Məhəmməd: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 22:
|}}
''' Məhəmməd''' ({{lang-ar|مُحمّد}} {{audio|Ar-muhammad.ogg|[mʊˈħæmmæd]}}; {{comment|d.|doğum}} b.e
Məhəmməd təqribi olaraq 570-ci ildə ([[Fil İli|Fil ili]]) [[Ərəbistan yarımadası|Ərəbistan]]ın [[Məkkə]] şəhərində doğuldu. O, altı yaşında yetim qaldı.<ref>{{Cite web|url=https://www.al-islam.org/life-muhammad-prophet-sayyid-saeed-akhtar-rizvi/early-years|title=Early Years|website=Al-Islam.org|language=en|access-date=18 October 2018}}</ref> Məhəmməd babası [[Əbdülmütəllib ibn Haşim|Əbdülmütəllib]]in himayəsi altında böyüdü. Babasının ölümündən sonra isə [[Əbu Talib]]in himayəsinə keçdi.<ref name="Watt7"/> Sonraki illərdə Məhəmməd ibadət üçün vaxtaşırı Hira adlanan bir mağaraya gedirdi. Məhəmməd 40 yaşında [[Cəbrayıl (mələk)|Cəbrail]] tərəfindən ziyarət edildiyini<ref name="abraha">
* {{cite journal |doi=10.1017/S0041977X00049016 |last1=Conrad |first1=Lawrence I. |year=1987 |title=Abraha and Muhammad: some observations apropos of chronology and literary topoi in the early Arabic historical tradition1 |journal=Bulletin of the School of Oriental and African Studies |volume=50 |issue=2 |pages=225–40 }}
* {{Cite book |publisher=G. Bell |last=Sherrard Beaumont Burnaby |title=Elements of the Jewish and Muhammadan calendars: with rules and tables and explanatory notes on the Julian and Gregorian calendars |year=1901 |url=https://archive.org/details/elementsofjewish00burnuoft |page=[https://archive.org/details/elementsofjewish00burnuoft/page/465 465] }}
* {{Cite journal |pages=6–12 |last=Hamidullah |first=Muhammad |authorlink=Muhammad Hamidullah |title=The Nasi', the Hijrah Calendar and the Need of Preparing a New Concordance for the Hijrah and Gregorian Eras: Why the Existing Western Concordances are Not to be Relied Upon |journal=The Islamic Review & Arab Affairs |date=February 1969 |url=http://aaiil.org/text/articles/islamicreview/1969/02feb/islamicreview_196902.pdf |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121105021544/http://aaiil.org/text/articles/islamicreview/1969/02feb/islamicreview_196902.pdf |archivedate=5 November 2012 }}</ref><ref name="EncWorldHistory">''Encyclopedia of World History'' (1998), p. 452</ref>
Başlanğıcda, Məhəmmədin ardıcılları az idi və onlar məkkəli politeistlərin düşmənçiliyinə məruz qalırdılar. O, və bəzi ardıcılları 622-ci ildə [[Məkkə]]dən [[Mədinə]]yə (əvvəl Yəsrib olaraq adlandırılırdı) miqrasiya etmədən əvvəl, Məhəmməd 615-ci ildə bəzi ardıcıllarını təqibdən qorumaq üçün [[Aksum Krallığı]]na göndərdi. Bu hadisə, [[hicrət]], [[hicri təqvim]]i olaraq da bilinən İslami təqvimin başlanğıcına işarət edir. Məhəmməd [[Mədinə]]də qəbilələri ''Mədinə Konstitusiyası'' ilə birləşdirdi. Səkkiz il məkkəli qəbilələrlə aralıqlı olaraq dəvam edən müharibələrdən sonra Məhəmməd 10.000 müsəlman əskər yığıb [[Məkkə]] şəhərinə hücum etdi. Fəth böyük ölçüdə müharibəsiz keçdi və Məhəmməd şəhəri az qırğınla zəbt etdi. Məhəmməd vida həccindən qayıtdıqdan bir neçə ay sonra, 632-ci ildə, xəstələndi və vəfat etdi. Ölümünə qədər [[Ərəbistan yarımadası|Ərəbistan yarımdası]]nın əksəriyyəti [[İslam|İslam dini]]ni mənimsədi.<ref>"Muhammad", Encyclopedia of Islam and the Muslim world
Sətir 33:
See:
* Holt (1977a), p. 57
* Lapidus (2002), pp.
