Akif Əlizadə: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 1:
{{Alim
|Adı = Akif Əlizadə
|Orijinal adı = Akif Ağamehdi oğlu Əlizadə
|Şəkil = Akif Elizade.jpg
|Şəkil miqyası = 300px
Sətir 9 ⟶ 8:
|Vəfatı =
|Vəfat yeri =
|Vətəndaşlıq = {{SSRİ}}→<br>{{AZE}}
|Elm sahəsi = Paleontologiya
|İş yeri = [[Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası]]
Sətir 17 ⟶ 16:
|Tanınmış yetirmələri =
|Tanınır =
|Mükafatları = {{I dərəcəli "Əmək" ordeni|2019}} {{"İstiqlal" ordeni|2014}} {{"Şöhrət" ordeni (Azərbaycan)}} {{"Şərəf" ordeni}} {{"Şərəf Nişanı" ordeni}}
|İmzası = Signature of Akif Alizade.jpg
|İmzanın eni = 150px
|Sayt =
}}
'''Akif Əlizadə''' (d. [[25 fevral]] [[1934]]) — Azərbaycanın görkəmli geoloq alimi, əməkdar elm xadimi, Azərbaycan Dövlət Mükafatı Laureatı, [[Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası]]nın prezidenti (
== Həyatı ==
Akif Əlizadə [[25 fevral]] [[1934]]-cü ildə tanınmış Azərbaycan həkimləri Ağamehdi və Əfşan xanım Əlizadələr ailəsində anadan olmuşdur. Bu məşhur azərbaycanlı ailəsi öz genetik kökləri ilə respublikanın bir çox görkəmli şəxsləri ilə bağlıdır. Onlardan Azərbaycan xalqının ən məşhur və sevilən seyidlərindən biri Ağa Seyidəli Mirmövsümzadəni, uzun müddət Bakı quberniyası Şiələr Məclisinin sədri, sonralar isə Azərbaycanın Şeyxülislamı kimi yüksək vəzifələri tutmuş görkəmli din xadimi Axund ağa Əlizadəni<ref>[http://www.anl.az/down/meqale/ses/2014/fevral/354072.htm İlham Mirzəyev. Dünya şöhrətli
Orta məktəbi [[Məktəb medalları|gümüş medalla]] bitirmiş gələcək akademik [[Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti|Azərbaycan Sənaye İnstitutuna]] daxil olur. Bu, heç də sadə qərar deyildi, çünki ailədə tibb istiqaməti müəyyənedici idi, gümüş medal sahibi isə o dövrlərdə ölkənin istənilən ali məktəbinə müsabiqəsiz daxil olmaq hüququna malik idi. Akif Əlizadə isə geologiyaya üstünlük verdi. Lakin tibb peşəsi ömrü boyu onun sevimli bir istiqaməti olaraq qaldı. Hələ ilk illərdən başlayaraq onun xarakterinin əsas cizgiləri uğursuzluqları dəf etməkdə mətinlik, qeyri-adi məqsədyönlülik, şəxsi intizam, bekarçılıq və nizamsızlığa qarşı dözümsüzlik formalaşmağa başladı.
