən başqa, [[1951]]-ci ildə bir Alman şirkəti tərəfindən hazırlanan bir layihə də reallaşmadı.
 
Dövlət 1953-cü ildə edilən bir araşdırmadan sonra körpünün inşasında maraqlı oldu. Marşrutu müəyyənləşdirmək üçün işlər aparıldı. Beylerbeyi ilə Ortaköy arasında qərar verildi.
Bu mərhələdən sonra tenderlər alınmağakeçirilməyə başladı. Alınan ilk təkliflər texniki, iqtisadi və estetik baxımdan qiymətləndirilmədi. 27 may [[1960]]-cı ildə hərbi müdaxilə səbəbiylə körpü layihəsi dayandırıldı. 1968-ci ildə indiki körpünün inşası üçün ''Freeman, Fox və Partners'' şirkətinin dizaynı qəbul edildi. Körpünün tikintisi isə [[ingilis]] şirkəti olan ''Cleveland Bridge and Eng. Co'' və [[Almaniya]] şirkəti ''Hochtief A.G.''a verildi.<ref>{{kitab3 Körpü üçün müqavilə 20 yanvar 1970-ci ildə Baş nazir Süleyman Dəmirəlin də iştirak etdiyi iclasında imzalanmışdır. Haliçə üçüncü körpü, dairəvi yol, boğaz körpüsünün inşası üçün işlərə təxminən o dövrün pulu ilə 2,1 milyard TL xərcləndi. Vəsait [[Avropa İnvestisiya Bankı|Avropa İnvestisiya Bankından]], tərəfdaş bazar ölkələrindən və [[Yaponiya]] Beynəlxalq Əməkdaşlıq Bankından kreditlər hesabına götürüldü. Körpünün təməli 20 fevral [[1970]]-ci ildə o zamankı prezident Cevdet Sunay tərəfindən qoyulmuşdur.
| müəllif =
| başlıq = Köprüden geçti zaman
| link =
| cavabdeh =
| yer = İstanbul
| nəşriyyat =
| il = 1993
| cild =
| səhifə = 75
| səhifələr =
| isbn =
| doi =
| ref =
}}</ref>. Körpü üçün müqavilə 20 yanvar [[1970]]-ci ildə Baş Nazir [[Süleyman Dəmirəl|Süleyman Dəmirəlin]] də iştirak etdiyi iclasında imzalanmışdır. Haliçə üçüncü körpü, dairəvi yol, boğaz körpüsünün inşası üçün işlərə təxminən o dövrün pulu ilə 2,1 milyard TL xərcləndi. Vəsait [[Avropa İnvestisiya Bankı|Avropa İnvestisiya Bankından]], tərəfdaş bazar ölkələrindən və [[Yaponiya]] Beynəlxalq Əməkdaşlıq Bankından kreditlər hesabına götürüldü. Körpünün təməli 20 fevral [[1970]]-ci ildə o zamankı prezident Cevdet Sunay tərəfindən qoyulmuşdur.
 
Boğaz körpüsünün inşasının hər bir addımı daxili mətbuat tərəfindən maraqla izlənildi və ictimaiyyətə elan edildi. İnçaatİnşaat prosesindən sonra son hazırlıqlar və yoxlamalar edildi, körpü 30 oktyabr [[1973]]-cü ildə, saat 12:00 -da Türkiyə Respublikasının quruluşunun 50-ci ildönümü şərəfinə dövlət mərasimiylə istismara verildi. Təzəlikcə vəzifəyə başlayan Fahri Korutürk tərəfindən açılan körpü dövrün ən böyük körpülərindən biri oldu. Körpünün açılış mərasimində dövrün Baş naziri Naim Talu, İsmayıl Hakkı Tekinel, ictimai işlər naziri Nurettin Ok, İstanbul valisi Namik Kamal Sentürk, Bələdiyyə Başçısı Fahri Atabey, eləcə də onlarla ölkədən çox sayda mətbuat nümayəndəsi iştirak etdi. Mərasimi izləmək üçün on minlərlə İstanbullu Ortaköy və Beylerbeyi rayonlarında yüksək yerlərə qalxdılar.
 
