19:27, 25 aprel 2020 tarixindəki versiya redaktə Aybeg (müzakirə \| töhfələr) Təcrübəli istifadəçilər 706 redaktə →‎1923–1938 ← Əvvəlki redaktə		19:30, 25 aprel 2020 tarixindəki versiya redaktə əvvəlki halına qaytar Aybeg (müzakirə \| töhfələr) Təcrübəli istifadəçilər 706 redaktə Redaktənin izahı yoxdur Sonrakı redaktə →
Sətir 41: [[Şəkil:Ataturk-1905-Zubeyde-Makbule.jpg\|thumb\|left\|Bacısı [[Makbule Atadan\|Makbule Xanım]], anası [[Zibeydə xanım\|Zibeydə Xanım]] və Atatürk]] [[Şəkil:Ataturk, Ottoman War Academy, 1901.jpg\|thumb\|left\|Hərb Məktəbində yoldaşları ilə birlikdə, [[1901]]]] [[1839]]-cu ildə Kocacıkda doğulduğu sanılan atası Əli Rza Əfəndi, əslən Manastıra bağlı Debre-i Baladandır. Atasının ailəsi XIV və ya XV əsrdə Anadoludan bölgəyə köç etmiş olan Kocacık [[~~Yörüklər~~yörüklər]]indəndir.<ref name="Social relations in Ottoman Diyarbekir, 1870-1915">{{cite book \|editor1-last = Jongerden \|editor1-first = Joost \|title = Social relations in Ottoman Diyarbekir, 1870–1915 \|publisher = Brill \|location = Leiden \|isbn = 978-90-04-22518-3 \|page = 300 \|editor2-last = Verheij \|editor2-first = Jelle \|date = 2012-08-03 }}</ref> Anasının mənşəyi isə [[Karaman]]dan [[Rumeli]]ye gələn türkmənlərdəndir. Ailəsi ilə Salonikiyə köç edən Əli Rza Bəy, burada gömrük məmurluğu və taxta-şalban ticarəti etdi. Əli Rza Bəy ayrıca 93 Harbi ([[1877]]–[[1878]]) əsnasında yerli birliklərdə teğmenlik etmişdi. Əli Rza Bəy, [[1871]]-ci ildə, [[1857]]-ci ildə Salonikinin qərbindəki Langazada cütçü bir ailədə doğulan Zübeydə xanımla evlənmişdi. Mustafa Kamal Atatürk, bu cütün uşağı olaraq rumi [[1296]] (miladi 1881) ildə Salonikidə doğulub. Samsuna çıxdığı 19 may tarixini doğum günü qəbul etmişdir.<ref>{{cite web \|url = https://www.ntv.com.tr/turkiye/19-mayis-atanin-dogum-gunum-dedigi-tarih,cj6s3wGwf0KvkxTcNErsZA \|archiveurl = Sətir 139: İnönü Döyüşlərində müdafiə taktikası tətbiq edən türk ordusu, Aslıhanlar-Dumlupınar çarpışmalarında isə hələ hücum gücünə çata bilmədiyini göstərmişdi. Bu vəziyyətdən faydalanmağa qərar verən yunan ordusu İnönü, Eskişehir, Tiryək və Kütahya arasındakı xəttdə iştirak edən türk mövqelərini yüklənərək buraları işğal etmək və Ankaraya qədər irəliləmək istəyirdi. Möhkəmlətmə birliklərlə yaxşıca güclənən yunan ordusu 10 iyul 1921-ci ildə etibarən hücuma keçdi və 20 iyula qədər etdikləri hücumlarla türk ordusunu geri çəkilməyə məcbur etdi. Mustafa Kamal Paşa türk ordusunun Sakarya çayının şərqinə qədər çəkilməsini əmr etdi. Beləcə vaxt kazanılacaktı. Bu döyüşlər sonunda Eskişehir, Kütahya, Afyon kimi böyük strateji bölgələr əldən çıxdı. TBMM-mənəvi pozuqluğu yaşandı və sərt müzakirələr meydana gəldi. Ancaq yunan ordusu böyük atəş və silah üstünlüyünə baxmayaraq, türk ordusunu yox edə bilməmişdi. Türk ordusu, etibarlı bir şəkildə Sakarya şərqinə çəkilmişdi.