Tələbə elmi cəmiyyətində fəal iştirakı, ciddi elmi işə həvəs göstərməsi ilə nəticələndi və sonralar seçdiyi bilik sahəsində yeni, hələ öyrənilməmiş məsələlərə can atması gələcək müqəddəratını müəyyən etdi. Məhz buna görə də institutu bitirərək neft mədənlərində quyuların tədqiqi üzrə texnik vəzifəsinin icrasına başlasa da, yenidən elmə qayıtdı. [[1957|1957-ci ildə]] [[AMEA Geologiya və Geofizika İnstitutu|Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Geologiya İnstitutuna]] işə qəbul edildi. İnstitut həmişəlik fəaliyyət məkanına çevrildi.<ref name=":1">[http://www.anl.az/down/meqale/kredo/2019/fevral/633367(meqale).pdf Əsədulla Cəfərov. Elmlə təşkilatçılığın vəhdəti: Akif Əlizadə
== Elmi fəaliyyəti ==
Akif Əlizadənin bir alim kimi inkişafı Azərbaycan geologiyasının qızıl dövrünə təsadüf edir. Azərbaycanda geologiya elmi 60-70-ci illərdə özünün inkişaf zirvəsinə yüksəlmişdi. Bu zaman bir neçə geoloq nəslinin səyi nəticəsində regionun geoloji quruluşunun və təkamülinin əsas cizgiləri müəyyən edilmişdi. Bu fundamental nailiyyətlər bazasında Azərbaycan geoloqları tərəfindən uzun illər ərzində respublika iqtisadiyyatının sabit inkişafını təmin edə biləcək neft və qaz, polimetal və filiz, qeyri-metal faydalı qazıntı yataqları kəşf edilmişdir. Bundan əlavə, son onillikdə neft sənayesinin yüksəlişi və bir qədər gecikmiş olsa da, filiz sənayesinin dirçəlişi
Akademik A.Əlizadənin çoxillik tədqiqatlar əsasında yazılmış əsərlərində Azərbaycanın təbaşir mollyuska faunasının (belemnitlər) kompleksləri barədə təlimin başlıca müddəaları irəli sürülmüş, bu qədim canlıların təsnifatı və filogeniyası verilmiş, paleobiocoğrafi rayonlaşdırma prinsipləri işlənib hazırlanmış, ekologiya və paleopatologiyaya dair məsələlər işıqlandırılmışdır.
Sətir 40 ⟶ 39:
O, Qafqazın təbaşir hövzələrinin bio-geokimyəvi rayonlaşdırılması metodlarının işlənilməsi və təkamül amili kimi paleohövzələrdə geokimyəvi şəraitin öyrənilməsi sahəsində fundamental tədqiqatlar aparmışdır. Fossil orqanizmlərin skelet hissələrinin mikrostruktur, kimyəvi tərkib və kristallokimyəvi xüsusiyyətlərinin təhlilinə əsasən, o, müxtəlif kimyəvi elementlərin miqrasiya və toplanma qanunauyğunluqlarını, ayrı-ayrı taksonların paleofizioloji xüsusiyyətlərini müəyyənləşdirmiş, təbaşir dəniz fəqərəsizlərinin geokimyəvi ekologiyasını təsvir etmişdir. Alim ilk dəfə olaraq izotop paleotermometriya üsulu ilə O18 və O16 izotoplarının nisbətinə görə Azərbaycanın təbaşir hövzələri üçün paleotemperatur qiymətlərini təyin etmişdir.<ref name=":0" />
O, [[1960|1960-cı ildən]] Ümumittifaq paleontoloji cəmiyyətin üzvü, Qafqaz regional stratiqrafik komissiyanın sədri, SSRİ EA biosfera problemləri üzrə elmi şuranın üzvüdür. Onun orijinal tədqiqatlarının nəticələri yüksək qiymətləndirilmiş, onların çox hissəsi dərslik və dərs vəsaitlərinə daxil edilmişdir. Elm dünyası A.P.Pavlov və Q.Y.Krımholtsla yanaşı akademik A.Əlizadənin də daxiliqabıqlı mollyuskaların öyrənilməsində rolunu xüsusi qeyd edir.<ref>«Paleontologiyanın əsasları», M. «Nedra», 1990, səh. 101</ref> Heç də təsadüfi deyildir ki, təbaşir belemnitlərinin öyrənilməsində Azərbaycan aliminin xidmətlərini nəzərə alaraq onun adı ilə belemnitlərin yeni ailəsi
Akif Əlizadənin çoxsaylı fəaliyyətini şərti olaraq iki mərhələyə ayırmaq olar
