|
'''Günəşkimilər yarımsinfi''' ({{lang-la|Heliozoa }}) — İbtidailərin ''Lobosa'' sinfinə daxil olan yarımsinifdir.
== Haqqında ==
Günəşkimilər, əsasən şirin sularda yaşayırlar, xarici görünüşcə şüalılara çox oxşadırlar. Bədənləri kürə formasında olub, günəşin şüalarına bənzər yalançı ayaqlar əmələ gətirirlər. Şüalılardan fərqli olaraq, günəşkimilərdə mərkəzi kapsula olmur. Sitoplazma bir və ya bir neçə nüvədən ibarət olan dənəvər endoplazmaya malikdir. Ektoplazma şəffafdır, tərkibində bir və ya iki yığılan vakuol vardır. <ref>B.İ.Ağayev, Z.A.Zeynalova. [[Onurğasızlar]] zoologiyası. Bakı, «Təhsil» 2008, 568 səh</ref>Günəşkimilərin yalançı ayaqları endoplazmadan başlanğıc götürür. Psevdopodaların mərkəzindən xaricdən duru sitoplazma ilə əhatə olunan, bir qədər qatı xətt keçirki, belə yalançı ayaqlar aksopodalar adlanır. Aksopodalar uzanıb – qısaldığı kimi , əyilədə bilir. Bunun hesabına günəşkimilər kiçik [[yosunlar]], təkhüceyrələrdən başqa, daha iri şikara – rotatorilərə, kiçik xərçənglərə hücüm edə bilirlər. Əksər günəşkimilərdə möhkəm mineral [[skelet]] olmur, bəzilərində isə silisium-oksiddən ibarət iynələr vardır. Günəşkimilər qeyri-cinsi yolla çoxalırlar . [[Şirin]] sularda yaşayan ''Actinophrys'' və ''Actinosphaerium'' cinsinin nümayəndələrində cinsi çoxalma da müşahidə olunur. Actinophrys sol növündə cinsi proses aşağdakı qaydada gedir: günəşkimi bölünür və həlməşikşəkilli qatla örtülür. Qız [[fərd]]lərin nüvəsi də ikiyə bölünür. Sonra qız fərdlər yenidən birləşərək ziqota əmələ gətirirlər. [[Ziqot]]a müəyyən sakitlik dövrü keçirdikdən sonra yetkin günəşkimiyə çevrilir. Belə cinsi çoxalma prosesi pedoqamiya adlanır.
Günəşkimilərin böyük əksəriyyəti sərbəst yaşayır, lakin onların oturaq həyat tərzi keçirən formaları da vardır, onlar substrata xüsusi saplaqlar vasitəsilə birləşirlər.[[Xəzər dənizi]]ndə cəmi 2 növ günəşkimilər aşkar edilib: ''Protactrum maxina Grimm və Schulzia pelagica Gr''. [[Azərbaycan]]ın şirinsu hövzələrində isə 8 növ günəşkimilər tapılıb. Onlardan ''Actinophrys sol Ehr ., A.VESİCULATA Pen., Actinosphaerium eichhorni Ehr., Heterophrys radiata West., Glathrulina cienkowskiii Mer., Nuclearia simplex Gienk'' Kosmopolit növlərdir. Bundan başqa, [[Lənkəran]]ın çəltik tarlalarında ''A.eichhorni və A.sol'' növləri də tapılmışdır. <ref>Azərbaycanın heyvanlar aləmi. I cild. Bakı, Elm, 2002, 268 s</ref>
|