</ref>
Sətir 51:
=== Erkən bioqrafiyalar ===
Məhəmmədin həyatı ilə əlaqədar əhəmiyyətli mənbələr, [[Hicri təqvim|müsəlman erası]]nın 2-ci və 3-cü əsr müəlliflərinin tarixi əsərlərində tapıla bilər (b.e-nın 8-ci 9-cu əsrləri).<ref name="Watt-Mecca-xi">Watt (1953), p. xi</ref> Bunlar Məhəmmədin həyatı haqqında əlavə məlumatlar ehtiva edən Məhəmmədin ənənəvi müsəlman bioqrafiyalarıdır.<ref name="Reeves">Reeves (2003), pp.
Ən erkən siyər (Məhəmmədin bioqrafiyası və sözləri) [[İbn İşaq]] tərəfindən təqribi olaraq 767-ci ildə yazılmış ''Tanrının elçisinin həyatı'' adlı əsərdir''.'' Əsərin itirilməsinə baxmayaraq, o, [[İbn Hişam]] tərəfindən böyük ölçüdə və ya az ölçüdə [[Təbəri|əl-Təbəri]] üçün istifadə edildi.<ref name="Nigosian6">S.A. Nigosian (2004), p. 6</ref><ref>Donner (1998), p. 132</ref> Halbuki, [[İbn Hişam]] Məhəmmədin bioqrafiyasının müqəddiməsində İşaqın yazdığı bioqrafiyadan bəzi bölmüləri çıxartdığını etiraf etdi.<ref>{{cite book |author=Holland, Tom |title=In the Shadow of the Sword |url=https://books.google.com/?id=5u3Ukw7AftwC&pg=PT28&lpg=PT28 |year=2012 |publisher=Doubleday |pages=42|isbn=978-0-7481-1951-6 }}</ref> Digər erkən tarixi mənbələr əl-Vaqidi tərəfindən yazılmış ''Məhəmmədin səfərbərliklərinin tarixi'' və onun katibi [[İbn Səd əl-Bağdadi]]nin əsərləridir.<ref name="Watt-Mecca-xi"/>
Sətir 59:
{{Əsas|Hədis}}
Digər mühüm mənbələr, [[hədis]] kolleksiyaları, Məhəmmədin verbal və fiziki təlimləri və ənənələridir. Hədislər Məhəmmədin ölümündən sonra da bir neçə nəsil Məhəmməd [[Buxari|əl-Buxari,]] [[Müslüm ibn Həccac|Müslüm İbn Həccac]], əl-Tirmizi, əl-Nəsai, Əbu Davud, [[İbn Macə]], [[İmam Malik ibn Ənəs|Malik İbn Ənəs]] və əl Daraqtuni kimi ardıcılları tərəfindən tərtib edildi.<ref name="Lewis 1993, pp. 33–34">Lewis (1993), pp.
Bəzi qərb tədqiqatşıları hədis kolleksiyalarını dəqiq tarixi mənbə kimi görürlər.<ref name="Lewis 1993, pp. 33–34"/>
Sətir 67:
{{Əsas|Cahiliyyət dövrü}}
[[Şəkil:Tribes_english.png|thumb|Məhəmmədin yaşamındaki başlıca qəbilələr və yaşayış yerləri]]
[[Ərəbistan yarımadası]] əvvələr vulkanik torpaqla böyük ölçüdə quraq olduğundan, yaxın [[vahə]]lər və ya su mənbələrindən başqa, kənd təsərrüfatını çətinləşdirirdi. [[Məkkə]] və [[Mədinə]] əsas şəxərlərdən idi. Mədinə böyük dərəcədə inkişaf edən aqronomik məskunlaşma məntəqəsi, Məkkə isə bir çox ətraf qəbilələr üçün mühüm maliyyə mərkəzi idi.<ref name="Muhammad-Mecca-12">Watt (1953), pp.
İslamaqədərki [[Ərəbistan yarımadası|Ərəbistan]]da tanrı və tanrıçalar individual qəbilələrin qoruyucusu hesab edilirdi, onların ruhları müqəddəs ağaclar, daşlar, bulaqlar və quyularla əlaqələndirilirdi. Bir illik ziyarət yeri olması ilə birlikdə Məkədəki [[Kəbə]] türbəsində qəbilə başçılarının 360 ədəd bütü yerləşirdi. Üç tanrıça Tanrının qızları olaraq təqdis edilirdi: [[Əl-Lat]], [[Manat (Büt)|Mənat]] və [[əl-Uzza]]. Ərəbistanda [[xristian]]lar və [[yəhudilər]] də daxil olmaqla [[Monoteizm|monoteist]] icma var idi.<ref>See:
* Esposito, ''Islam'', Extended Edition, Oxford University Press, pp.