<ref>http://web.archive.org/web/20150904012304/http://www.ataturk.net:80/mmuc/kutahya.html</ref> Kütahya-Eskişehir Müharibəsi sonrasında Böyük Millət Məclisi içində iqtidara yəni Mustafa Kamal Paşaya qarşı reaksiyalar artmağa başladı. Bu müxalifəti yöneltenler ordunun başına keçməsi üçün Mustafa Kamal Paşaya təzyiq etməyə başladı. Gerçək niyyətləri isə Onu Ankaradan uzaqlaşdırmaq və Ənvər Paşanın iqtidarını təmin etmək idi. Mustafa Kamal Paşa, 4 avqust 1921 günü Böyük Millət Məclisində etdiyi danışmaqla başkomutan olmağı qəbul etdiyini ancaq başkomutanlığın faydalı ola bilməsi üçün Məclisin ordu ilə əlaqədar səlahiyyətlərini üç ay müddətində özündə yığacaq bir qanun çıxardılması lazım olduğunu açıqladı. Paşanın baş komandirliyini istəyənlərin bu şəkildə xəyalları suya salınmış oldu. 5 avqust 1921 günü səs birliyi ilə çıxardılan qanun ilə Mustafa Kamal Paşa, TBMM Orduları ~~Başkomandırlığına~~Baş komandirliğinə gətirildi. ==== Sakarya Meydan Müharibəsi ==== Mustafa Kamal Paşa, Başkomutanlığa keçməsinin dərhal ardından nəşr Tekalif-i Milliye Əmrləri ilə xalqı ordunun təchiz edilməsi üçün səfərbərliyə çağırdı. 12 avqustda Polatlıda təftiş edərkən atdan düşdü və qabırğa sümüyü qırıldı. 23 avqust-13 sentyabr 1921 tarixlərində edilən [[Sakarya döyüşü\|Sakarya meydan döyüşü]]nde yunan ordusunun hücum gücü tükəndi. Türk ordusu ani bir hücumla yunan ordusunu Sakarya çayının şərqindən çıxarmağı bacardı. Bu zəfərdən sonra 19 sentyabr 1921-ci ildə Böyük Millət Məclisi Baş komandir Mustafa Kamal Paşanı yekdilliklə Marşal rütbəsinə qaldırdı etdirdi və Qazi titulu verdi.<ref>https://books.google.com.tr/books?id=EdiFsMEMP7MC&pg=PT174&dq=sakarya+mareşal+gazi&hl=en&ei=mdhHTof1L86Qswb3o8WzCQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false</ref> Sakarya Meydan Müharibəsi sonunda türk ordusunun itki; 5713 şəhid, 18.480 yaralı, 828 əsir və 14.268 itkin olmaq üzrə ümumi 49.289-dur. Yunan ordusunun zərəri; 3758 ölü, 18.955 yaralı, 354 itkin olmaq üzrə ümumi 23.007-dir. Sətir 146: ==== Böyük Hücum ==== [[Şəkil:Kocatepe1922.jpg\|thumb\|300px\|Baş komandir Marşal Qazi Mustafa Kamal Paşa Kocatepede. (26 avqust 1922)]] Tam 1 il sürən hücum hazırlıqları nəticəsində, 26 avqust 1922 səhəri böyük bir diqqətlə hazırlanan hücum planı tətbiqə qoyuldu. 26-30 avqust 1922-ci ildə edilən Böyük Hücum, Qurtuluş Döyüşünün son mərhələsidir. 30 avqust günü ~~Başkomandırlık~~Baş komandirlik meydan döyüşünde bir gün içində yunan ordusunun böyük bir hissəsi məhv edildi. 31 avqustda Mustafa Kamal Paşa komandirlərini Çalköydeki qərargahında yığaraq qaça bilən yunan qüvvələrinin sürətli bir şəkildə təqib edilməsini və İzmir ilə ətrafındakı kuvvetleriyle birleşmemesi üçün üç qoldan Egeyə doğru ilerlenmesini əmr etdi. 1 sentyabr günü Baş komandir Mustafa Kamal bir bəyanat yayımlayaraq ordulara bu əmrini verdi: ''"Bütün yoldaşlarımın Anadoluda daha başqa meydan müharibələr veriləcəyini nəzərə alaraq irəliləməsini və hər kəsin ağıl gücünü, igidlik və vətənpərvərlik qaynaqlarını yarışırcasına əsirgəmədən verməyə davam etməsini istəyirəm. Ordular ilk hədəfiniz Aralıq dənizinin. İrəli!"''<ref>http://web.archive.org/web/20160304002726/http://www.tsk.tr/8_TARIHTEN_KESITLER/8_8_Turk_Tarihinde_Onemli_Gunler/Izmirin_Kurtulusu/Izmirin_Kurtulusu.htm</ref> Türk ordusu 2 sentyabrda [[Uşak]]ı geri aldı. Burada yunan ordusu baş komandiri General Nikolaos Trikupis əsir edildi. 9 sentyabrda türk süvariləri [[İzmir]]ə girdi. 18 sentyabr 1922-ci ildə qədər edilən Takip harekatıyla bütün Qərb Anadoludakı yunan birlikləri sərhəd xaricinə çıxarıldı. Türk ordusunun qazandığı bu müvəffəqiyyət, Mudanya Atəşkəs sazişinə gedən müddəti başlatdı.

Mustafa Kamal Atatürk: Redaktələr arasındakı fərq