Çaldıran döyüşü: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Teqlər: Mobil redaktə Mobil veb redaktə Təkmilləşdirilmiş mobil redaktə
Teqlər: Mobil redaktə Mobil veb redaktə Təkmilləşdirilmiş mobil redaktə
Sətir 21:
[[Şərur]] yaxınlığında ağır məğlubiyyətə uğradıqdan sonra [[Əlvənd Mirzə|Ağqoyunlu Əlvənd Mirzə]] Osmanlı sultanı II Bəyazidə məktub göndərdi və ondan Şah İsmayıla qarşı mübarizədə kömək istədi. Bu məktubu alandan sonra Sultan Bəyazid Mahmud ağa Çavuşbaşı adlı elçisini cavab məktubu ilə birlikdə onun yanına göndərdi. Həmin məktubda Sultan Bəyazid Əlvənd Mirzəni Səfəvi qoşunlarına qarşı mübarizə aparılması üçün digər Ağqoyunlu şahzadələri ilə birləşməyə, Ağqoyunlu şahzadələrinin və hakimlərinin səylərinin Səfəvilər dövlətinə qarşı birləşdirilməsinə çağırdı. Öz tərəfindən isə Sultan Bəyazid Ağqoyunlu qoşunlarına maliyyə yardımı və digər köməklərin göstəriləcəyini bildirdi. Sultan Bəyazid Səfəvilərə qarşı ciddi tədbirlərə əl atmadı və Ağqoyunlu qoşunlarına da təsirli kömək göstərmədi. Əlvənd Mirzə Osmanlı dövlətinin yardımı olmadan Səfəvi qoşunlarına üstün gəlməyin mümkün olmayacağını gördüyü üçün Sultan Bəyazidə yeni bir məktub göndərdi. Həmin məktubunda o, Sultan Bəyazidi "Allahın yer üzündəki kölgəsi", "bütün müsəlmanların xəlifəsi" kimi dəyərləndirdi, Səfəvi qoşunlarına qarşı Ağqoyunluların hamısının birləşməli olması haqqında sultanın tövsiyəsini qəbul etdiyini bildirdi. Onu da əlavə etdi ki, Sultan Bəyazidin köməyi ilə Səfəvilərin qrupunu yox edə biləcəkdir. Sultan Bəyazid bu məktuba da cavab verdi və bu dəfə də Əlvənd Mirzəyə hərbi kömək göstərilməsi barəsində aydın fikir ifadə etmədi. Sultan Bəyazid yenə də Ağqoyunluları birləşməyə və Səfəvi qoşunlarına qarşı birgə mübarizə aparmağa səslədi. Əlvənd Mirzənin bu mübarizəyə təşviq edilməsi üçün Sultan Bəyazid yazdı ki, "''üsyançı qızılbaşlar dünyanı atəşə tutsalar da, onların minarələri nə qədər yüksəlsə də Əlvənd dağından uca ola bilməyəcəkdir.''" Bununla, Sultan Bəyazid ona işarə edirdi ki, Əlvənd Mirzəni Səfəvilər məğlub edə bilməyəcəklət. Osmanlı dövlətinin maraqları tələb etsə də Sultan Bəyazid Səfəvilərə qarşı qoşun çıxarmağa ehtiyat edirdi. <ref>{{harvnb|Məhəmmədinejad|2015|p=196}}</ref>
 
Əlvənd Mirzə də Osmanlı sultanından kömək almaq ümidi ilə qoşunlarını toparlayıb yenidən Səfəvi qoşunlarına qarşı göndətdi. Lakin bu dəfə də məğlubiyyətlə qarşılaşdı və [[Səfəvi]] qoşunları qarşısında geri çəkilmək məcburiyyətində qaldı. İsmayıl isə bununla kifayətlənmədi və indiki İranın cənubunun hakimi olab Əlvənd Mirzənin qardaşı Sultan Muradın ordusuna qarşı müharibəyə girdi və onu da məğlubiyyətə uğradaraq [[İraq|Əcəm İraqınıİraqı]]nı, İsfahanı[[İsfahan]]ı, [[Fars]] vilayətini ələ keçirdi.<ref name="Suleymanov355"/>
 
