III Səlim: Redaktələr arasındakı fərq

 

==== İlk illəri ====

[[1787]]-[[1788]]-ci illərdə eyni anda [[Çar Rusiyası]] və [[Avstriya hersoqluğu|Avstriya]] ilə davam edən müharibə Osmanlının əleyhinə davam edirdi. [[I Əbdülhəmid|Sultan Əbdülhəmid]] məğlubiyyətin ardından [[iflic]] keçirərək vəfat etdi. Nəticədə 28 yaşlı Şahzadə Səlim [[7 aprel]] [[1789]]-cu ildə taxta çıxdı. İlk işi isə 15 ildir ki görmədiyi anasını möhtəşəm bir mərasimlə [[Köhnə Saray (İstanbul)|Köhnə saray]]<nowiki/>dan [[Topqapı sarayı]]<nowiki/>na gətirmək oldu. [[17 aprel]]<nowiki/>də baş tutan qılınc qurşanma mərasiminin ardından hər cümə salamlığının ardından bacıları Şah Sultan, [[Xədicə Sultan (III Mustafanın qızı)|Xədicə Sultan]] və [[Beyhan Sultan (III Mustafanın qızı)|Beyhan Sultan]]<nowiki/>ın saraylarını ziyarət etdi.<ref>III. Selim’in Sırkâtibi Ahmed Efendi Tarafından Tutulan Rûznâme (nşr. V. Sema Arıkan), Ankara 1993, tür.yer.;</ref>

 

 

Bu illərdə islahat işlərindən başqa digər daxili problemlər də baş qaldırmışdı. İslahat işləri davam edərkən bəzi yerli əyanlara göz yumması əyalətlərdə iğtişaşların artmasına səbəb olmuşdu. [[Vəhhabilik|Vəhhabilər]]<nowiki/>in [[Məkkə]] və [[Mədinə]]<nowiki/>ni ələ keçirməsi, burada qətliamlar törətməsi ([[1806]]), [[Balkan yarımadası]]<nowiki/>ndakı quldurluq hərəkətləri ([[1796]]) və [[serblər]]<nowiki/>in ilk milli azadlıq hərəkatı ([[1804]]) məhz bu dönəmə təsadüf edir.<ref>Kethüda Said Efendi Tarihi (haz. Ahmet Özcan, yüksek lisans tezi, 1999), Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, tür.yer.;</ref>

Xarici siyasətdəki hadisələr isə daha pis nəticələndi. [[Böyük Fransa inqilabı|Fransız inqilabı]] [[1792]]-ci ildən etibarən bütün Avropanı öz təsiri altına almışdı. Davam edən siyasi böhrandan istifadə edən Sultan Səlim Avropalı alim, hərbçi və texnikləri mühacir olaraq ölkəyə dəvət etdi. [[London]] ([[1792]]), [[Paris]], [[Berlin]] və [[Vyana]]<nowiki/>da ([[1797]]) açılan daimi səfirliklər bu məsələylə yaxından məşğul oldu. Ancaq bir müddət sonra bu vəziyyət Osmanlının əleyhində irəliləməyə başladı. [[Napoleon Bonapart|Napolyon Bonapart]]<nowiki/>ın [[İtaliya]]<nowiki/>nı işğal etməsi və [[Venesiya Respublikası|Venesiya]]<nowiki/>nın ələ keçirilərək bölüşdürülməsi ([[oktyabr]] [[1797]]) [[Adriatik dənizi|Adriatik]]<nowiki/>də [[Fransa]] ilə həmsərhəd olmağa gətirib çıxardı. [[İngilislər|İngilis]]-[[Fransızlar|fransız]] mübarizəsinin bir hissəsi olaraq [[Fransa tarixi|Fransa]]<nowiki/>nın [[Misir əyaləti|Misir]]<nowiki/>ə hücumu ([[iyul]] [[1798]]) və qısa zamanda ələ keçirməsi [[Osmanlı İmperiyası|Osmanlı imperiyası]]<nowiki/>nı [[Çar Rusiyası]]<nowiki/>nın da daxil olduğu Fransa əleyhdarı bir ittifaqa sürüklədi ([[yanvar]] [[1799]]). İngilis və rus ittifaqının da yardımıyla fransızlar [[1802]]-ci ildə sülh bağlamağa və Misiri tərk etməyə məcbur oldular. Bu isə Sultan Səlimin yeni nizamdakı ordusunun uğuru olaraq görüldü.<ref>Stanford J. Shaw, Between Old and New: The Ottoman Empire under Sultan Selim III, 1789-1807, Cambridge 1971 (eserin tercümesi için bk. Eski ve Yeni Arasında: Sultan III. Selim Yönetiminde Osmanlı İmparatorluğu, 1789-1807 [trc. Hür Güldü], İstanbul 2008);</ref>

 

=== Qətli ===

[[Ələmdar Mustafa Paşa]] ətrafında toplanan Sultan Səlim tərəfdarlarının tərtiblədiyi çevriliş cəhdi də uğursuz nəticələndi. [[28 iyul]] [[1808]]-ci ildə səhər saatlarında baş tutan bu çevrliş gün sonunadək davam etdi. Saray qapılarını qırıb içəri girənlər isə sultanın qapı önündə bir şiltə üzərinə buraxılan cəsədi ilə qarşılaşdılar.<ref>Ubeydullah Kuşmânî – Ebubekir Efendi, Asiler ve Gaziler: Kabakcı Mustafa Risalesi (haz. Aysel Danacı Yıldız), İstanbul 2007, tür.yer.;</ref>

Günorta saatlarında Sarayburnu sahilindən top atəşləri atılmağa başlandı. Bu səltənət dəyişikliyinin rəmzi idi ancaq bütün İstanbul əhli taxta kimin çıxdığını bilmirdi. Hamı Sultan Səlimin yenidən taxta çıxarıldığını zənn edirdi. Ancaq bir neçə saat sonra dəllallar taxtın yeni sultanının [[II Mahmud]] olduğunu elan etdilər. Belə ki, Sultan Səlim qətlə yetirilmiş, vəliəhd [[II Mahmud|Şahzadə Mahmud]] isə çətinliklə xilas edilərək taxta çıxarılmışdı. Aralarında baş çuxadar Əbdülfəttah ağa, kəndxuda Əbə Səlim, xəzinə vəkili Nəzir ağanın da olduğu 20-yə yaxın şəxs anidən hücum edərək sabiq sultanı şəhid etdilər. Ertəsi gün geniş bir xalq kütləsi ilə cənazəsi saraydan çıxarıldı və [[Sultan Mustafa türbəsi]]<nowiki/>ndə atasının yanına dəfn edildi.<ref>Kemal Beydilli, Türk Bilim ve Matbaacılık Tarihinde Mühendishâne, Mühendishâne Matbaası ve Kütüphânesi: 1776-1826, İstanbul 1995, tür.yer.;</ref>

 

== Ailəsi ==