|
==Müqavilənin imzalandığı siyasi şərait==
[[Şəkil:NaderShahPainting.png|thumb|Nadir şah Əfşar]]
[[Rusiya]]<nowiki/>nın [[Səfəvilər|Səfəvi]] dövləti ilə 1732-ci il [[Rəşt müqaviləsi]] onun antiosmanlı siyasətinə tam cavab vermədi. Buna görə də Səfəvi dövləti ilə diplomatik əlaqələr davam etdirildi. Məlum olduğu kimi [[II Şah Təhmasib|Şah Təhmasib]] Nadirin əfqanlarla mübarizəyə yola düşməsindən istifadə edərək, hərbi əməliyyatlara başlamış, məğlubiyyətə uğramış və 1732-ci il 10 yanvar Kirmanşah müqaviləsini imzalamışdı. <ref name=":0">{{cite book|first=Yaqub|last=Mahmudov|authorlink=|title=AZƏRBAYCAN BEYNƏLXALQ MÜNASİBƏTLƏR VƏ DİPLOMATİYA TARİXİ DÖVLƏTLƏRARASI MÜQAVİLƏLƏR VƏ DİGƏR XARİCİ SİYASƏT AKTLARI|year=2009|location=Bakı|publisher=|url=|ref=harv}}</ref> <ref>Договоры России с Востоком. стр. 202-207</ref>. Bundan narazı qalan Nadir Təhmasibi hakimiyyətdən uzaqlaşdırmış, avqust ayında onun azyaşlı oğlu Abbası şah elan etmiş, özü isə regent olmuşdu. Rusiya vəziyyətlə hərtərəfli tanış olmaq üçün knyaz S.Qolitsini şah sarayına göndərmişdi. Qolitsinin [[Nadir şah Əfşar|Nadir]]<nowiki/>lə apardığı danışıqlar zamanı aydın oldu ki, o nəinki osmanlıların, o cümlədən, Rusiyanın tutduğu Xəzərsahili torpaqları geri qaytarmaq istəyir. Antiosmanlı ittifaqında maraqlı olan [[Rusiya]] [[Bakı]] və [[Dərbənd]]<nowiki/>i də güzəştə getməyə razı oldu. <ref>{{cite book|first=Süleyman |last=Əliyarlı |authorlink= |title=Azərbaycan tarixi (Uzaq keçmişdən 1870-ci illərə qədər) |year=1996 |location= Bakı|publisher=Azərbaycan nəşriyyatı |url= |ref=harv}}</ref>
==Müqavilənin şərtləri==
1735-ci il martın 10-da [[Nadir şah Əfşar|Nadir]]<nowiki/>in Gəncə düşərgəsində [[Rusiya]] ilə müqavilə imzalandı. Müqavilə preambula, başlanğıc, 7 maddə və sonluqdan ibarətdir.
===Müqavilənin preambulası===
Müqavilənin "Başlanğıc" adlanan hissəsində qeyd olunurdu ki, hərçənd Rəştdə hər iki tərəfdən bağlanmış müqavilədə qərara alınıb, qalan şəhərlər, Bakı və
Dərbənd Rusiyanın hökmranlığı altında o vaxta qədər ola bilər ki, İran dövləti bütün növ düşmənlərindən təmizlənsin. Lakin Bütün Rusiya imperatoru həzrətləri İran dövlətinə sadiq ehtiram göstərdiyindən və onu əvvəlki iqtidarına qaytarmaq üçün ən yaxşı yol hazırlamağı, yaxındakılara və uzaqdakılara göstərməyi lazım bilir ki, Rusiya imperiyası İrandan heç bir şey əldə etməyə səy göstərməməsinin, təkcə özünün Monarx alicənablığı və mərhəməti ilə Bakı və [[Dərbənd|Dərbəndi]] onların torpaqları və kəndləri ilə əvvəlki kimi İrana vaxtından əvvəl qaytarmağa lütv edəcək və zaman imkan verən kimi Rusiya qoşunları yuxarıda göstərilən yerlərdən çıxarılacaq. Razılığa görə Bakı şəhəri qəzalarla iki həftə ərzində, Dərbənd şəhəri qəzalar və ona aid yerlərlə keçmiş sərhədinə qədər iki ay ərzində bu müqavilə bağlanan tarixdən boşaldılacaq, əgər şərait imkan versə daha yaxın vaxta boşaldılacaq. Şamxal və Urmiya məxsus Dağıstan və b. yerlər keçmişdəki kimi İran dövlətinə кeçəcək. <ref name=":0">{{cite book|first=Yaqub |last=Mahmudov |authorlink= |title=AZƏRBAYCAN BEYNƏLXALQ MÜNASİBƏTLƏR VƏ DİPLOMATİYA TARİXİ DÖVLƏTLƏRARASI MÜQAVİLƏLƏR VƏ DİGƏR XARİCİ SİYASƏT AKTLARI |year=2009 |location=Bakı|publisher= |url= |ref=harv}}</ref>
===I maddə===