Bundan sonra Sultan Bəyazid [[Diyarbəkir]] hakimi Rüstəm bəyə məktub göndərdi və ondan tələb etdi ki, Səfəvilərin hansı gücə malik olması, Səfəvilərin güclənməsi ilə bölgədə vəziyyətin necə dəyişməsi haqqında ona məlumat versin. Sultan Bəyazid eyni zamanda [[Ağqoyunlular|Ağqoyunlu]] və [[Səfəvilər|Səfəvi]] çəkişmələrinin sonda hansı tərəfin qələbəsi ilə başa çatacağını öyrənmək niyyətində idi. Bir müddətdən sonra Rüstəm bəy Osmanlı sultanına cavab məktubu göndərdi və bəyan etdi ki, Səfəvi qoşunları Ağqoyunlu qoşunlarını məğlubiyyətə uğradaq [[Misir]]ə doğru irəliləməkdədir. O, yazdıqlarında bildirirdi ki, "''Səfəvi qoşunlarının Misir yürüşü uğurla başa çatacağı təqdirdə Diyarbəkr təhlükə altına düşə bilərdi.''"<ref>{{cite book|author=Mücirşeybani|title=Təşkil-e şahənşahi-ye Səfəviyyə|year=1346|location=Tehran|page=148-149}}</ref>
 
Mehman Süleymanov qeyd edir ki, "''Bu cavabdan sonra Sultan II Bəyazid başa düşdü ki, Şah İsmayılın Əlvənd Mirzə üzərində qələbəsi heç də təsadüfi deyildir və Səfəvilər böyük gücə malikdirlər. Bu səbəbdən Sultan Bəyazid Səfəvi dövlətinə qarşı sərt mövqe tutmaqdan çəkindi.''" Bu Sultan Bəyazidin Osmanlı sərhədlərinin şərqə doğru genişləndirilməsi istəyindən əl çəkməyi mənasına gəlmirdi. Tarixi-şərait, ölkə daxilində mövcud olan hərbi-siyasi vəziyyət Səfəvi dövlətinə qarşı təcavüzkar mövqe tutulmasından imtina edilməsini tələb edirdi. İki dövlət başçısı arasında aparılan məktublaşma da Osmanlı sarayının şərq qonşusu ilə mülayim münasibətlərdə olmasından xəbər verirdi.<ref name="Suleymanov355">{{harvnb|Mehman Süleymanov|2018|p=355}}</ref>
 
[[İraq|Əcəm İraqı]]nın, [[İsfahan]]ın, [[Fars]] əyalətinin Səfəvi qoşunlarının əlinə keçməsindən sonra Sultan Bəyazid özünün Məhəmməd Çavuş Balaban adlı elçisini hədiyyələrlə Şah İsmayılın yanına göndərdi. Bu elçi vasitəsilə Osmanlı sultanı türk dilində [[Şah İsmayıl]]a iki məktub göndərmişdi. Məktubların birində Sultan Bəyazid əldə etdiyi uğurlarına görə Şah İsmayılı təbrik edirdi. Digər məktubunda isə Sultan Bəyazid Səfəvi ərazisində sünnilərin incidilməsinə son qoyulması mövzusunda Şah İsmayıl qarşısında məsələ qaldırmışdı. Səfəvilər dövlətinin bərqərar edilməsi və möhkəmləndirilməsi üçün Şah İsmayıl və eyni zamanda onun tərəfdarları tərəfindən sünnilərə təzyiq göstərilməsi xəbəri Sultan Bəyazidə də məlum idi. Sultan irəli sürdüyü təklifdə bu məsələyə son qoyulmasını istəyirdi.<ref name="Xunci119"/>
Sətir 37:
Sultan Bəyazid hələ də Səfəvi dövləti ilə münasibətlərinin gərginləşməsi marağında deyildi və ona görə də Səfəvi qoşunlarının Osmanlı ərazisindən keçməsinə mülayimliklə yanaşdı. Eyni zamanda Şah İsmayılın məktubuna cavab yazdı.<ref>{{harvnb|Mehman Süleymanov|2018|p=363}}</ref>
 
