Dmitri Lisaneviç: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Səhifə "Xankəndində mayor Lisaneviçin başçılığı altında rus ordusu tərəfindən atası İbrahim xan və anası Tuba xanım, qardaşı Abbasqulu ağa v..." məzmunu ilə yaradıldı Teqlər: Vizual redaktor Mobil redaktə Mobil veb redaktə |
Redaktənin izahı yoxdur Teqlər: Vizual redaktor Mobil redaktə Mobil veb redaktə |
||
Sətir 1:
General Sisianov hələ 1804-cü ilin əvvəlində mayor Lisa-
neviçi Qarabağa İbrahimxəlil xanın yanına göndərərək ondan “Ru-
siya təbəəliyinə” keçməyi tələb etdi. 1805-ci il mayın 14-də Gəncə
yaxınlığında Kürək çayının sahilindəki görüşdə İbrahimxəlil
xanla Sisianov arasında imzalanan müqaviləyə (8, s. 572) əsasən
xan, onun varisləri və xanlığın bütün əhalisi Rusiya təbəəliyinə
qəbul olunur, çar isə, öz növbəsində, bu xan sülaləsinin hü-
quqlarını “bütün zamanlar üçün” təsdiq edirdi, lakin hər dəfə
xan varisləri çar tərəfindən təsdiq olunmalı idi. Xanlığın daxili
idarəsi xanın ixtiyarında saxlanıldı. Xan rus qarnizonunu Şuşa-
ya buraxmağı və onun zəruri şeylərlə təmin etməyi öz üzərinə
götürdü. Xan hər il öz gəlirlərindən Rusiya xəzinəsinə 8 min
çervon ayırmağı öhdəsinə götürdü (10, s. 590). 1805-ci il mayin
21-dэ eyni şərtlərlə Şəki xanlığı da Rusiyanın himayəsi altına keçdi
(25, s. 129-130).
1805-ci il yay kompaniyasının gedişində İran qoşunları iyu-
nun ortalarında Qarabağa soxuldular. Pirqulu xan Əsgəranı tut-
du. 1805-ci il iyunun 26-da şah qoşunları rus qarnizonunun yer-
ləşdiyi Şahbulağı mühasirəyə aldılar. Abbas Mirzə qalanın təslim
olmasını tələb etdi. Koryagin vəziyyətin çıxılmazlığını görüb,
qalanı iyulun 8-də təslim etməyə razılaşdı, özü isə iyulun 7-ə ke-
çən gecə dəstəsi ilə qalanı tərk etdi.
İyulda İran qoşunları Qazaxa soxuldular. Koryagin 570
nəfərlik dəstəsi ilə iyulun 27-də Zəyəm yaxınlığındakı İran düşər-
gəsinə hücum etdi. İran qoşunlarının 1805-ci ilin yay hərbi kom-
paniyasındakı məğlubiyyəti və bunun ardınca başlamış fasilə Ru-
siya hökumətinə Azərbaycanda öz mövqeyini daha da möhkəm-
ləndirmək, Şirvan, Bakı və Quba xanlarını tabe etmək imkanı verdi
(4, s. 23).
General Sisianovun Şirvana doğru hərəkət etdiyini eşidən
Mustafa xan Sisiaonovun tələbini qəbul etmək qərarına gəldi, xan-
lığın xarici əlaqələr hüququnun Rusiyaya verilməsinə, ildə 10 minçervon bac ödəməyə, xanlığın hüdudları daxilində ticarətin təhlü-
kəsizliyini təmin etməyə və s. razılaşdı. Mustafa xan və Sisianov
1805-ci il dekabrın 27-də müqavilə imzaladılar. Azərbaycanın ən
iri xanlığı Şamaxı xanlığının tabe edilməsindən sonra Bakıya yol
açıq idi. 1805-ci ilin əvvəllərində Qafqazdakı rus qoşunlarının baş
komandanı Gilanı tutmaq, geri qayıdarkən isə Bakını ələ keçirmək
üçün rus donanmasını Xəzərə göndərməyi qərara aldı. İyunun 23-
də donanma Ənzəli limanına çatdı. Desant çıxarmaq və Rəşti
tutmaq üçün göstərilən uğursuz cəhddən sonra rus eskadrası
avqustun 12-də Bakı rayonuna yaxınlaşdı. Qalanın təslim edil-
məsi barədə danışıqlar başlandı. Zavalişin rədd cavabı alaraq, av-
qustun 15-də qalanı atəşə tutmağa, avqustun 22-də isə şəhəri mü-
hasirəyə almağa başladı. Avqustun 29-dək xanlığın mühüm strateji
məntəqələri tutuldu.
İranla əlaqə saxlayan Bakı hakimi Hüseynqulu xan kömək
üçün şah sarayına müraciət etdi. Abbas Mirzə urmiyalı Əsgər xana
Bakı xanına kömək qoşunlarla birlikdə dərhal yola düşməyi əmr
etdi. Qubalı Şeyxəli xan da Hüseynqulu xana kömək etməyə
hazırlaşırdı (88, s. 232). General Zavalişin Bakıya Urmiya və
Qubadan köməyin yaxınlaşmasından qorxaraq, qalanı ələ keçir-
mədən Lənkəran yaxınlığındakı Sara adasına çəkildi. 1806-cı il
fevralın əvvəllərində Sisianovun artilleriyası Bakının 2 km-də
general Zavalişinin desant təstəsi ilə birləşdi və Naxır bulaqda
düşərgə saldı. Sisianov qalanın təslim edilməsini tələb etdi. Fev-
ralın 8-də Sisianov polkovnik Eristavinin müşaiyəti ilə mühafisəsiz
şəkildə xanla görüşmək üçün yola düşdü. Görüşdə o, Hüseynqulu
xanın əmisi oğlu İbrahim bəy tərəfindən öldürüldü. Bakıda
Sisianovun öldürülməsindən sonra rus qoşunlarının vəziyyəti ağır-
laşdı. Xanların çoxu tərəddüd etməyə başladı (4, s. 25-26).
1806-cı ilin yazında İran qoşunları Arazı keçərək Qarabağa
yeridi. İyunun 8-də rus və İran qoşunları arasında 1806-cı ilin ilk
silahlı toqquşması baş verdi. Şahbulaq və Əsgəran arasında,
Ağdamda rus dəstəsi 4000 İran sərbazı ilə qarşılaşdı. Rus dəstəsi
İran qoşununu sıxışdırdı və Əsgəranı tutaraq, Şuşaya doğruirəlilədi. Abbas Mirzə İdrahimxəlil xanı öz tərəfinə çəkmək üçün
elçilərini onun yanına göndərdi. İbrahimxəlil xan xanlığın var-
yoxdan çıxarılmasına yol verməmək üçün əvvəlcədən Lisaneviçlə
razılaşaraq, rus qoşunları gəlib çıxanadək iranlılarla mülayim rəftar
etməyi qərara aldı.
| |||