Qolodomor: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 77:
1933-cü ildə artıq milyonlarla insan aclıqdan tələf olmuşdu. Ümumi həmkarlar ittifaqı hesabatına əsasən nüfuz itkisinin 6-7 milyon olduğu bildirilmişdi. SSRİ uzun müddət qıtlığı təkzib etdi. Əvvəlcə [[SSRİ Xalq Daxili İşlər Komissarlığı|NKVD]] daha sonra isə [[SSRİ Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsi|KGB]] arxivləri araşdırdı və bəzi sənədləri ictimaiyyət üçün açıq hala gətirdi. Bəzi peşəkar tarixçilərə görə sadəcə Ukrayna ərazisində ölənlərin sayı 7 milyona çatırdı.<ref name="Wheat 2001b">[[#Wheat2001b|Wheatcroft 2001b]], p. 885.</ref> Keçmiş Ukrayna prezidenti Yuşşenko ABŞ konqresindəki çıxışında Qolodomor faciəsində 20 milyon ukraynalının həyatının itirdiyini söylədi.<ref>{{ cite news|last=Fawkes |first=Helen |date=24 noyabr 2006 |title=Legacy of famine divides Ukraine |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/6179818.stm |publisher=BBC News |accessdate=22 iyul 2012 |url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20061127110530/http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/europe/6179818.stm |archivedate=27 November 2006 }}</ref><ref name="Sheeter">{{cite news |last=Sheeter |first=Laura |date=24 noyabr 2007 |title=Ukraine remembers famine horror |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7111296.stm |publisher=BBC News |accessdate=21 iyul 2012 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120731094354/http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7111296.stm |archivedate=31 iyul 2012 }}</ref><ref>{{cite journal|last=Kulchytsky|first=Stanislav|url=http://www.zerkalo-nedeli.com/nn/show/456/41284/|script-title=ru:Причины голода 1933 года в Украине по страницам одной подзабытой книги|trans-title=Reasons for the 1933 famine in Ukraine according to the pages of one all but forgotten book|language=ru|journal=[[Zerkalo Nedeli]]|issue=16|date=22 avqust 2003|accessdate=25 iyul 2012|quote=During the hearings, the Ukrainian politician Stefan Khmara said, 'I would like to address the scientists, particularly, Stanislav Kulchytsky, who attempts to mark down the number of victims and counts them as 3–3.5 million. I studied these questions analysing the demographic statistics as early as in 1970s and concluded that the number of victims was no less than 7 million'. |url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060114110530/http://www.zerkalo-nedeli.com/nn/show/456/41284/|archivedate=14 yanvar 2006}}</ref><ref name=YuWSJ>{{cite news |last=Yushchenko |first=Viktor |authorlink=Viktor Yushchenko |date=27 noyabr 2007 |title=Holodomor |url=http://www.president.gov.ua/en/news/8296.html |archiveurl=https://web.archive.org/web/20080908084945/http://www.president.gov.ua/en/news/8296.html |archivedate=8 September 2008 |newspaper=[[The Wall Street Journal]] |accessdate=21 iyul 2012 }}</ref> Keçmiş Kanada prezidenti [[Stiven Harper]] isə ölənlərin 10 milyondan çox olduğu barədə ictimaiyyətə açıqlama vermişdi.<ref name="Soldatenko">{{cite journal|author=Valeriy Soldatenko |url=http://www.zerkalo-nedeli.com/ie/show/449/38943/ |script-title=ru:Голодный тридцать третий субъективные мысли об объективных процессах |trans-title=The starvation of '33: subjective thoughts about objective processes |language=ru |journal=[[Zerkalo Nedeli]] |issue=24, 28 iyun – 4 iyul |year=2003 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20041111083611/http://www.zerkalo-nedeli.com/ie/show/449/38943/ |archivedate=11 noyabr 2004 }}{{cite journal|author=Valeriy Soldatenko |url=http://www.zn.kiev.ua/ie/show/449/38943/ |script-title=uk:Голодний тридцять третій суб'єктивні думки про об'єктивні процеси |trans-title=The starvation of '33: subjective thoughts about objective processes |language=uk |journal=Zerkalo Nedeli |issue=24, 28 iyun – 4 iyul |year=2003 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070313194408/http://www.zn.kiev.ua/ie/show/449/38943/ |archivedate=13 mart 2007 }}</ref> 4 oktyabr 2016-cı il tarixində, Taras Şevçenko adına Kiyev Milli Universitetində keçirilən "Qolodomor 1932-1933-cü illərdə Ukrayna millətinin itkisi" adlı beynəlxalq konfrans zamanı, qıtlıq illərində 7 milyon ukraynalının öldürüldüyü və ümumilikdə SSRİ ərazisində 10 milyon insanın aclıqdan öldüyü bildirildi.<ref>{{Cite news|url=http://www.univ.kiev.ua/news/8063|title=Міжнародна конференція "Голодомор 1932 – 1933 років: втрати української нації"|last=|first=|date=2016|work=КНУ імені Тараса Шевченка|access-date=|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170906041412/http://www.univ.kiev.ua/news/8063|archivedate=6 sentyabr 2017}}</ref> Tarixçilər Timoti Snayder və Stiven Vitkroft yazırdı “Prezident Yuşşenko şişirdilmiş rəqəmlərlə vəziyyəti daha da ağırlaşdırır amma bu həqiqətdir ki, 1932-1933-cü illərdə ukraynada aparılan süni aclıq siyasi qərarların nəticəsi idi və milyonlarla insanın ölümünə səbəb olmuşdur”.<ref name=snyder10>{{cite web|url=http://www.eurozine.com/articles/2009-06-25-snyder-en.html|publisher=[[Eurozine]]|date=25 iyun 2009|accessdate=22 noyabr 2010|title=Holocaust: The ignored reality|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100411025257/http://www.eurozine.com/articles/2009-06-25-snyder-en.html|archivedate=11 aprel 2010}}</ref> Sonralar Vitkrofun Postmediya qəzetində bir məqaləsi yayımlanmışdı. Burada göstərilirdi “[[Stiven Harper]] və bir çox siyasətçinin istifadə etdiyi ölüm sayı ilə bağlı rəqəmlər təəssüf doğurucudur və burada 10 milyon ukraynalının aclıqdan öldüyü barədə söylənilən fikirlər hər biri əsassızdır.”
