İstifadəçi:Sura Shukurlu/Qaralama: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Sətir 475:
=== Tektonik plitələr ===
Yerin mexaniki sərt xarici təbəqəsi olan litosfer tektonik plitələrə bölünür. Bu plitələr üç sərhəd növündən birində bir-birlərinə nisbətən hərəkət edən sərt seqmentlərdir: Konvergent
{| class="wikitable"
|+
! colspan="2" |[[Şəkil:Tectonic plates (empty).svg|frameless]]
|-
!Plitənin adı
!Sahə
10<sup>6</sup> km<sup>2</sup>
|-
|{{Legenda|#FFFACD|[[Sakit okean plitəsi]]}}
|103.3
|-
|{{Legenda|#fb9a7a|[[Afrika plitəsi]]}}
|78.0
|-
|{{Legenda|#ac8d7f|[[Şimali Amerika plitəsi]]}}
|75.9
|-
|{{Legenda|#7fa172|[[Avrasiya plitəsi]]}}
|67.8
|-
|{{Legenda|#8a9dbe|[[Antarktika plitəsi]]}}
|60.9
|-
|{{Legenda|#fcb482|[[Hind-Avstraliya plitəsi]]}}
|47.2
|-
|{{Legenda|#ad82b0|[[Cənubi Amerika plitəsi]]}}
|43.6
|}
sərhədlərdə iki plitə toqquşur, divergent sərhədlərdə iki plitə bir-birindən uzaqlaşır və transformasiya sərhədlərində iki plitə bir-birinin yanından sürüşür. Bu sərhədlər boyunca [[Zəlzələ|zəlzələlər]], [[vulkanizm]], [[dağəmələgəlmə]] və [[Rift|okean rifləri]] əmələ gəlir. Tektonik plitələr astenosferin, plitə ilə birlikdə hərəkət edə bilən yuxarı mantiyanın bərk, lakin az sıxlıqlı hissəsinin üstü ilə hərəkət edir.
Tektonik plitələr köçdükcə okean qabığı konvergent sərhəd boyu plitələrin qabaqcıl tərəfləri altından keçir. Eyni zamanda, mantiya materialının dağınıq sərhədlərdə qalxması orta okean silsilələrini yaradır. Bu proseslərin birləşməsi okean qabığını yenidən mantiyaya qaytarır. Bu təkrar istifadəyə görə, okean qatının çox hissəsinin yaşı 100 milyon azdır. Ən qədim okean qabığı Qərbi Sakit okeanda yerləşir və 200 milyon yaşı olduğu təxmin edilir. Müqayisə üçün qeyd edək ki, ən qədim tarixli materik qabığının yaşı 4,030 mln. ildir.
Sətir 481 ⟶ 511:
Yeddi əsas tektonik plitə vardır: [[Sakit okean plitəsi|Sakit okean]], [[Avrasiya plitəsi|Avrasiya]], [[Şimali Amerika plitəsi|Şimali Amerika]], [[Cənubi Amerika plitəsi|Cənubi Amerika]], [[Hind-Avstraliya plitəsi|Hind-Avstraliya]], [[Afrika plitəsi|Afrika]] və [[Antarktika plitəsi|Antarktika]]. Digər plitələrə Ərəbistan Plitəsi, Karib və [[Kokos plitəsi|Kokos]] Dəniz Plitələri, Cənubi Amerikanın qərb sahilindəki [[Naska plitəsi|Naska Plitəsi]] və Atlantik Okeanının cənubundakı [[Skotiya plitəsi]] daxildir. Avstraliya plitəsi 50-55 milyon il əvvəl Hindistan plitəsi ilə birləşmişdir.Ən sürətli hərəkət edən plitələr okean plitələridir, Kokos plitəsi ildə {{Convert|75|mm|in}} , Sakit Okean Plitəsi isə ildə {{Convert|52–69|mm|in}} sürətlə irəliləyir. Ən yavaş hərəkət edən plitə isə ildə {{Convert|21|mm|in}} sürətlə irəliləyən Avstraliya plitəsidir.
=== Səthi ===
Yer kürəsinin səthinin ümumi sahəsi {{Convert|510|e6km2|e6mi2|}} təşkil edir. Bunun 70,8%-i və ya {{Convert|361,13|e6km2|e6mi2|}}-i dəniz səviyyəsindən aşağıdır və okean suları ilə örtülmüşdür.
| |||