Nadirin yürüşləri: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 1.155:
Nadirin [[İran körfəzi]]ni ələ keçirilmək istəməsi onun regionda yenidən imperiyasını əsas dövlət etmək istəyindən qaynaqlanırdı. Bu yürüşlərə 1730-cu illərdən etibarən başlanmışdı və bu yürüşlərin əksəriyyəti uğurla sonlandırılmışdı. Lakin [[Nadir şah]]ın bura canişin təyin etdiyi dəryasalar (admiral) Tağı xan yerlərdə işi düzgün təşkil edə bilmədi və vergilərin ağırlığından bezmiş əhali maliyyə məmurlarının [[Fars ostanı|Fars vilayəti]]ndə tələb etdiyi yüksək vergilərə gücü çatmadıqdan sonra iğtişaşlara və üsyana qalxdı Tağı xan ilk dövrlərdə üsyanı yatırmağa çalışsa da, bunu bacarmadı və özü də üsyana qoşulub, ona rəhbərlik etməyə başladı.
 
Tağı xan qiyama qoşulan kimi vilayətdəki qoşun dəstələrini öz ətrafında birləşdirməyə başladı. Tağı xan bəyan edirdi ki, körfəzdə dəniz qüvvələrinin komandanı olan Rüstəm xan onunla əlbir olmasa, vilayəti bütünlüklə Nadir şaha qarşı qiyama səfərbər etmək mümkün olmayacaqdır. Mənbənin verdiyi məlumata görə, Tağı xan 20 min nəfərlik bir dəstə ilə [[Bəndər Abbas]] yollandı, Rüstəm xanı və onun qüvvələrini öz tərəfinə çəkməyə çalışdı. Amma Rüstəm xan [[Nadir şah]]a xəyanət etmədi. Belə olanda Tağı xan sui-qəsd yolunu tutdu. Bəndər Abbas əhalisi və Rüstəm xanın xidmətində olan Fars sərkərdələri arasında belə bir təbliğat aparıldı ki, Nadir şah xəstələnib, malixülya xəstəliyinə tutulub. Gözünə görünənləri, xoşuna gəlib-gəlməyənləri səbəbsiz və sorğu-sualsız qətlə yetirir.Onun xidmətində olan qoşunun döyüşçüləri canlarının qorxusundan qaçıb dağılıblar. Tağı xan belə təbliğatla bildirmək istəyirdi ki, Rüstəm xanın dəstəsində olan sərkərdələr də [[Nadir şahınşah]]ın qəzəbindən qurtara bilməyəcəklər və ona görə onlardan tələb edirdi ki, Rüstəm xanı öldürsünlər, [[Bəndər Abbas]]da olan qüvvələrlə birlikdə Tağı xanın tərəfinə keçsinlər. Tağı xanın bu təbliğatı öz səmərəsini verdi və tezliklə Rüstəm xan öldürüldü. Bununla, Bəndər Abbas və oradakı hərbi qüvvələr də qiyamçıların nəzarəti altına düşdü. Tağı xan vilayətin sərdarı vəzifəsinə təyin edilmiş Kəlbəli xanı da aradan götürməyə müvəffəq oldu. Kəlbəli xanın öldürülməsi 1743-cü il dekabrın əvvəlinə təsadüf edir. Bütünlükdə, bu üsyan 1743-cü ilin sonu, 1744-cü ilin əvvəlində vüsət tapdı.<ref>{{harvnb|Qüddusi|1999|p=54}}</ref><ref>{{harvnb|Süleymanov|2010|p=463}}</ref>
 
[[File:Bandar Bushehr by Eugène Flandin.jpg|thumb|200px|left|Bəndər-e-Buşəhr - imperiyanın [[İran körfəzi]]ndəki ən əsas və tarixi liman şəhəri.]]
Sətir 1.161:
Qiyamın genişlənməsi və Tağı xanın əməlləri haqqında alınan hər məlumat Nadir şahın təşvişini daha da artırdı. Osmanlı dövləti ilə başlanan müharibə onun başını qarışdırdığından bu qiyamın yatırılmasına qarşı dərhal qətiyyətli tədbirlər həyata keçirə bilmədi.
 
