Adolf Hitler: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 36:
| imzası = Hitler_Signature2.svg
}}
'''Adolf Hitler''' ({{comment|d.|doğum}} [[20 aprel]] [[1889]], [[Braunau am İnn]], [[Avstriya-Macarıstan]] – {{comment|ö.|ölümü}} [[30 aprel]] [[1945]], [[Berlin]], [[Üçüncü Reyx|Almaniya]]) — [[Nasional Sosializm|nasional sosializm (nasizm)]] ideyasının yaradıcısı, [[Nasional Sosialist Alman Fəhlə Partiyası]]nın (NSDAP) sədri, [[1933]]-[[1945]]-ci illərdə [[Üçüncü Reyx|III Reyx]]in reyxs-kansleri və prezidenti ([[fürer]]).
Adolf Hitler [[tarixdə 100 ən çox öyrənilmiş şəxsiyyətlər siyahısı]]nda beşinci sıraya daxil edilib{{sfn|Shirer|1960|pp=226–227}}{{sfn|Overy|2005|p=63}}. == İlk illəri ==
Sətir 62 ⟶ 64:
== Siyasi fəaliyyəti ==
Hitler Almaniyanın müharibədəki{{sfn|Messerschmidt|1990|pp=636–637}} məğlubiyyətini və monarxiyanı devirən 1918-ci il [[Noyabr inqilabı|Noyabr inqilabını]] xainlər tərəfindən müzəffər alman ordusuna "arxadan vurulmuş zərbə" hesab edirdi. Öz siyasi fəaliyyəti çərçivəsində [[Bismark]], [[Lord Palmerston|Palmerston]] kimi şəxslərdən təsirlənmişdir.
1918-ci ilin sonunda Hitler [[Münhen]]ə geri qayıtdı və yenidən ordu sıralarına yazıldı. Hərbi hissə komandirinin tapşırığına əsasən o Münhendə baş vermiş inqilabi hadisələrin iştirakçıları əleyhinə məlumat toplayırdı{{sfn|Kershaw|2008|pp=563, 569, 570}}. Kapitan [[Ernst Röm|Ernst Römün]] tövsiyəsi ilə "[[Almaniya fəhlə partiyası|Alman Fəhlə Partiyası]]"na qoşulan Hitler tezliklə partiyanın yaradıcılarını kənarlaşdıraraq onun yeganə liderinə çevrildi. Onun təşəbbüsü ilə [[1919]]-cu ildə{{sfn|Roberts|2006|pp=58–60}} partiyanın adı dəyişdirilərək "[[Nasional Sosialist Alman Fəhlə Partiyası]]" (''Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei, NSDAP'') adlandırılır.
Partiyadakı tərəfdarları alovlu çıxışlarına və qətiyyətliliyinə görə Hitlerə "[[Fürer]]" ([[alman dili|alm.]] ''führer'' – rəhbər) ləqəbi verirlər{{sfn|Kurowski|2005|pp=141–142}}.
Sətir 77 ⟶ 79:
[[9 noyabr|Noyabrın 9-u]] səhər tezdən Hitler və Lüdendorf 3 min nəfərlik dəstə ilə birlikdə Hərb Nazirliyinə tərəf irəliləməyə başladılar. Lakin, Rezidentştrasse küçəsində polis dəstəsi onların qarşısını kəsərək atəş açdı və qiyamçılar dağıldılar. 16 partiya üzvünün həlak olduğu bu hadisə Almaniya tarixinə "[[Pivə qiyamı]]" kimi düşdü.
[[1924]]-cü ilin fevral-mart aylarında keçirilən məhkəmənin qərarı ilə Adolf Hitler 5 il müddətinə həbsə məhkum edilsə də, cəmi 10 ay sonra azadlığa buraxıldı. Həbsdə olduğu müddətdə özünün məşhur "[[Mənim mübarizəm]]" ([[alman dili|alm.]] ''Mein Kampf'') adlı kitabının birinci hissəsini yazdı. Tezliklə bu kitab NSDAP-nin əsas ideya qaynağına çevrildi.
=== Hakimiyyətə doğru ===
Sətir 103 ⟶ 105:
[[1939]]-cu il [[1 sentyabr]]
1939-cu ildə özəl müzakirələrdə, Hitler [[Böyük Britaniya|Britaniyanı]] məğlub etmək və Polşanı məhv etmək məqsədi ilə bu dövlətlərə qarşı muharibə etmək niyyətində idi{{sfn|Shirer|1960|pp=900–901}}.
