Nadirin yürüşləri: Redaktələr arasındakı fərq

Əfqanıstandakı üsyanların yatırılması Nadirə Qafqazda[[Qafqaz]]da yeni hərbi əməliyyatlar keçirməsinə imkan yaradırdı. Nadirin məqsədi Qafqazı da Osmanlı işğalından azad etmək və yenidən Səfəvi dövlətinə birləşdirmək idi. Keçmiş Səfəvi imperiyası torpaqlarından bircə Qafqaz Osmanlı imperiyasının tabeliyində qalmışdı.<ref>{{harvnb|Əliyarlı|1996|p=491}}</ref>

Qafqaz Osmanlı hakimiyyətinə 1722-ci ildə [[Səfəvi]] dövlətinin çökməsi ilə girmişdi. Nadirin [[Qafqaz]] yürüşü zamanı əsas hədəfi Qafqazı tabe etmək idi. Şirvan xanlığını paytaxtının 1734-cü ilin avqustunda ələ keçirilməsi tabe edildi.<ref>{{harvnb|Qüddusi|1999|p=123}}</ref> Nadir buradan qərbə doğru hərəkət edərək Gəncəni mühasirəyə aldı. Gəncə qarnizonu 14.000 döyüşçüdən ibarət idi və sona qədər mübarizə aparmaq fikrində idilər. Təhmasib xan Cəlair köməyə gələn Krım tatarlarının qoşunlarının yolunu dağlarda kəsdi və onları şimala sıxışdırdı. Nadir isə Gəncəyə qərbdən gələn maddi-texniki təminat yollarını kəsdi.<ref>{{harvnb|Qüddusi|1999|p=123}}</ref>

Şimala doğru dağlarda mübarizə aparmaq qışın da yaxınlaşmasına görə xeyli təhlükəli idi. Beləliklə, Nadir qərbə doğru çəkilmək və Gəncəni mühasirədə sağlamaq qərarına gəldi. Gəncənin Osmanlı müdafiəçiləri isə müdafiə üçün yaxşı hazırlaşmışdılar. Nadirin ordusu isə şhəər qalalarına qarşı döyüşdə bir o qədər də yaxşı deyildilər. Ordu səhra döyüşlərində çox bacarıqlı olsa da, şəhər bürclərini dağıda biləcək toplardan yoxsun idi.<ref>{{harvnb|Əliyarlı|1996|p=491}}</ref>

Gəncə qalasının mühasirədə olduğu zaman Nadirin [[Rusiya]] ilə çox yaxşı münasibətləri var idi. 1934-cü ilin dekabr ayının sonunda Nadirin düşərgəsində olan knyaz Qolitsin [[Rusiya]] sarayının [[Bakı]] və [[Dərbənd]]i Nadirə təhvil vermək barəsindəki qəti qərarını açıqladı. Nadir bu xəbəri sevinclə qarşıladı. Rusiya adları çəkiləm şəhərlərin geri qaytarılmasını müəyyən şərtlər çərçivəsində həyata keçirmək istəyirdi. Bu şərt [[Bakı]] və [[Dərbənd]]in geri alınmasından sonra başqa bir ölkəyə, xüsusilə də Osmanlı dövlətinə verilməməsi öhdəliyi idi.<ref>{{harvnb|Əliyarlı|1996|p=493}}</ref>

Abdulla paşa ilə döyüş həlledici əhəmiyyətə sahib idi və ona görə də, Nadir [[Gəncə]] qalasının mühasirəsini dayandırmağı lazım bildi. Abdulla paşa üzərində qələbə əldə edildiyi halda tək Gəncədə deyil, Cənubi Qafqazdakı digər osmanlı qarnizonlarının da geri çəkilməkdən başqa çarəsi qalmayacaqdı. Amma Abdulla paşanın [[Qars]] qalasını tərk etməməsi Nadir üçün anlaşılmaz olaraq qalırdı. [[Osmanlı ordusu|Osmanlı qoşunları]]nın oradan çıxmayacağı təqdirdə yenidən qala mühasirəsinə əl atılması isə Nadir üçün arzuolunmaz idi.<ref>{{harvnb|Süleymanov|2010|p=276}}</ref>

Bu hücumun ardıyca Teymur və Əkbər paşaların rəhbərlik etdiyi yeni [[Osmanlı]] hücumu reallaşdı. Nadirin qoşunu inadla müqavimət göstərsə də, Osmanlı qoşunu daim yeni qüvvələrlə təmin edilirdi. Nadir yavaş-yavaş geri çəkilmə əmri verdi və bu [[Osmanlı]] komandanlığı tərəfindən döyüş meydanından qaçma kimi qiymətləndirildi. Nadiri[[Nadir şah Əfşar|Nadir]]i izləyən osmanlı ordusu müəyyən yerə çatdıqdan sonra Nadirin əmri ilə gizlədilmiş artilleriya qurğularından güclü atəşə məruz qaldılar. Osmanlı ordusunun cinahları güclü itkiyə məruz qaldı. Nadirin özü cəzayirçilər dəstəsi ilə [[Osmanlı]] sərəsgərinin, yüksəkliklərin birinin üzərində yerləşdirdiyi topların üzərinə hücum çəkdi, bir dəstəni isə sol tərəfdə yerləşdirilmiş artilleriya mövqeləri üzərinə göndərdi. Nadir yüksəklikdə qurulmuş Osmanlı toplarının hamısını ələ keçirdi və bununla öz qüvvələrinə qarşı tərəfdən yaradılmış artilleriya təhlükəsini qismən neytrallaşdırdı.<ref>{{harvnb|Qüddusi|1999|p=129}}</ref>

Tələyə salınmış [[Osmanlı ordusu]] çaşqınlıq içində qaçmağa başladı. Abdulla paşa qaçmağa çalışarkən atından yıxıldı və qaracurlu tayfasından Rüstəm adlı döyüşçü onun başını kəsərək Nadir xana verdi. "Aləm Ara-ye Naderi"də Abdulla paşanın qaracurlu Ağabəy tərəfindən öldürüldüyü bildirilir. Belə ki, Osmanlı xüsusi dəstəsi arasında bir nəfərin bahalı geyimi onun diqqətini cəlb edir və o, həmin şəxsi öldürüb başını kəsir. Kəsdiyi başı Nadirin yanına gətirərkən əsir Osmanlı əsgərləri meyidin kimə məxsus olduğunu deyirlər. Nadir Abdulla paşanın meyidini hörmətlə Qarsa dəfn olunmağa yola salır.<ref>{{harvnb|Axworthy|2009|p=206}}</ref>

Təxminən 5 saat davam edən əməliyyat nəticəsində xeyli sayda [[Osmanlı]] sərkərdəsi qətlə yetirilir. Qətlə yetirilənlər arasında Osmanlı sultanının kürəkəni və [[Diyarbəkir]] valisi S[[oltan Mustafa paşa]] da var idi. Nadir onnu da meyidini hörmətlə dəfn olunmaq üçün [[İrəvan]] qalasına göndərir.<ref>{{harvnb|Yeddi cilddə III cild|2007|p=345}}</ref>