Genişlənən qiyamın qarşısını almaq üçün Nadir şah [[Oman]]dakı hərbi qüvvələrin komandanı [[Məhəmməd Hüseyn xan Qırxlı]]nı geri çağırıb Tağı xanın üstünə göndərdi. Ona göstəriş verildi ki, Tağı xan əlqol açmamış onun üstünə hücum çəksin və qiyamın qarşısı alınsın. “Aləm Ara-ye Naderi”nin məlumatına görə, Məhəmməd Hüseyn xan Qırxlının 7 minlik dəstəsi Tağı xanın dəstəsi ilə Şirazda qarşılaşdı. Onların arasında 2-3 dəfə döyüş baş verdi. Lakin heç bir tərəf üstünlük qazana bilmədi. Belə olanda Tağı xan hiylə işlədib Məhəmməd Hüseyn xanın dəstəsini [[Şiraz]] məhəllələrində pusquya salmaq planına əl atdı.Və niyyətinə də nail oldu. Nadir şah əmin oldu ki, Tağı xan qiyamının yatırılması üçün daha böyük qüvvə Farsa göndərilməlidir. Bu məqsədlə o, Allahverdi xan Qırxlının rəhbərliyi altında 30 minlik bir qoşun dəstəsi təşkil edib İsfahana yola saldı. Həmin qoşun dəstəsi İsfahandan[[İsfahan]]dan Şiraza[[Şiraz]]a doğru üz tutdu.<ref>{{harvnb|Süleymanov|2010|p=465}}</ref>
 
Allahverdi xan qoşunlarla [[Şiraz]]ın yaxınlığındakı Şah Bağı adlanan yerdə düşərgə saldı. Tağı xan əvvəlcə qaladan kənarda Allahverdi xanla döyüşə girməyi qərara aldı. Onun 10-12 min nəfərlik dəstəsi qaladan çıxıb Nadir şah qüvvələrinin üzərinə hücum etdi. Tərəflər arasında baş verən döyüş bir neçə saat çəkdi. Tağı xan böyük ümidlərlə döyüşə girsə də Allahverdi xanın dəstəsinin müqavimətini qıra bilmədi. Onun dəstəsi böyük itkilər verərək yenidən qala daxilinə qayıtmaq məcburiyyətində qaldı.(<ref>{{harvnb|Süleymanov|2010|p=466)}}</ref>

“Aləm Ara-ye Naderi”yə görə, Şiraz qalasının mühasirəsi iki ay uzandı. Mühasirənin bu qədər uzanması Nadir şahı qane etmirdi və o öz narahatlığını Allahverdi xana da çatdırdı. Nadir şah [[Şiraz]]ın fəthini tezləşdirmək üçün hətta əlavə hərbi qüvvə də göndərdi. Amma [[Şiraz]] qalasının müdafiə imkanları göstərilən bütün cəhdləri nəticəsiz qoydu. Qalanın mühasirəsi üç aya çatanda Tağı xanın sərkərdələri arasında olan narazılıqlar Şirazın ələ keçirilməsinə imkan verdi. Qala divarlarının müdafiəsində dayanan sərkərdələrdən biri ailəsinə aman veriləcəyi təqdirdə qala qapısını açmağa hazır olduğunu bildirdi. Allahverdi xan yazılı şəkildə həmin sərkərdəyə zəmanət verdi və bununla da qala qapılarının açılmasına imkan yarandı. Nadir şah qüvvələrinin qalaya daxil olmasından xəbər tutan Tağı xan oğlu ilə birlikdə qaladan qaçmağa müvəffəq oldu. Amma qala daxilində müqavimət xeyli davam etdi.<ref>{{harvnb|Süleymanov|2010|p=467}}</ref><ref>{{harvnb|Qüddusi|1999|p=101}}</ref>
 
[[Nadir şah Əfşar|Nadir]]in ömrünün son günlərində bəzi problemlər yaşaması, getdikcə qəddarlaşması və durmadan davam edən hərbi yürüşlərin xərclərinin əhali üzərinə qoyulması insanların narazılıqlarının get-gedə artmasına səbəb olurdu. Tədricən bütü ölkəni üsyanlar bürüyürdü.