Nurbanu Sultan: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k parametr düzəlişləri using AWB
Sətir 1:
{{Dövlət xadimi
|adı = '''Afifə Nurbanu Sultan'''|orijinal adı =خاصكي سلطانة نور بانو |şəkil = Nurbanu's burial, Shahanshahnama.jpg|şəklin ölçüsü = 250|şəklin izahı= Nurbanu Sultanın dəfn mərasimini təsvir edən Osmanlı miniatürü|titul = [[Validə sultanlar|Validə Sultan]]|dövr əvvəl = [[21 dekabr]] [[1574]]|dövr son = [[7 dekabr]] [[1583]]|sələfi = [[Ayşə Hafsa Sultan]]|xələfi = [[Safiyə Sultan]]|doğum tarixi = [[1525]]/[[1530]]|doğum yeri = Paros adası, [[Venesiya]]|vəfat tarixi= [[7 dekabr]] [[1583]]|vəfat yeri= [[İstanbul]], [[Osmanlı imperiyası]]|sülaləsi = |həyat yoldaşı = [[II Səlim]]|uşağı =[[Gövhərxan Sultan (II Səlimin qızı)|Gövhərxan Sultan]]<br/>[[Əsməhan Sultan]]<br/>[[Şah Sultan (II Səlimin qızı)|Şah Sultan]]<br/>[[III Murad]]<br/>[[Fatma Sultan (II Səlimin qızı)|Fatma Sultan]] |Dini = }}'''Afifə Nurbanu Sultan''' (d. [[1525]]/[[1530]] - ö. [[7 dekabr]] [[1583]]) — [[Osmanlı sultanlarının siyahısı|11. Osmanlı sultanı]] [[II Səlim]]<nowiki/>in [[Hasəki Sultan|hasəkis]]<nowiki/>i və [[III Murad]]ın anası, [[Validə sultan]].<ref>S. Skilliter, “The Letters of the Venetian ‘Sultana’ Nûr Bânu and Her Kira to Venice”, Studia Turcologica Memoriae Alexii Bombaci Dicata, Napoli 1982;</ref><ref>B. Arbel, “Nûr Bânû (c. 1530-1583): A Venetian Sultana”, Turcica, XXIV, Paris 1992;</ref>
 
== Həyatı ==
Əsl adının Cecilia olduğu, [[1525]] və ya [[1530]]-cu ildə Paros adasında dünyaya gəldiyi, adanın [[Venesiya respublikası|Venesiya]]<nowiki/>lı idarəçisi Nicolo Venierlə Baffo ailəsindən Violantenin qızı olub, [[1537]]-ci ildə [[Xeyrəddin Barbarossa|Barbaros Xeyrəddin Paşa]]<nowiki/>nın adaya hücumu əsnasında əsir alındığı və [[Konkubina|kölə]] olaraq saraya hədiyyə edildiyi bilinir. Bu məlumatlar çox vaxt onun gəlini və [[III Murad]]ın xanımı olan [[Safiyə Sultan]]<nowiki/>a aid edilsə də, bütün bu məlumatlar [[1559]]-cu ilin [[oktyabr]]ı<nowiki/>nda [[II Səlim|Şahzadə Səlim]]<nowiki/>in [[Venesiya respublikası|Venesiya]]<nowiki/>ya gizlicə göndərdiyi Həsən çavuşun oradakı senata təqdim etdiyi sənədə əsaslanır. Gözəlliyi və bacarığı ilə sarayda ön plana çıxan Nurbanu, ehtimal olunur ki, [[1543]]-cü ildə [[II Səlim|Şahzadə Səlim]]<nowiki/>in [[İstanbul]]<nowiki/>dan [[Konya]]<nowiki/>ya sancaqbəyi olaraq gedişində artıq [[hərəm]]<nowiki/>ində idi və bir müddət sonra burada [[Şahzadə (Osmanlı)|şahzadə]]<nowiki/>nin ilk övladı olan qızını dünyaya gətirmişdi. [[1546]]-cı ildə [[II Səlim|Şahzadə Səlim]]<nowiki/>in [[Manisa]] sancaqbəyliyi əsnasında [[Şah Sultan (II Səlimin qızı)|Şah]], [[Gövhərxan Sultan (II Səlimin qızı)|Gövhərxan]] və [[Əsməhan Sultan|Əsməhan]] adında qızları, daha sonra isə [[III Murad|Şahzadə Murad]] və [[Fatma Sultan (II Səlimin qızı)|Fatma Sultan]]ı dünyaya gətirdi. [[II Səlim|Şahzadə Səlim]]<nowiki/>in qardaşı [[Şahzadə Bəyazid (I Süleymanın oğlu)|Bəyazid]]<nowiki/>lə başladığı taxt mübarizəsində [[Venesiya respublikası|Venesiya]]<nowiki/>lı olmasından istifadə edərək [[II Səlim|Şahzadə Səlim]]<nowiki/>in dəstəklənməsi üçün [[Venesiya respublikası|Venesiya]] ilə əlaqələr qurdu. [[1566]]-cı ildə [[II Səlim]]<nowiki/>in [[taxt]]<nowiki/>a çıxmasıyla taxt varisi olan oğlu [[III Murad|Şahzadə Murad]]<nowiki/>la birlikdə [[Manisa]] sarayına getdi. Oğlunun [[1574]]-cü ildə taxta çıxmasıyla saraydakı nüfuzu daha da artan Nurbanu Sultan artıq [[validə sultan]] olmuşdu.<ref>Saloman Schweigger, Sultanlar Kentine Yolculuk, 1578-1581 (trc. S. T. Noyan), İstanbul 2004;</ref>
 