Geologiya İnstitutunun alimləri bir sıra geoloji istiqamətlər üzrə, o cümlədən palçıq vulkanizmi və dərinlikdə yatan neft-qaz yataqlarının formalaşmasının öyrənilməsi sahəsində dünya elmində aparıcı yerlər tuturdular. Geologiya İnstitutunun alimləri dünyada ilk dəfə olaraq dəniz və okeanların su qatında submarin qazohidratları və qazları aşkar etmiş və öyrənmişlər. Nəhayət, başqa zamanlar
[[1994|1994-cü ildə]] Azərbaycanın sabiq prezidenti [[Heydər Əliyev]]in təşəbbüsü və rəhbərliyi ilə "Əsrin müqaviləsi" neft kontraktı imzalandı. Bu müqavilə uzun illər ərzində Azərbaycanın inkişafının bütün sahələrini əhatə etməklə oriyentir oldu. Hazırda bu strateji kurs [[Azərbaycan Prezidenti]] [[İlham Əliyev]] tərəfindən uğurla həyata keçirilir.<ref>[https://president.az/articles/12921 İlham Əliyev Bakıda “Əsrin müqaviləsi”nin 20 illiyinə və “Cənub” qaz dəhlizinin təməlinin qoyulmasına həsr olunmuş təntənəli mərasimdə iştirak edib]
O illərdə neft geologiyası və geokimyası institutu maliyyə, kadr və mənəvi böhrandan tədricən çəkib çıxaran lokomativ rolunu oynadı. Həmin elmi istiqamətin ardınca üçüncü dövr stratiqrafiya və paleontologiyası, struktur və regional geologiya istiqamətləri böyük fayda gətirdi. Bu dövrdə eksperimental baza haqqında düşünmək real olmadığı üçün əsas diqqət kompüterləşdirməyə və informasiyalı texnologiyalara, xüsusilə də, şərikli elmi tədqiqatların maksimal inkişafına yönəldilmişdi. Belə islahatların aparılması çox böyük təşkilatçılıq məharəti tələb edirdi. Fasiləsiz təmaslar, görüşlər, onlarla ölkəyə səfər, çoxsaylı konfranslarda iştirak
Eyni zamanda, kadr hazırlığı və qabaqcıl texnologiyalara yiylənmək məsələləri həll edilirdi. [[Cənubi Karolina]], [[Yuta]] və digər universitetlərə pesrpektivli gənc kadrlar uzunmüdətli ezamiyyətə göndərilir, xarici universitetlərin aparıcı alimləri Geologiya İnstitutuna dəvət olunurdu. Bu, təbii olaraq institutun çox da böyük olmayan maliyyə resurslarına təsir göstərirdi. İnstitut 15 il ərzində, elə indi də büdcədənkənar vəsaitlərlə öz tədqiqatlarını təmin edir. Yeni maliyyə imkanları axtarıb tapmaq və ən başlıcası, onları optimal bölüşdürmək məsələsini "kiçik bir möcüzə" adlandırmaq olar. Xarici neft şirkətləri elmi mərkəzlərinin əməkdaşları ilə əlaqələrin genişlənməsi xarici ölkə universitetləri ilə əməkdaşlığı kəskin sürətdə aktivləşdirir. Bu, Azərbaycan alim-geoloqlarının beynəlxalq nüfuzunun yüksəlməsi və onların dünya elmi ictimaiyyətində statusunun xeyli artması deməkdir. Geologiya İnstitutu Azərbaycan elmi müəssisələri sırasında ən çox qrant qazanan liderdir. İnstitut "Soros", "İNTAS", "NATO", "CRDF" kimi məşhur fondlar, Ukrayna Elmi Fondu, Amerika Milli Elmi Fondu ilə qarşılıqlı maraq əsasında fəaliyyət göstərir və işləyir.<ref>[http://www.anl.az/down/meqale/xalqqazeti/2014/fevral/355374.htm Əliyev A. Görkəmli alim və elm təşkilatçısı. Akif Əlizadə
MDB ölkələri və [[Sakit okean]] regionu alimləri ilə əməkdaşlıq aktivləşdirilir, əlaqələr bərpa etdirilir. Yaponiya Milli Şirkəti, Cənubi Koreya institutları (KİQAM), Çanq-Konq ([[Tayvan]]) Universiteti, İndoneziya Milli Neft Şirkəti ilə müştərək işlərin aparılması İnstitutun fəaliyyətinin yeni mərhələsi ilə əlamətdardır. İndi cəsarətlə demək olar ki, institutun şöhrəti təkcə milli və regional səviyyədə deyil, o, artıq bu sahədə, sözsüz, liderdir və bir sıra elmi istiqamətlər üzrə regionun sərhədlərini aşmışdır.
