Qəsri-Şirin sülh müqaviləsi: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 5:
== Arxa plan ==
Əvvəlki sülh müqavilələri kimi [[Mərənd sülhü]] də etibarlı olmadı. 1623-cü ildə tərəflər arasında yeni müharibə başladı. Bu dövrdə əsas mübarizə Ərəb İraqında gedirdi. Səfəvi hökmdarı Şah Abbas Bağdad, Kərbəla, Nəcəf və b. şəhərlərlə birgə Ərəb İraqını tutdu. Cənubi Qafqazda isə Axalsix ələ keçirildi. Şah Abbasın ölümündən sonra müharibəni hakimiyyətə gələn I Səfi (1629-1642) davam etdirdi. Osmanlı sultanı IV Murad (1623-1640) Azərbaycana yürüşə başladı. 1634-cü ilin avqustunda İrəvanı tutan osmanlılar Təbrizə yönəldilər. [[Təbriz]] evakuasiya olundu. Şəhəri döyüşsüz tutan osmanlılar burada çox qala bilmədilər. 1635-ci ilin aprelində isə Səfəvilər [[İrəvan]]ı azad etməyə nail oldular. [[Bağdad]] ətrafında döyüşlər osmanlıların xeyrinə oldu, şəhər ələ keçirildi. Tərəflər arasında sülh danışıqları başladı. 1639-cu il mayın 17-də Qəsri-Şirində Səfi xan (Səfəvilər tərəfdən) və Qara Mustafa paşa (Osmanlılar tərəfdən) müqaviləni imzaladılar.{{kitab3
| müəllif =
| başlıq =
| link = http://www.ebooks.az/view/KHjU06Jp.pdf
| cavabdeh =
| yer =
| nəşriyyat =
| il =
| cild =
| səhifə =
| səhifələr =
| isbn =
| doi =
| ref =
}}
== Şərtləri ==
Bu müqavilə, əsasən 1612-ci il Səfəvi-Osmanlı sülhünü qüvvədə saxlayırdı. 1639-cu il mayın 17-də Qəsri-Şirində Səfəvi elçisi Sarı xan Osmanlı Qara Mustafa paşa ilə üçgünlük danışıqlardan sonra sülh sazişi imzaladılar. Sazişə görə, Osmanlı-Səfəvi müharibəsinə son qoyuldu. İraqi Ərəb osmanlılarda, Zəncir 242 qalasından şərqdəki torpaqlar Səfəvilərdə qalırdı. Müqaviləyə görə, Səfəvilər Van və Qars qalalarına, həmçinin A xalsıka hücum etməyəcəklərinə dair təminat verirdilər. Tərəflərdən hər birinin böyük ərazi əldə etməməsi üçün təklif olundu ki, "bitərəf‖ zona yaradılsın. Məhəmməd Məsumun yazdığına görə, Azərbaycanın qərbindəki Maku, Kotur və Mağazburd qalalarının dağıdılması nəzərdə tutulurdu. I Sülh müqaviləsi 1639-cu il mayın 20-də Şah Səfı tərəfındən təsdiq edilərək Məhəmmədqulu xan vasitəsilə İstanbula göndərildi. IV Sultan Murad da müqaviləni təsdiq etdi.<ref>{{kitab3
| müəllif = Azərbaycan Tarixi III cild
Abdullayev, Mehman (2015). Bakı: Bakı universiteti nəşri
| başlıq =
| link =
| cavabdeh =
| yer = Bakı
| nəşriyyat = Elm
| il = 2005
| cild =
| səhifə =
| səhifələr =
| isbn =
| doi =
| ref =
}}</ref>
[[AMEA Əlyazmalar İnstitutu|Əlyazmalar İnstitutu]]<nowiki/>nun direktor müavini, filologiya elmləri doktoru Paşa Kərimov Səfəvilər dövləti ilə Osmanlı dövləti arasında 1639-cu ildə imzalanmış Qəsri-Şirin müqaviləsinin mətnini Məhəmməd Tahir Vəhid Qəzvininin “Abbasnamə” kitabından götürərək transliterasiya etmişdir. Alim aparılan tədqiqat nəticəsində müəyyən etmişdir ki, uzun müddət iki dövlət arasındakı ərazi iddialarına son qoyan bu müqavilə Azərbaycan dilində yazılmışdır.<ref>[http://www.pashakerimov.com/saytnew/?menu=home&submenu=readmore&id=907 Paşa Kərimov Qəsri-Şirin müqaviləsinin mətnini Məhəmməd Tahir Vəhid Qəzvininin “Abbasnamə” kitabından götürərək transliterasiya etmişdir]</ref>
| |||