Açıldığı gün 28126 nəqliyyat vasitəsi körpüdən keçdi və ilk 10 il ərzində 9500 yol qəzası baş verdi<ref>{{cite web
Açıldığı gün 28126 nəqliyyat vasitəsi körpüdən keçdi və ilk 10 il ərzində 9500 yol qəzası baş verdi. Bunlardan birincisi elə ilk gündə Faruk Attila Ortakoy adlı vətəndaş maşınla vurulmuş və ayağından xəsarət almışdır. İlk dəfə açıldığı zaman körpünün qiyməti maşınlar üçün 10, piyadalar üçün 1 [[lirə]] idi. Əvvəlcə piyada keçidi üçün açıq olan körpüdə ilk intihar hadisəsi, 14 yanvar [[1975]]-ci ildə Əli və Esma Cennet adlı cütlüyün özlərini suya atması ilə oldu. Boğaziçi körpüsü dörd il ərzində piyadalar üçün açıq idi, lakin intihar cəhdlərinin artması və qəzalar səbəbindən təhlükəsizlik səbəbiylə 1 dekabr 1977-ci ildən sonra piyadalara icazə verilmədi. [[1979]]-cu ildə ilk dəfə qitələrarası marafon təşkil edildi.
|url = http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=93494
Bu tarixdən sonra ənənəvi yarış [[Avrasiya]] Marafonu adlandırıldı. 29 dekabr [[1997]]-ci ildə Boğaziçi körpüsündən 1 milyardıncı nəqliyyat vasitəsi keçdi.
|archiveurl = http://web.archive.org/web/20150206201714/http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=93494
|archivedate = 6 fevral 2016
|title = Gerdanlık 30 yaşında
|author =
|date =
|work =
|publisher = www.radikal.com.tr
|accessdate =
|language = {{dil-tr|}}
Açıldığı gün 28126 nəqliyyat vasitəsi körpüdən keçdi və ilk 10 il ərzində 9500 yol qəzası baş verdi}}</ref>. Bunlardan birincisi elə ilk gündə Faruk Attila Ortakoy adlı vətəndaş maşınla vurulmuş və ayağından xəsarət almışdır. İlk dəfə açıldığı zaman körpünün qiyməti maşınlar üçün 10, piyadalar üçün 1 [[lirə]] idi. Əvvəlcə piyada keçidi üçün açıq olan körpüdə ilk intihar hadisəsi, 14 yanvar [[1975]]-ci ildə Əli və Esma Cennet adlı cütlüyün özlərini suya atması ilə oldu. Boğaziçi körpüsü dörd il ərzində piyadalar üçün açıq idi, lakin intihar cəhdlərinin artması və qəzalar səbəbindən təhlükəsizlik səbəbiylə 1 dekabr [[1977]]-ci ildən sonra piyadalara icazə verilmədi. [[1979]]-cu ildə ilk dəfə qitələrarası marafon təşkil edildi.
Bu tarixdən sonra ənənəvi yarış [[Avrasiya]] Marafonu adlandırıldı. 29 dekabr [[1997]]-ci ildə Boğaziçi körpüsündən 1 milyardıncı nəqliyyat vasitəsi keçdi.<ref>{{cite web
|url = http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=93494
|archiveurl = http://web.archive.org/web/20150206201714/http://www.radikal.com.tr/haber.php?haberno=93494
|archivedate = 6 fevral 2016
|title = Gerdanlık 30 yaşında
|author =
|date =
|work =
|publisher = www.radikal.com.tr
|accessdate =
|language = {{dil-tr|}}
}}</ref>.
 
Bu gün İstanbulun iki tərəfi arasındakı keçidlərdə ən böyük paya sahib olan Boğaziçi Körpüsü, həftənin müəyyən vaxtlarında yüksək nəqliyyat sıxlığına sahibdir. Körpüdə nəqliyyat vasitələrinin sıxlığını azaltmaq üçün, IETT, Boğaziçi Körpüsündən istifadə edən 20 avtobus xəttinə əlavə olaraq Avcılar-Zincilikuyu arasında Söğütlüçeşmeyə gedən metrobüs xəttini istifadəyə verdi.<ref>{{cite Körpüdə ictimai nəqliyyatın payını artırmaq və xüsusi nəqliyyat vasitələrinin keçid sayını azaltmaq üçün edilən həmlə səbəbindən körpü gəlirləri ilk dəfə 2009-cu ildə azaldı.web
|url = http://www.haberturk.com:80/haber.asp?id=131683&cat=200&dt=2009/03/02
|archiveurl = http://web.archive.org/web/20100211030847/http://www.haberturk.com:80/haber.asp?id=131683&cat=200&dt=2009/03/02
|archivedate = 11 fevral 2010
|title = Metrobüs bugün Kadıköyde
|author =
|date =
|work =
|publisher = www.haberturk.com
|accessdate =
|language = {{dil-tr|}}
}}</ref>. Körpüdə ictimai nəqliyyatın payını artırmaq və xüsusi nəqliyyat vasitələrinin keçid sayını azaltmaq üçün edilən həmlə səbəbindən körpü gəlirləri ilk dəfə 2009-cu ildə azaldı.
 
=== Fatih Sultan Mehmet körpüsü ===