Nurbanu Sultanın [[validə sultan]]<nowiki/>lıq dövründə [[hərəm]]i<nowiki/>n bu qədər güc qazanmasında, əlbəttə ki, [[III Murad|Sultan Murad]]ın anasına olan hörməti əsas rol oynayırdı. Buna ən gözəl nümunə isə həm ailə üzvləri arasında, həm də saraydakı şəxslər arasında ən yüksək – günlük 2 min axca maaşın [[validə sultan]]<nowiki/>a verilməsidir. Nurbanu Sultanın [[Venesiya respublikası|Venesiya]]<nowiki/>lılarla qurduğu siyasi-diplomatik əlaqələr barədə lazımi qədər sənəd günümüzə qədər gəlib çatmışdır. [[1583]]-cü ildə [[Venesiya respublikası|Venesiya]] senatı üstün xidmətləri səbəbilə ona 2 min [[Venesiya respublikası|Venesiya]] qızılı dəyərində hədiyyə yollamışdı. Digər bir sənədə görə isə, [[Krit|Krit adası]]<nowiki/>nın Osmanlı hücumundan qorunması və [[Venesiya respublikası|Venesiya]]<nowiki/>ya müharibə elan edilməməsi barədə dövrün [[kaptan-ı dərya]]sı [[Qılınc Əli Paşa]]<nowiki/>nı tənbeh etmişdir. Bundan başqa [[Fransa|Fransa kralı]]<nowiki/>nın anası Yekaterina de Medici ilə yazışdığı da bilinir. Bu yazışmalarda [[Fransa]] və Osmanlı sarayı arasındakı münasibətlərin yaxşılaşması və ticarət müqavilələrinin yenilənməsi məsələləri müzakirə edilmişdir. Nurbanu Sultanın şəxsi işləri üçün [[Yəhudilər|yəhudi]] əsilli Ester Handalini xidmətə aldığı, məşhur tacir Jozef Nassi ilə də iqtisadi əlaqələr qurduğu bilinir. Məhz bu əlaqələri səbəbilə o dövrdə [[Yəhudilər|yəhudi]] olması haqqında şayələr yayılmışdır. Yaxın adamları arasında [[Qızlar ağası|Darüssəadə ağası]] Qəzənfər ağa, padşah müsahibi Şəmsi Paşa, Manisa sarayından bəri hərəmxananın güclü şəxslərindən olan Canfəda və Raziyə Xatun var idi.<ref>E. Rossi, “La Sultana Nūr Bānū (Cecilia Venier-Baffo) mogli di Selim II (1566-1574) e madre di Murād III (1574-1595)”, OM, XXXIII (1953);</ref>
 
Nurbanu Sultan Yeniqapı səmtindəki sarayında [[7 dekabr]] [[1583]] tarixində vəfat etdi. Cənazə mərasimində oğlu [[III Murad|Sultan Murad]] şəxsən iştirak etmiş, ənənələrə zidd olaraq cənazəsini matəm libasında [[Fateh məscidi]]<nowiki/>nə qədər apararaq, burada cənazə namazını qılmışdır. Cənazəsi [[Aya Sofya]]<nowiki/>dakı [[Sultan Səlim türbəsi]]<nowiki/>nə dəfn edilən Nurbanu Sultan [[İstanbul]]u<nowiki/>n müxtəlif yerlərində inşa etdirdiyi [[məscid]], imarət və hamamla yanaşı, [[Üsküdar]]<nowiki/>da inşa etdirdiyi [[Atik Validə Sultan külliyəsi]] ilə tanınır. Onun bu külliyə daxilində qurduğu kitabxana isə Osmanlı tarixində bir qadın tərəfindən yaradılan ilk kitabxanadır. Külliyəyə gəlir gətirməsi üçün [[Sivas]]ın [[cənub]]<nowiki/>unda yerləşən kəndlərin vergi gəlirləri vəqf edilmişdir.<ref>L. P. Peirce, The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire, New York-Oxford 1993;</ref>
 
== Mənbə ==
* S. Gerlach, Tagebuch (ed. S. Gerlach), Frankfurt 1674;
* Saloman Schweigger, Sultanlar Kentine Yolculuk, 1578-1581 (trc. S. T. Noyan), İstanbul 2004;
* S. Gerlach, Tagebuch (ed. S. Gerlach), Frankfurt 1674;
* Selânikî, Târih (İpşirli), I-II, bk. İndeks;
* Uzunçarşılı, Saray Teşkilâtı;
* Fr. Babinger, “Baffo, Cecilia”, Dizionario Biografico Degli İtaliani, Rome 1963;
* S. Skilliter, “The Letters of the Venetian ‘Sultana’ Nûr Bânu and Her Kira to Venice”, Studia Turcologica Memoriae Alexii Bombaci Dicata, Napoli 1982;
* M. Çağatay Uluçay, Padişahların Kadınları ve Kızları, Ankara 1992;
* L. P. Peirce, The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire, New York-Oxford 1993;
* E. Spagni, “Una Sultana Veneziana”, Nuovo Archivio Veneto, XIX/1, Venezia 1900;
* E. Rossi, “La Sultana Nūr Bānū (Cecilia Venier-Baffo) mogli di Selim II (1566-1574) e madre di Murād III (1574-1595)”, OM, XXXIII (1953);
* B. Arbel, “Nûr Bânû (c. 1530-1583): A Venetian Sultana”, Turcica, XXIV, Paris 1992;
* A. H. de Groot, “Nūr Bānū”, EI² (İng.), VIII, 124.
 
== İstinadlar ==
 
== Həmçinin bax ==