Orbit kilidlənməsi: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
#Yeni məlumatlar əlavə ediləcək. |
k #Yeni məlumat istinadla birlikdə əlavə edildi. |
||
Sətir 2:
'''Orbit kilidlənməsi''' (''Qravitasiya kilidlənməsi'' və ya ''sinxron fırlanma'') — bir cismin öz ətrafında fırlanma sürəti ilə, peyki olduğu planet və ya ulduzun orbitində fırlanma surətinin bərabər olma vəziyyəti. Bu vəziyyətdə cisim, ətrafında fırlandığı "daha böyük kütləli" cismə həmişə eyni üzü baxacaq formada fırlanır. Bu elmə '''sinxron fırlanma''' olaraq da məlumdur: nizamlı şəkildə kilidlənmiş cisim, öz oxu ətrafında peyki olduğu planet və ya ulduzun orbitində fırlanmaq üçün kifayət qədər vaxt alır. Məsələn, [[Ay|Ayın]] eyni tərəfi həmişə [[Yer|Yerə]] baxır, baxmayaraq ki, Ayın orbiti mükəmməl dairəvi olmadığı üçün bir sıra [[Librasiya|dəyişkənliyi]] var. Bu halda [[Təbii peyk|peyk]], özündən daha böyük cisimə kilidlənir. <ref>{{cite web|title=When Will Earth Lock to the Moon?|url=http://www.universetoday.com/128350/will-earth-lock-moon/|website=Universe Today|date=2016-04-12}}</ref> Bununla birlikdə, iki cisim arasındakı kütlə fərqi və aralarındakı məsafə nisbətən azdırsa, hər biri digərinə səliqəli kilidlənə bilər; bu, [[Pluton]] və onun peyki [[Xaron]] üçün də belədir.
İki cisim arasında təsir, hər iki cisimin cazibə qüvvələrinin qarşılıqlı şəkildə fırlanaraq yavaşca kilidlənənə qədər yaranır. Zamanla, milyonlarla il ərzində, təsir gücü, enerji mübadiləsi və [[Enerjinin yayılması|istilik yayılması]] nəticəsində hər iki cisimin öz orbitlərində fırlanma nisbətləri dəyişir. Cisimlərdən biri orbit ərzində fırlanma sürətindən artıq bir dəyişikliyin olmadığı bir vəziyyətə çatdıqda bu zaman kilidlənmə baş verir. <ref name="Barnes_2010">{{cite book|title=Formation and Evolution of Exoplanets|editor1-first=Rory|editor1-last=Barnes|publisher=John Wiley & Sons|year=2010|isbn=978-3527408962|page=248|url=https://books.google.com/books?id=-7KimFtJnIAC&pg=PA248}}</ref> Cisim ayrılarkən bu halda yerində qalmağa meyilli olur çünki onun sistemə geri enerji ötürməsi lazımdır. Məsələn böyük bir planet cismi pozarsa qravitasiya kilidini açmaq üçün cismin orbiti zamanla sürüşə hətta orbitdən çıxa da bilər.
== Həmçinin bax ==
| |||