Landşaft: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k tənzimləmə
Redaktənin izahı yoxdur
Teqlər: Vizual redaktor Mobil redaktə Mobil veb redaktə
Sətir 28:
[[Antropogen]] [[Fəaliyyət sahəsi|fəaliyyət]] [[təbii kompleks]]lərə müxtəlif formada təsir edir. Bu təsirləri bir neçə qrupda birləşdirmək olar: [[kənd təsərrüfatı fəaliyyəti]], meşə təsərrüfatı, sənaye – [[Texnogen qəzalar|texnogen]], məskunlaşma, [[turizm]]-[[rekreasiya]] və s. məqsədi ilə istifadə. Bu fəaliyyət növlərinin landşaftlara təsiri də müxtəlifdir. [[Tikinti işləri]], [[faydalı qazıntılar]]ın çıxarılması kiçik ərazi əhatə etməsinə baxmayaraq landşaftlarda köklü dəyişikliklər yaradır və demək olar ki, onları tam transformasiyaya məruz qoyur.<ref>Azərbaycan Respublikasının fiziki coğrafiyası, I cild, Bakı 2016, 529 s. (421-423 s.)</ref>
 
== Peysər ==
== Subnival qayalıq landşaft kompleksi ==
.
 
Subnival qayalıq kompleksi Murovdağ silsiləsinin suayrıcı və onun ətraf yamaclarını əhatə edib, sahəsi 50&nbsp;km<sup>2</sup>
-ə yaxındır. Landşaft kompleksi 3200–3300 m mütləq yüksəkliklərdən yuxarıda yerləşib bir-birindən təcrid olunan areallarla səciyyələnir ki, bu da relyefin mütləq yüksəkliyinin artıb-azalması ilə əlaqədardır. Belə ki, relyefin maksimal tektonik qalxma sahələrində onun arealları geniş, tektonik qalxmaya nisbətən az məruz qalmış və intensiv parçalanmış relyef sahələrində isə kiçik [[adalar]] şəklində mü¬ şahidə edilir. Subnival qayalıq landşaftının nisbətən geniş arealı Gamış (3724 m), Ömər (3295 m), Koroğludağ (3462 m) yüksəklikləri sahəsində inkişaf etmişdir. Yüksək [[dağ]] aşırımlarında və intensiv denudasiyaya uğramış suayrıcılarda onların arealları kiçilərək yüksək dağ (alp) çəmənləri ilə əvəz olunur. Landşaft kompleksinin iqlim şəraitinin sərt olması və denutasiya proseslərinin (aşınma, qravitasiya) fəallığı ilə əlaqədar olaraq burada torpaqəmələgəlmə prosesi. zəif gedir. Kompleks daxilində ən çox fiziki aşınmanın məhsulu olan kobud tərkibli qırıntı və uçqun materiallarının toplanması müşahidə edilir. Landşaft kompleksinin formalaşmasında dağ tundra [[iqlim]] şəraiti mühüm rol oynayır. Subnival qayalıq landşaftı bilavasitə şaxta aşınmasının məhsulu olan kobud tərkibli qırıntı materiallarının qravitasiya yolu ilə intensiv daşınması ilə xarakterikdir. Aşınma prosesi ən çox tektonik pozulmalar və çatlarla kəsilmiş dik yamaclarda baş verir və onların inkişaf arealı bu tektonik çatların uzanma istiqamətinə uyğun gəlir, Murovdağ silsiləsinin Gamış (3724 m),Koroğludağ (3462 m), [[Murovdağ]] (3341 m), Ömər (3295 m) və başqa zirvələrinin ətəklərində iri qayma daşlardan ibarət çınqıl toplantıları geniş sahəni tutur. Landşaft kompleksi daxilində həmçinin fiziki aşınmanın məhsulu olan ufantı konusları və daş səpintiləri geniş inkişaf etmişdir. Landşaft kompleksinin müasir relyefinin formalaşmasında, dəyişməsində qar örtüyünün rolu böyükdür. [[Qar]] örtüyü ən çox yüksək dağ aşırımlarında və Şahdağ, Murovdağ silsilələrinin yüksək quzey yamaclarında saxlanılır və daha çox [[Dördüncü dövr]] buzlaqlarının yaratdığı eqzarasion (troq dərələr, sirklər və karlar) relyef formalarında yerləşir. İqlim şəraitinin əlverişsiz olması və denudasiya prosesinin intensiv getməsi ilə əlaqədar olaraq landşaft kompleksləri daxilində torpaq, bitki örtüyü çox zəif inkişaf etmişdir. Ərazidə torpaq örtüyü başlıca olaraq relyefin alçaq sahələrində və çatlarda toplanan xırda tərkibli aşınma materiallarından ibarətdir. Landşaft kompleksi qar örtüyünün il ərzində daha uzun müddət saxlanmasında və tədricən əriməsində mühüm rol oynayır ki, bu da çayların optimal su sərfinin müəyyən etməklə dağətəyi arid rayonlarda suvarma əkinçiliyinin inkişafına şərait yaradır. Landşaft kompleksi çox zəif yem ehtiyatına malik olub, yay dövrünün ikinci yarısında qısa müddətdə otlaq kimi istifadə olunur.<ref>Hafizə Əskərova. Landşaftların səhralaşmasının fitocoğrafi xüsusiyyətlərinin tədqiqi. “ Elm və təhsil” Bakı-2012</ref>