Faciədə ölənlərlə bağlı bəzi fikirlər ərazi çərçivəsində irəli sürülsə də, digərləri arxivlərə əsaslanmaqdadır. Bəzi tarixçilər Sovet propaqandasını əks etdirdiyinə görə SSRİ tərəfindən həyata keçirilən siyahıyaalmaların düzgünlüyünə şüphə ilə yanaşırlar. Digər iddialar isə dünya liderləri tərəfindən aparılan müzakirələrə əsasən irəli sürülmüşdür. 1942-ci ilin avqust ayında söhbət zamanı [[İosif Stalin|Stalin]] [[Uinston
Bundan başqa Qulaq adlandırılan əmək düşərgələrində həyatını itirənlərin yoxsa öz evində aclıqdan ölənlərin sayılması haqqında da fikir ayrılıqları mövcuddur. Arxivlər açılanadək bu barədə təxminlər belə idi:
Sətir 147:
[[Şəkil:Holodomor-Chicago.jpg|thumb|Çikaqo Amerikan qəzetinin ön səhifəsi]]
[[Şəkil:6 aug top daily express Holodomor Genocide.jpg|left|thumb|225x225px|Daily Express qəzeti, 6 avqust 1934]]
Alimlər Qolodomorun süni yolla, qəsdən edilmiş soyqırım yoxsa təbii və qeyri-ixtiyari olması barədə günümüzdə də müzakirələr aparmaqdadırlar.
[[Şəkil:HolodomorUcrania9.jpg|thumb|[[Xarkov]] küçələrində aclıqdan ölən ukraynalı]]
Bu barədə elmi mövqelər arasında müxtəlifliklər mövcuddur. Rafail Nemkin, [[Ceyms Meys]] və Timoti Snayderə görə Qolodomor soyqırım hadisəsidir və Stalin siyasətinin nəticəsidir. Maykl Elman isə Qolodomoru bəşəriyyətə qarşı edilmiş cinayət hesab etsə də, soyqırım kimi tərifi üçün yetərli dəlilin olmadığı fikrini irəli sürmüşdür. Digər bir tərəfdən Robert Konkest və [[Stiven
== Sovetlərin və Qərbin inkarı ==
Qolodomorun inkarı 1932-1933-cü ildə Ukraynada baş verən soyqrımın gerçəkləşməməsi və ya əvvəlcədən planlanmış bir hadisə olmaması iddiasıdır. SSRİ-nin bu məsələdəki mövqeyi qıtlığın baş verməsini inkar etmək idi və bu [[Corc Bernard Şou|Bernard Şou]], [[Valter Duranti]], [[Luis Fişer]] kimi bəzi qərb mətbuat nümayəndələri və məşhurları tərəfindən həyata keçirildi.<ref>{{cite news|last=Levy|first=Clifford|title=A New View of a Famine That Killed Millions|url=https://www.nytimes.com/2009/03/16/world/europe/16kiev.html?_r=4&scp=1&sq=holodomor&st=cse&|newspaper=New York Times|date=15 mart 2009|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170320022145/http://www.nytimes.com/2009/03/16/world/europe/16kiev.html?_r=4&scp=1&sq=holodomor&st=cse&|archivedate=20 mart 2017}}</ref> Sovet rəsmiləri məsələnin müzakirəsini qadağan etmişdi.<ref>{{cite journal |author= Editorial |date= 14 iyul 2002 |title= Famine denial |url= http://www.ukrweekly.com/archive/pdf3/2002/The_Ukrainian_Weekly_2002-28.pdf |journal= [[The Ukrainian Weekly]] |volume= 70 |issue= 28 |page= 6 |accessdate= 22 iyul 2012 |url-status=live |archiveurl= https://web.archive.org/web/20131203022545/http://www.ukrweekly.com/archive/pdf3/2002/The_Ukrainian_Weekly_2002-28.pdf |archivedate= 3 dekabr 2013 |df= dmy-all }}</ref><ref>{{cite book|title= Century of Genocide: Critical Essays and Eyewitness Accounts|page=93|isbn= 978-0-415-94429-8}}</ref>
== Müasir siyasətdə ==▼
[[Şəkil:Holodomor World recognition.png|thumb|376x376px|Qolodomoru rəsmən soyqırım kimi tanıyan ölkələr|alt=|left]]
Sətir 240:
|}
