Torpaq: Redaktələr arasındakı fərq

Tərkibində çürüntü çox olan torpaqların rəngi qara olur. Belə torpaqlar qaratorpaq adlanır. Qaratorpaq rütubəti yaxşı saxlayır, tərkibində qida maddələri çox olur. Çürüntü maddələri ilə zəngin olan torpaq münbit sayılır. Münbit torpaqlardan həmişə yüksək və sabit məhsul əldə edilir.

 

 

Təcrübəni davam etdirək. Közərdilmiş torpağın bir hissəsini stəkana töküb, üzərinə su əlavə edək. Bu suyun rəngi bulanacaqdır. Bulanmış suyu başqa stəkana süzüb kənara qoyaq. Əvvəlki stəkanın dibindəki çöküntünü bir neçə dəfə yusaq, onun dibində təmiz qum qaldığını görərik. Bulanıq su tökülmüş stəkanı bir neçə saatdan sonra nəzərdən keçirsək, suyun durulduğunu və gilin stəkanın dibinə çökdüyünü müşahidə edərik. Deməli, torpağın tərkibində çürüntüdən başqa qum və gil də vardır. Suyu bulandıran da gildir.

 

Torpağın qranulometrik tərkibi və ya mexaniki tərkibi- (lat. Granulum - dənəcik) – Torpağı təşkil edən (diametrinə görə) müxtəlif ölçülü hissəciklərin faiz, yaxud çəki ilə ifadə olunan nisbi miqdarı. Torpağın [[Qranulometriya (qranulometrik tərkib)|qranulometrik]] elementlər adlanan ayrı-ayrı hissəcikləri bir neçə fraksiya təşkil edir: 10 mm-dən iri hissəciklər daşlar, 10-5 mm-lik iri çınqıl, 5-3 mm-lik xırda [[çınqıl]], 3-1 mm-lik iri [[qum]], 1-05 mm-lik orta [[qum]], 0,5-0,25 mm-lik narın [[qum]], 0,25-005 mmlik [[toz]]<nowiki/>lu [[gil]], 005-0,01 mm-lik narın [[gil]], 0,01-0,005 mm-lik iri [[toz]], 0,005-0,001 mm-lik narın [[toz]] və 0,001 mm-dən kiçik hissəciklər isə lil adlandırılır. Bu fraksiyaları əksər hallarda qruplaşdırıraq 2 yerə ayırırlar: 0,01-dən kiçik hissəciklər – «fiziki [[gil]]»”, 001-dən böyük hissəciklər “fiziki qum”. Torpağın qranulometrik tərkibi onun müxtəlif fiziki təsirlərə münasibətini (qranulometrik və aqreqat tərkibi, strukturu, həcm kütləsi, məsaməliyi, hava, su, istilik, elektrik, radioaktivlik və s.) müəyyən edən xassələrdir. Torpağın [[Qranulometriya (qranulometrik tərkib)|qranulometrik]] tərkibi [[Azərbaycan Respublikası]] [[torpaq]]<nowiki/>larında çox geniş diapazonda – [[qum]]<nowiki/>dan ağır [[gil]]<nowiki/>li tərkibə kimi dəyişir. Torpağın qranulometrik tərkibində bitkiçilikdə və əkinçilikdə çox böyük elmi-təcrübi əhəmiyyətə malikdir.<ref>[http://www.azkurs.org/qerib-memmedov.html?page=9 Torpaqların və torpaqəmələgətirən süxurların qranulometrik tərkibi. Qranulometrik elementlər, onların təsnifatı və xassələri]</ref>

== Torpaq müxtəlifliyi ==

Tərkibindəki maddələrin miqdarına əmələgəlmə şəraitinə görə torpaq müxtəlif tiplərə ayrılır. Torpaq əmələ gətirən amillər hər hansı birinin dəyişməsi ilə torpağın xüsusiyyətləri də dəyişir. Odur ki, müxtəlif ərazilərin torpaqları da bir-birindən fərqlənir. Toprpaqlar təbii zonalar və relyefin hündürlük fərqinə görə müxtəlif cür yayılmışdır.