Müqavilənin I maddəsində Rusiya imperiyası tərəfindən göstərilən dostluq və lütfkarlıq müqabilində İran dövləti Rusiya imperiyası ilə əbədi dostluq ittifaqında olmağı, Rusiyanın dostlarına dost, düşmənlərinə düşmən münasibətində olmağı vəd edirdi. Yüksək saraylardan birinə qarşı hər hansı dövlət müharibə edərdisə, hər iki saray bu dövlətə qarşı müharibə başlamalı, bütün hallarda bir-birinə yardım etməli idi. Bakı və Dərbənd heç bir şəkildə başqa dövlətlərə, xüsusən düşmənlərə verilməməli, onlardan İran dövləti tərkibində saxlanılmasına səy göstərilməli idi. Adı çəkilən şəhərlərin əhalisindən bütün Rusiya imperatoru həzrətlərinə xidmətdə və Rusiya imperiyasının təbəəliyində olanlar İran dövlətinə sədaqətsizlikdə təqsirləndirib və əziyyət verilə bilməzdi. Dərbənddə olan xristian qanunlu gürcü monastrı toxunulmaz qalmalı, xidmət həyata keçirilməsinə icazə verilməli idi. <ref name=":0" />
===II maddə===
II maddədə yazılırdı ki, İran dövlətinin mənafeyi tələb edir ki, Allahın mərhəməti ilə indiki əlverişli şəraitdə öz düşmənlərini aradan götürsün. İran dövləti öz düşmənlərindən azad olunsun, əvvəlki vəziyyətinə qayıtsın, Rusiya imperiyasına lazımi təhlükəsizliyini göstərsin, hər cür səylə düşmənlərə qarşı başlanan müharibəni ciddi cəhdlə, qeyrətlə davam etdirərək intiqamını alsın və bütün, təkcə indi deyil, həm də əvvəllər İran dövlətindən zorla alınmış, tutulmuş əyalətlər düşmənlərdən alınıb bir daha ona qaytarılsın. Yuxarıda göstərilənlər əvvəlki kimi İran dövlətinə qaytarılmasa, sülhə yol verilməsin. Türklər tərəfindən qərəzli və aldadıcı hərəkətlərə görə isə müharibə daxildə də davam etdirilsin. İran dövlətinin mənafeyi tələb etdiyi kimi əyalətlər onlardan alınmayınca müharibə aparılsın.
===III maddə===
III maddə müqaviləyə qoşulanların [[Osmanlı İmperiyası|Osmanlı imperiyası]] ilə münasibətini aydınlaşdırırlar. İran dövləti 125 [[Osmanlı İmperiyası|Osmanlı imperiyası]] ilə sülh müqaviləsi bağladığı halda Rusiyanı da ora daxil etməli idi, Rusiya da eyni halda belə bir öhdəliyi üzərinə götürürdü.
===IV maddə===
IV maddə 1732-ci il Rəşt müqaviləsinin həyata keçirilən artikullarından başqa təsdiqini nəzərdə tuturdu.
===V maddə===
V maddə ticarətin tənzimlənməsinə həsr olunmuşdu. Bildirilirdi ki, hər iki yüksək monarxiyanın mənafeyi tələb edir ki, xeyirxahlıqla qurulmuş tixarət saxlanılsın, heç bir tərəfin təbəələri ticarət mallarının göndərilməsində maneə ilə qarşılaşmasın. İran Rusiya tacirlərinə [[Rəşt müqaviləsi]]<nowiki/>nə uyğun yanaşmağı vəd edirdi. Onlara bütün limanlara, körpülərə, sahillərə yan almaq, öz ticarət məhsullarını istədikləri yerə boşaltmaq, yerləşdirmək, başqa уerə aparmaq, hər hansı məcburiyyətsiz, heç kəs tərəfindən ədavət olmadan ticarət etmək ixtiyarı verilirdi. İran dövlətinin təbəələrinə Rusiya imperiyasında dost tərəfin xalqlarına göstərilən mərhəmətli münasibət bəsləməli idi.
===VI maddə===
VI maddə bu və ya digər tərəfdə gizlənən təbəələrin axtarılıb tapılması və qaytarılmasını nəzərdə tuturdu
===VII maddə===
VII maddədə müqavilənin təsdiqindən bəhs olunurdu. Müqavilə Rusiya tərəfindən beş ay müddətində imperatorun monarx möhürü ilə təsdiqləndikdən sonra verilməli idi. Sonluqda qeyd olunurdu ki, müqavilə iki bərabər nüsxədə hazırlanıb, möhürlərlə təsdiq olunub və dəyişdirilib.
[[Nadir şah Əfşar|Nadir şah]]<nowiki/>ın 1747-ci ildə öldürülməsindən sonra onun imperiyası dağıldıqda 1732- ci il [[Rəşt müqaviləsi|Rəşt]] və 1735-ci il Gəncə müqavilələri faktik olaraq ləğv olundu.
== İstinadlar ==
| 