Bununla belə, Sultan Bəyazid ehtiyat tədbirləri də gördü və Səfəvi qoşunlarının Osmanlı ərazilərinə yayılma ehtimalının qarşısını almaq üçün konkret tədbirlər gördü. Səfəvi qoşunlarının hərəkət marşrutu yaxınlıqlarında kifayət sayda Osmanlı qoşunları toplandı. Belə ki, Anadolu bəylərbəyi Qaragöz paşa göstəriş verdi ki, rəhbərliyi altında olan qoşun dəstəsini Çubuk obasına toplasın. Damat Yəhya paşa isə 70 min nəfərlik qoşun dəstəsi ilə Qeysəri-[[Sivas]] arasında dayanmışdı və Səfəvi qoşunlarının hərəkətlərini nəzarət altında saxlamışdı. Bundan başqa daha 10 min nəfərlik bir qoşun dəstəsinin hazırlanmasına göstəriş verilmişdi. [[Anadolu]] bəylərbəyi Qaragöz paşa bütün bu qoşunların rəhbəri təyin edildi və o öz vəzifəsini icra etmək üçün QeysəriyyəyəQeysəriyə yollandı. Səfəvi qoşunlarının fəaliyyətini nəzarət altında saxlamaq üçün 10 min nəfərdən artıq olan bir qoşun dəstəsi vəzifələndirildi və bu qoşun dəstəsi bütün 1507-ci ili əmrə hazır vəziyyətdə oldu.<ref>{{harvnb|Məhəmmədinejad|2015|p=233}}</ref>
 
Belə bir hazırlıq tədbirləri görsə də, Sultan Bəyazid Səfəvi qoşunlarına qarşı sərt tədbirlərə əl atmaqdan çəkindi və iki dövlət arasında dinc münasibətlərin mövcudluğuna üstünlük verdi. Müəyyən anlaşılmazlıqlar və gərginliklər olmasına baxmayaraq, Sultan Bəyazid həyatının sonuna qədər belə bir siyasət izlədi və Şah İsmayıl ilə müharibəyə daxil olmadı.<ref name="Suleymanov364">{{harvnb|Mehman Süleymanov|2018|p=364}}</ref>
 
Osmanlı sarayının Səfəvi dövlətinə qarşı mülayim siyasəti Şah İsmayılın Türküstan yürüşünə qədər davam etdi. Məlumdur ki, Türküstan yürüşünü uğurla başa çatdırılması ərəfəsində, Şah İsmayıl Mərv qalasında olarkən Diyarbəkir hakimi Məhəmməd xan Ustaclıdan məktub aldı. Bu məktub Sultan Səlimin Diyarbəkir ətrafına hücumları haqqında idi. Şah İsmayıl da bu məktubu alandan sonra öz elçisi Xəlil ağanı məktubla və özbək xanı Şeybəkin saman doldurulmuş kəllə dərisi ilə birlikdə Osmanlı sultanına göndərdi. Şah İsmayılın bu hərəkəti Osmanlı sarayı ilə aradakı münasibətləri xeyli gərginləşdirdi.<ref name="Suleymanov364"/>
 
Şah İsmayıldan alınan məktub və xan kəllə dərisindən sonra Sultan Bəyazid ona bir məktub göndərdi. Həmin məktubun Şahqulu baba üsyanından sonra Şah İsmayıla göndərilməsi haqqında da fikirlər mövcuddur. Lakin ümumi məzmun məktubun məhz Şeybək xanın saman doldurulmuş kəlləsinin alınmasından sonra yazıldığını deməyə əsas verir.<ref name="Suleymanov364"/>
 
== İstinadlar ==