Sətir 58 ⟶ 57:
Azərbaycan hökuməti tərəfindən təsdiq edilmiş üç kompleksli elmi-texniki proqram bu gün İnstitutun fəaliyyətinin prioritet istiqamətidir. Bunlardan biri, Azərbaycanın enerji təhlükəsizliyinin təmin olunmasına yönələrək karbohidrogen potensialının və regionda müasir geodinamik vəziyyətin qiymətləndirilməsi, ikincisi, mineral xammalın çıxarılmasında ekoloji təhlükəsiz texnologiyaların işlənib hazırlanması, üçüncüsü, Azərbaycanda geoloji müxtəlifliyin və təbiət abidələrinin qorunub saxlanılmasıdır.
Akif Əlizadənin rəhbərliyi ilə yaradılmış və nəşr edilmiş səkkiz cildlik unikal fundamental əsərlər
İnstitut müntəzəm olaraq respublika elmi-geoloji seminarlar, gənc alimlərin müsabiqə və konfranslarını keçirir. Bu konfranslar təcrübi baxımdan gənc alimlərin respublikada geologiya və geofizika sahəsində apardıqları elmi işlərin nəticələrinin mübadiləsi üçün yeganə forumdur.
Sətir 69 ⟶ 68:
== Təltif və mükafatları ==
* “Fədakar əməyə görə” medal
* “Şərəf nişanı” ordeni
* Azərbaycan Respublikasının Əməkdar elm xadimi
* Azərbaycan Respublikasının Dövlət Mükafatı laureatı
* Azərbaycan Respublikasının “Şöhrət” ordeni
* Azərbaycan Respublikasının “Şərəf” ordeni
* Rusiya Təbiət Elmləri Akademiyasının xarici üzvü
* Rusiya Təbiət Elmləri Akademiyasının “Elm və mədəniyyət fədakarı” Fəxri nişanı
* Azərbaycan Respublikasının "İstiqlal" ordeni
* Azərbaycan Respublikasının I dərəcəli [["Əmək" ordeni (Azərbaycan)|"Əmək" ordeni]]
== Əsərləri ==
# О генезисе нафталанской лечебной нефти//Азербайджанское Нефтяное Хозяйство, 1972, с.15-16
#Меловые белемниты Азербайджана. М.: Недра, 1972, 280 с.
Sətir 107 ⟶ 105:
#Geosciences of Azerbaijan. Volume I: Geology. Springer. 2016. 237 p. (Co-authors: I.S.Guliyev, F.A.Kadirov, L.V.Eppelbaum).
#Geosciences of Azerbaijan. Volume II: Economic Geology and Applied Geophysics. Springer. 2016. 340 p. (Co-authors: I.S.Guliyev, F.A.Kadirov, L.V.Eppelbaum).
#Əlizadə A., Hüseynov Q. Şollar-Bakı-100//Tarix İnstitutu "Elmi əsərləri"nin xüsusi buraxılışı, 62-ci cild: "Şollar-Bakı
# Ализаде А., Гусейнов К. Шоллар-Баку-100//Tarix İnstitutu "Elmi əsərləri"nin xüsusi buraxılışı, 62-ci cild: "Şollar-Bakı
# Alizade A., Huseynov Q. Shollar-Baku-100//Tarix İnstitutu "Elmi əsərləri"nin xüsusi buraxılışı, 62-ci cild: "Şollar-Bakı
#Продуктивная толща Азербайджана: [в 2 т.] / А. А. Ализаде, И. С. Гулиев, П. З. Мамедов [и др.]. Москва: Недра, 2018
== Xarici keçidlər ==
*[http://www.elm.az/az/index.php?id=2143 Alimin vətəndaş fədakarlığı]
*[http://www.az.apa.az/news.php?id=147648 Akif Əlizadə]{{Vikianbar kateqoriyası|Akif Əlizadə}}
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}<br
[[Kateqoriya:Azərbaycan alimləri]]
|