Böyük partlayış: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 1.361:
Kainatın qaranlıq enerji komponenti eyni zamanda daha eqzotik şəffaf formalara və ya digər dəyişdirilmiş cazibə sxemlərinə genişləndirilərək Eynşteynin kosmoloji sabitliyi də daxil olmaqla müxtəlif rəqib nəzəriyyələrdən istifadə edən nəzəriyyəçilər tərəfindən izah edildi. <ref>{{harvnb|Tanabashi, M.|2018|pp=[http://pdg.lbl.gov/2018/reviews/rpp2018-rev-dark-energy.pdf 406–413]|loc=chpt. 27: "Dark Energy" (Sentyabr 2017) by David H. Weinberg and Martin White.}}
*{{harvnb|Olive, K.A.|2014|pp=[http://pdg.lbl.gov/2014/reviews/rpp2014-rev-dark-energy.pdf 361–368]|loc=chpt. 26: "Dark Energy" (Noyabr 2013) Michael J. Mortonson, David H. Weinberg, and Martin White tərəfindən.}} {{bibcode|2014arXiv1401.0046M}}</ref> Bəzən "fizikada ən utandırıcı problem" olaraq adlandırılan kosmoloji sabitlik problemi, qaranlıq enerjinin ölçülmüş enerji sıxlığı və Plank vahidlərindən proqnozlaşdırılan problem arasındakı aydın fərqdən qaynaqlanır.<ref>{{cite journal |last1=Rugh |first1=Svend E. |last2=Zinkernagel |first2=Henrik |title=The quantum vacuum and the cosmological constant problem |pages=663–705 |volume=33 |issue=4 |date=Dekabr 2002 |journal=Studies in History and Philosophy of Science Part B |location=[[Amsterdam]] |publisher=[[Elsevier]] |arxiv=hep-th/0012253
=== Qaranlıq maddə ===
1970-1980-ci illər ərzində aparılan müxtəlif müşahidələr kainatda qalaktikalar içərisində və aralarında cazibə qüvvələrinin gücünü izah etmək üçün kifayət qədər görünən material olmadığını göstərdi. Buna görə də kainatdakı maddənin 90% -i işıq yaymayan və ya normal baryonik maddə ilə qarşılıqlı təsirdə olmayan qaranlıq maddə olduğu qənaətinə gəlindi. Bundan əlavə, kainatın əsasən normal maddədən təşkil olduğuna dair fərziyyəsi müşahidələrlə uyğunlaşmaya proqnozlara səbəb oldu. Xüsusilə, bu gün kainat qaranlıq maddə olmadan daha az deyterium saxlayır. Qaranlıq maddə həmişə mübahisəli olsa da, bir neçə müşahidə varlığını təsdiq edir: SPK-dəki anizotropiyalar, qalaktikanın çoxluq sürət bölgüsü, geniş miqyaslı struktur paylaşımı, qravitasiya lensləri tədqiqatları və qalaktika çoxluqlarının rentgen ölçmələri. <ref>{{cite web |url=http://pages.astronomy.ua.edu/keel/galaxies/darkmatter.html |url-status=live |last=Keel |first=William C. |date=Oktyabr 2009 |orig-year=Last changes: Fevral 2015 |title=Dark Matter |website=Bill Keel's Lecture Notes - Galaxies and the Universe |archive-url=https://web.archive.org/web/20190503112916/http://pages.astronomy.ua.edu/keel/galaxies/darkmatter.html |archive-date=3 may 2019 |access-date=15 dekabr 2019 |ref=harv}}</ref>
Qaranlıq maddənin varlığı üçün dolayı sübutlardan biri digər maddələrə cazibə təsirinə bağlıdır, çünki laboratoriyalarda qaranlıq maddə hissəcikləri müşahidə edilmir. Qaranlıq maddə üçün bir çox hissəciklər fizikası namizədi təklif edildi və onları birbaşa müəyyənləşdirmək üçün başladılan bəzi layihələr hələ də davam edir. <ref name="pdg">{{harvnb|Tanabashi, M.|2018|pp=[http://pdg.lbl.gov/2018/reviews/rpp2018-rev-dark-matter.pdf 396–405]|loc=chpt. 26: "Dark Matter" (
*{{harvnb|Yao, W.-M.|2006|pp=[http://pdg.lbl.gov/2006/reviews/darkmatrpp.pdf 233–237]|loc=chpt. 22: "Dark Matter" (September 2003) by Manuel Drees and Gilles Gerbier.}}</ref>
Bundan əlavə, soyuq qaranlıq maddə modeli ilə əlaqəli problemlər mövcuddur ki, bu da hazırda üstünlük verilən soyuq cırtdan qalaktikası problemi [71] və "cuspy halo" problemini əhatə edir. Əvəzində [[Nyuton]] və Eynşteyn tərəfindən yaradılan cazibə qanunlarını dəyişdirməklə, külli miqdarda aşkarlanmayan maddələrin varlığını tələb etməyən alternativ nəzəriyyələr təklif edildi. Buna baxmayaraq həmin nəzəriyyələrin heç biri bütün müşahidələri izah edən soyuq qaranlıq maddələrin mövcudluğu təklifi qədər uğurlu olmamışdır. [107]
| |||