Nadirin yürüşləri: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 60:
|vikianbar =
}}
'''Nadirin yürüşləri''' və ya '''Nadirin müharibələri''' — [[XVIII əsr]]<nowiki/>in birinci yarısında Mərkəzi Avrasiyada əvvəlcə [[xan]], sonrada [[şah]] olan [[Nadir şah Əfşar|Nadir]] tərəfindən həyata keçirilən hərbi əməliyyatlar nəzərdə tutulur. Onun hərbi əməliyyatları ilk dəfə [[Səfəvilər|Səfəvi sülaləsi]]<nowiki/>nin adından [[Hotakilər|Hotaki əfqanları]]<nowiki/>na qarşı başlamışdır. [[Səfəvilər|Səfəvi imperiyası]]<nowiki/>nın paytaxtı [[İsfahan]]<nowiki/>ın əfqanlar tərəfin ələ keçirilməsindən sonra [[Səfəvilər|Səfəvi dövləti]] faktiki olaraq süqut etdi. [[Səfəvilər|Səfəvi]] taxtının bərpasına çalışan və şahlıq adına iddia edən [[II Şah Təhmasib|II Təhmasib Səfəvi]] Nadiri öz xidmətinə qəbul etdi. Nadir o zaman [[Xorasan]]<nowiki/>da kiçik və əhəmiyyətsiz hərbi dəstə komandanlarından biri idi. Şimal-qərbdəki [[Abdalı|Abdali əfqanları]]<nowiki/>nı neytrallaşdırdıqdan sonra [[II Şah Təhmasib|II Təhmasib]]<nowiki/>i özündən asılı vəziyyətə salan Nadir ölkənin yerdə qalan hissəsini işğal edən [[Hotakilər|Hotaki]] əfqanlarına qarşı müharibəyə başladı. Əfqanlar üzərində bir neçə inanılmaz qələbədən sonra [[İsfahan]] azad edildi və [[II Şah Təhmasib|II Təhmasib Səfəvi]] taxtına əyləşdi. Bununla da, Səfəvi sülaləsinin hakimiyyəti bərpa edildi.<ref>{{harvnb|Qüddusi|2008|p=31}}</ref><ref>{{harvnb|Əliyarlı|1996|p=488}}</ref><ref>{{harvnb|Lockhart|2004|p=127}}</ref>{{Bax|#Arxa plan|1}}
[[Səfəvilər]]<nowiki/>in taxtda bərpasından sonra Nadir qərbə və şimala doğru yürüşlərə başladı. Onun məqsədi [[Osmanlı İmperiyası|Osmanlı]] və [[Rusiya]]<nowiki/>ya itirilmiş [[Səfəvilər|Səfəvi]] torpaqlarının geri qaytarılması idi. 5 il davam edən müharibələrdən sonra Nadir imperiyanın qərb sərhədlərini bərpa edə bildi. O, imperiyanın suverenliyini [[Qafqaz]]<nowiki/>ın da əksər hissəsində qəbul etdirdi. Bir çox uğurlu hərbi əməliyyatlar Nadirə imperiyanı elit təbəqəsinin artıq dəstəkləmədiyi [[Səfəvilər|Səfəvi sülaləsi]]<nowiki/>ni qansız formada devirmək üçün legitimliyi təmin etmişdi. [[Əfşarlar imperiyası|Əfşarlar sülaləsi]]<nowiki/>nin əsasını qoyan [[Nadir şah Əfşar|Nadir şah]] 1736-cı ildə [[Muğan]]<nowiki/>da özünü şah elan etdi və şah kimi ilk hərbi əməliyyatını əfqanıstana qarşı həyata keçirdi. O, bu dəfə bütünlüklə [[Əfqanıstan]]<nowiki/>ı özünə tabe etmək istəyirdi. [[Əfqanıstan]]<nowiki/>ın bütünlüklə tabe etdirilməsindən sonra Nadir üçün [[Böyük Moğol İmperiyası|Böyük Moğol imperiyası]]<nowiki/>na gedən yol açılmışdı. Onun bu yürüşü həyata keçirdiyi ən möhtəşəm hərbi əməliyyatlarından biridir. [[Xeybər keçidi döyüşü|Xeybər keçidində]] özündən say etibarilə qat-qat çox olan rəqib ordunu cəmi 10.000 nəfərlik qoşunla darmadağın edən Nadir [[Böyük Moğol İmperiyası|Moğol imperiyası]]<nowiki/>nın əsas bölgəsinə daxil oldu. Burada moğolların əsas ordusu ilə qarşılaşdı. Orduların sayının nisbəti 1-ə 6 nəfər olmaqla, moğolların xeyrinə idi. Lakin Nadir moğol ordusunu cəmi 3 saata darmadağın etdi. Moğol imperatoru Məhəmməd şah Nadir şahdan asılılığı qəbul etdi və nadir Dehli şəhərinə daxil oldu. Şəhərdə ona qarşı qalxmış üsyanı yatıran Nadir bir müddət sonra şəhəri tərk etdi. Şəhərə tərk edərkən özüylə xeyli miqdarda sərvət aparan Nadir şah həmçinin, Hind çayından şimaldakı moğol torpaqlarını da ilhaq etdi.<ref>{{harvnb|Ghafouri|2008|p=146}}</ref><ref>{{harvnb|Moghtader|2008|p=175}}</ref>
| |||