Mustafa Kamal Atatürk: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
|||
Sətir 34:
'''Mustafa Kamal Atatürk'''<ref>Atatürk 1934-cü ildən sonra Mustafa adını istifadə etmədi. 1935-ci ildə özünü Kamâl adlandırdı. Lakin, o, həyatının böyük bir hissəsində istifadə etdiyi Mustafa və Kemal ({{dil-az|Kamal}}) adları ilə xatırlanır.</ref> ({{dil-tr|Mustafa Kemal Atatürk}}; 1934-cü ildən 1935-ci ilə dək ''Kemal Atatürk'';<ref>[[:Şəkil:Atatürk'ün 993 814 seri numaralı nüfus cüzdanı.jpg|Şəxsiyyət vəsiqəsi (1934-cü il)]]</ref> 1935-ci ildən sonra ''Kamâl Atatürk'';<ref>[[:Şəkil:Atatürk'ün 993 815 seri numaralı nüfus cüzdanı.jpg|Şəxsiyyət vəsiqəsi (1935-ci il)]]</ref> d. 1881, [[Saloniki]] – ö. 10 noyabr 1938, [[İstanbul]]) — [[Osmanlı türkləri|osmanlı]]-[[Anadolu türkləri|türk]] [[paşa]], [[marşal]], islahatçı, siyasətçi və dövlət xadimi. Ölkəsində [[monarxiya]]nı ləğv edərək [[respublika]]nı qurdu və 1923-cü ildən 1938-ci ildəki vəfatına qədər [[Türkiyə prezidentlərinin siyahısı|prezident]] vəzifəsini icra etdi.<ref name=zurcher142>Zürcher, ''Turkey : a modern history'', 142</ref>
[[Birinci Dünya Müharibəsi]] əsnasında osmanlı ordusunda xidmət edən Atatürk; Çanaqqala Cəbhəsinde polkovnikliyə, Sina-Fələstin Cəbhəsinde isə İldırım Orduları (7-ci Ordu) generallığına təyin edilmişdir. Döyüşün sonunda Osmanlı İmperiyasının məğlubiyyətini taxıban [[Türkiyə İstiqlaliyyət Müharibəsi]]ndəki [[Türk Milli Hərəkatı]]na öndərlik etmişdir. Qurtuluş döyüşü müddətində [[Ankara Hökuməti]]ni qurmuş, hərbi hərəkətləriylə [[İttifaq dövlətləri]] tərəfindən göndərilən hərbi gücləri məğlubiyyətə uğratmış və türk millətini zəfərə aparmışdır. Atatürk daha sonra köhnə Osmanlı İmperiyasını müasir və [[Dünyəvi dövlət|sekulyar]] bir millət dövlətinə çevirmək üçün siyasi, iqtisadi, ictimai və mədəni islahatlar başlatmışdır. Liderliyi altında minlərlə yeni məktəb inşa edildi.<ref>Mastering Modern World History by Norman Lowe, second edition</ref> İbtidai pulsuz və zəruri hala gətirildi. Qadınlara qeyri bərabərlik və siyasi hüquqlar verildi. Kəndlilərin kürəyinə yüklənən ağır vergilər azaldıldı. Türk orduları baş komandiri olaraq [[Sakarya
Atatürk tarixdə oynadığı əhəmiyyətli roldan ötəri bir çox yazar və tarixçi tərəfindən araşdırılmış və haqqında 379 əsər yazılmışdır. Bu yönü ilə haqqında ən çox əsər yazılan ilk 100 adam arasında iştirak etməkdədir. Ayrıca dünyada ilk dəfə və tək nümunə olmaq üzrə, [[Birləşmiş Millətlər]]in [[UNESCO]] təşkilatı tərəfindən, özünün 100-cü doğum ili olması səbəbiylə və bütün ölkələrin yekdilliklə [[1981]]-ci ilin "Atatürk ili" olaraq qəbul edilmişdir. Jurnallarının noyabr 1981 sayında da, Atatürk və Türkiyə mövzusu ələ alınmışdır.<ref name="Citizenship and Minorities: A Historical Overview of Turkey's Jewish Minority">{{cite journal |last = Toktas |first = Sule |title = Citizenship and Minorities: A Historical Overview of Turkey's Jewish Minority |journal = Journal of Historical Sociology |year = 2005 |volume = 18 |issue = 4 |url = https://www.academia.edu/761586 |accessdate = 7 January 2013 }}</ref>
Sətir 147:
Kütahya-Eskişehir Müharibəsi sonrasında Böyük Millət Məclisi içində iqtidara yəni Mustafa Kamal Paşaya qarşı reaksiyalar artmağa başladı. Bu müxalifəti yöneltenler ordunun başına keçməsi üçün Mustafa Kamal Paşaya təzyiq etməyə başladı. Gerçək niyyətləri isə Onu Ankaradan uzaqlaşdırmaq və Ənvər Paşanın iqtidarını təmin etmək idi. Mustafa Kamal Paşa, 4 avqust 1921 günü Böyük Millət Məclisində etdiyi danışmaqla başkomutan olmağı qəbul etdiyini ancaq başkomutanlığın faydalı ola bilməsi üçün Məclisin ordu ilə əlaqədar səlahiyyətlərini üç ay müddətində özündə yığacaq bir qanun çıxardılması lazım olduğunu açıqladı. Paşanın baş komandirliyini istəyənlərin bu şəkildə xəyalları suya salınmış oldu. 5 avqust 1921 günü səs birliyi ilə çıxardılan qanun ilə Mustafa Kamal Paşa, TBMM Orduları Baş komandirliğinə gətirildi.
==== Sakarya Meydan Müharibəsi ====
Mustafa Kamal Paşa, Başkomutanlığa keçməsinin dərhal ardından nəşr edilən Tekalifi-milliyə Əmrləri ilə xalqı ordunun təchiz edilməsi üçün səfərbərliyə çağırdı. 12 avqustda Polatlıda təftiş edərkən atdan düşdü və qabırğa sümüyü qırıldı. 23 avqust-13 sentyabr 1921 tarixlərində edilən [[Sakarya döyüşü|Sakarya meydan döyüşü]]nde yunan ordusunun hücum gücü tükəndi. Türk ordusu ani bir hücumla yunan ordusunu Sakarya çayının şərqindən çıxarmağı bacardı. Bu zəfərdən sonra 19 sentyabr 1921-ci ildə Böyük Millət Məclisi Baş komandir Mustafa Kamal Paşanı yekdilliklə Marşal rütbəsinə qaldırdı etdirdi və Qazi titulu verdi.<ref>https://books.google.com.tr/books?id=EdiFsMEMP7MC&pg=PT174&dq=sakarya+mareşal+gazi&hl=en&ei=mdhHTof1L86Qswb3o8WzCQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false</ref> Sakarya
Sakarya
==== Böyük Hücum ====
[[Şəkil:Kocatepe1922.jpg|thumb|300px|Baş komandir Marşal Qazi Mustafa Kamal Paşa Kocatepede (26 avqust 1922)]]
| |||