[[1939]]-cu il [[1 sentyabr]] tarixində Alman qoşunları [[Polşa]]ya hücuma keçdilər, 2 gün sonra buna cavab olaraq Polşa ilə aralarındakı müttəfiqlik sazişinə əsasən [[İngiltərə]] və [[Fransa]] Almaniyaya müharibə elan etdilər. Lakin [[İngiltərə]] və [[Fransa]] 1940-cı ilin may ayına qədər fəal hücumlar etmədilər{{sfn|Bauer|2000|p=5}}. Bu hadisə tarixə "[[Qəribə müharibə]]" adı ilə daxil oldu. Tezliklə müharibənin miqyası genişləndi və tezliklə Avropanı, sonra isə İtalyanın səyləri ilə Şimali Afrikanı və Yaponiyanın qoşulması ilə Şərqi və Cənub-şərqi Asiyanı bürüdü.
== İntihar ==
Sətir 112 ⟶ 114:
==Vəsiyyətnaməsi==
Adolf Hitlerin iki vəsiyyətnaməsi mövcuddur. Onlardan birincisi Hitlerin siyasi vəsiyyətnaməsidir. Hitler siyasi vəsiyyətnaməsində bildirirdi ki, [[Almaniya]] [[alman]] xalqının və ümumiyyətlə bütün millətlərin gələcəyi üçün ən böyük təhlükə olan yəhudilər və bolşevizm ilə mübarizədən gələcəkdə də çəkinməməlidir. O, bu siyasi vəsiyyətnaməsində özünün [[yəhudilər]] ilə apardığı mübarizəsinə haqq qazandırırdı. O, bildirirdi ki, yəhudilər və [[Bolşevizm|bolşeviklər]] dünya üçün zəhər kimi təhlükəlidir{{sfn|Kershaw|2008|pp=816–818}}. O, iddia edir ki, Almaniyanın gələcəyi məhz bu məsələdən asılıdır. O, bu vəsiyyətnaməsində bildirirdi ki, o haqlı olaraq [[İkinci dünya müharibəsi|müharibə]]yə başlamışdır, müharibədə məğlubiyyətə uğramasının səbəbini isə, qorxaq generallarının səhvləri ilə izah edir{{sfn|Le Tissier|2010|p=45}}.▼
▲Onlardan birincisi Hitlerin siyasi vəsiyyətnaməsidir. Hitler siyasi vəsiyyətnaməsində bildirirdi ki, [[Almaniya]] [[alman]] xalqının və ümumiyyətlə bütün millətlərin gələcəyi üçün ən böyük təhlükə olan yəhudilər və bolşevizm ilə mübarizədən gələcəkdə də çəkinməməlidir. O, bu siyasi vəsiyyətnaməsində özünün [[yəhudilər]] ilə apardığı mübarizəsinə haqq qazandırırdı. O, bildirirdi ki, yəhudilər və [[Bolşevizm|bolşeviklər]] dünya üçün zəhər kimi təhlükəlidir{{sfn|Kershaw|2008|pp=816–818}}. O, iddia edir ki, Almaniyanın gələcəyi məhz bu məsələdən asılıdır. O, bu vəsiyyətnaməsində bildirirdi ki, o haqlı olaraq [[İkinci dünya müharibəsi|müharibə]]yə başlamışdır, müharibədə məğlubiyyətə uğramasının səbəbini isə, qorxaq generallarının səhvləri ilə izah edir{{sfn|Le Tissier|2010|p=45}}.
İkinci vəsiyyətnamə isə, Hitlerin şəxsi vəsiyyətnaməsidir. Bu vəsiyyətnamədə o bütün həyatı boyunca topladığı şəxsi sənət əsərlərinin hamısının toplanaraq doğulduğu şəhər olan [[Linz]]də bir muzey açılaraq bu muzeydə sərgilənməsini istəmişdir. Özünün bütün şəxsi mallarını isə{{sfn|Bullock|1962|pp=774–775}}, [[Nasional Sosialist Alman Fəhlə Partiyası|partiyası]]na{{sfn|Bullock|1962|pp=774–775}}{{sfn|Sereny|1996|pp=497–498}}, əgər partiyası qalmamışdırsa, onda dövlətə vəsiyyət etmişdir.
| |||