23 sentyabrda Argentina Senatının palatası Ukraynada "sovet totalitar rejimi tərəfindən təşkil edilən" Qolodomor qurbanlarının xatirəsini yad etdi. 28 oktyabr 2003-cü ildə [[Avstraliya]] Senatı Ukraynadakı aclığı "tarixdə baş vermiş ən dəhşətli soyqırım aktlarından biri kimi" tanıdı. 19 iyun 2003-cü ildə [[Kanada]] Senatı Kanada hökumətini "Ukraynadakı aclığı 1932-1933-cü illər soyqırımı kimi tanımağa və bu tarixi həqiqəti təkzib və ya təhrif etmək cəhdlərini pisləməyə" çağırdı. <ref name="europarlCAH">{{cite web|url=http://www.europarl.europa.eu/news/expert/infopress_page/030-40409-294-10-43-903-20081022IPR40408-20-10-2008-2008-false/default_en.htm|title=Parliament recognises Ukrainian famine of 1930s as crime against humanity|publisher=European Parliament|date=23 oktyabr 2008|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110709033835/http://www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?language=en&type=IM-PRESS&reference=20081022IPR40408|archivedate=9 iyul 2011}}</ref>[[Estoniya]] parlamenti 1993-cü il oktyabrın 20-də "kommunistlərin Ukraynada soyqırım siyasətini" pislədi. Gürcüstan parlamentinin 20 dekabr 2005-ci il tarixli sənədində "totalitar bolşevik rejiminin Ukrayna xalqına qarşı məqsədyönlü soyqırım həyata keçirdiyi" təsdiq edilirdi.<ref>{{cite news|url=http://sputniknews.com/world/20080402/102830217.html|title=Russian lawmakers reject Ukraine's view on Stalin-era famine|publisher=[[RIA Novosti|Russian News & Information Agency]]|date=2008-04-02}}</ref>
2003-cü ildə [[ABŞ Konqresi]] Qolodomoru soyqırım kimi tanıdı. ABŞ Konqresinin Ukraynada Aclıq məsələləri üzrə Komissiyasının yekun hesabatında deyilir – "[[İosif Stalin]] və onun adamları 1932-1933-cü illərdə ukraynalılara qarşı soyqırım həyata keçirmişlər".
Macarıstan Dövlət Məclisinin 26 noyabr 2003-cü il tarixli qətnaməsində "Stalin sovet rejiminin həyata keçirdiyi məqsədyönlü süni aclıq nəticəsində bəşəriyyətin dəhşətli faciəsi və Ukraynadakı soyqırım qurbanlarının" xatirəsi yad edilir.<ref name=UN>{{cite journal |date=16 noyabr 2003 |title=30 U.N. member-states sign joint declaration on Great Famine |url=http://www.ukrweekly.com/archive/pdf3/2003/The_Ukrainian_Weekly_2003-46.pdf |journal=[[The Ukrainian Weekly]] |volume=71 |issue=46 |pages=1, 20 |accessdate=22 iyul 2012 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140303221638/http://www.ukrweekly.com/archive/pdf3/2003/The_Ukrainian_Weekly_2003-46.pdf |archivedate=3 mart 2014 |df=dmy-all }}</ref>
Sətir 248:
Litva Seymi 24 noyabr 2005-ci ildə bəyan etdi ki, "Stalin kommunist rejimi Ukrayna xalqına qarşı düşünülmüş, dəqiq şəkildə planlaşdırılmış soyqırım həyata keçirmişdir".
[[Polşa]] Senatı 2006-cı il martın 16-da qərar qəbul etdi ki, "Qolodomor müstəbid bolşevik rejimi tərəfindən məqsədyönlü şəkildə təşkil edilmişdir". Senat "Ukraynada 1932-1933-cü illərdəki Böyük Aclığın soyqırım kimi tanınmasının vacibliyi fikri ilə" həmrəydir. 2006-cı il dekabrın 6-da Polşa Seymi "bu soyqırıma görə məsuliyyət daşıyan totalitar rejimi" pislədi.[[File:Dzhugashvili with Kaganovich.jpg|thumb|upright| Lazar Kaqanoviç (solda) Stalinin Qolodomor siyasətinin həyata keçirilməsində mühüm rol oynamışdır.<ref>[http://khpg.org/en/index.php?id=1204069771 The Ukrainian Famine of 1932-1933 and the UN Convention on Genocide] // Human Rights in Ukraine. Kharkiv Human Rights Protection Group</ref>]]
▲== Müasir siyasətdə ==
== Faciənin əsas günahkarları ==
| |||