* Quran 3:95</ref> "Qatı monoteistik inanclarını bəyan edən" Həniflər, İslamaqədərki yerli ərəblər idilər.<ref>{{cite book |last=Ueberweg |first=Friedrich |title=History of Philosophy, Vol. 1: From Thales to the Present Time |publisher=Charles Scribner's Sons |page=409 |url=https://books.google.com/?id=GZfL4GsU3JAC&pg=PA409&dq=Hanifs&cd=2#v=onepage&q=Hanifs&f=false |isbn=978-1-4400-4322-2}}</ref> Onlar İslamaqədərki Ərəbistanda yəhudilər və xristianların arasında qeydə alınır, baxmayaraq ki, tarixililikləri tədqiqatçılar arasında mübahisəlidir.<ref>Kochler (1982), p. 29</ref><ref>cf. [[Uri Rubin]], ''Hanif'', Encyclopedia of the Qur'an</ref> Müsəlman ənənəsinə görə, Məhəmmədin özü Hənif olub, [[İbrahim]]in oğlu [[İsmayıl]]ın kökündəndir.<ref>See:
* Louis Jacobs (1995), p. 272
* Turner (2005), p. 16</ref>
VI əsrin ikinci yarısı Ərəbistanda siyasi iğtişaşlar dövrü idi və rabitə yolları artıq təhlükəsiz deyildi.<ref>{{cite book |author=Christian Julien Robin |title=Arabia and Ethiopia. In The Oxford Handbook of Late Antiquity |url=https://books.google.com/books?id=GKRybwb17WMC&pg=PA297 |year=2012 |publisher=OUP USA |pages=297–299 |isbn=978-0-19-533693-1 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160516010339/https://books.google.com/books?id=GKRybwb17WMC&pg=PA297 |archivedate=16 May 2016 }}</ref> Dini parçalanmalar krizin mühüm səbəblərindən biri idi.<ref name="Robin302">{{cite book |author=Christian Julien Robin |title=Arabia and Ethiopia. In The Oxford Handbook of Late Antiquity |url=https://books.google.com/books?id=GKRybwb17WMC&pg=PA302 |year=2012 |publisher=OUP USA |pages=302 |isbn=978-0-19-533693-1 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160501235340/https://books.google.com/books?id=GKRybwb17WMC&pg=PA302 |archivedate=1 May 2016 }}</ref> [[Yəhudilik]] [[Yəmən]]də dominant din oldu, xristianlıq isə [[İran körfəzi]] bölgəsində kök salmağa başladı.<ref name="Robin302"/>
Məhəmmədin həyatının ilk illərində, aid olduğu [[Qureyş]] qəbiləsi qərbi Ərəbistanda dominant qüvvə oldu.<ref name="Robin286">{{cite book |author=Christian Julien Robin |title=Arabia and Ethiopia. In The Oxford Handbook of Late Antiquity |url=https://books.google.com/books?id=GKRybwb17WMC&pg=PA286 |year=2012 |publisher=OUP USA |pages=286–287 |isbn=978-0-19-533693-1 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160604024657/https://books.google.com/books?id=GKRybwb17WMC&pg=PA286 |archivedate=4 June 2016 }}</ref> Onlar qərbi Ərəbistandaki bir çox qəbilənin üzvlərini [[Kəbə]]yə bağlayan və [[Məkkə]] məbədinin prestijini artıran ''hums'' təriqəti assosiyasını qurdular.<ref name="Robin301"/> Anarxiyanın təsirləri ilə mübarizə aparmaq üçün [[Qureyş|Qüreyş]], bütün zorbalıqların qadağan oldunduğu müqəddəs aylar təsisatını qurdu və beləliklə, təhlükəsiz həcc ziyarətləri və yarmarkalara qatılmaq mümükünləşdi.<ref name="Robin301">{{cite book |author=Christian Julien Robin |title=Arabia and Ethiopia. In The Oxford Handbook of Late Antiquity |url=https://books.google.com/books?id=GKRybwb17WMC&pg=PA301 |year=2012 |publisher=OUP USA |page=301 |isbn=978-0-19-533693-1 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160517040025/https://books.google.com/books?id=GKRybwb17WMC&pg=PA301 |archivedate=17 May 2016 }}</ref>
== Həyatı ==
=== Uşaqlıq dövrü və erkən həyatı ===
{{Həmçinin bax|Mövlud bayramı}}
{{Məhəmmədin həyatının xronologiyası}}
Abu Qasim Məhəmməd ibn Abd əl-Mütəllib ibn Haşim<ref name="auto">[https://www.britannica.com/biography/Muhammad Muhammad] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170209125352/https://www.britannica.com/biography/Muhammad |date=9 February 2017 }} [[Encyclopedia Britannica]] Retrieved 15 February 2017</ref>
{{DOI|10.6084/m9.figshare.1186833}}
Retrieved 21 October 2014 (GMT)</ref><ref>''The Oxford Handbook of Late Antiquity''; edited by Scott Fitzgerald Johnson; p. 287</ref><ref>''Muhammad and the Origins of Islam''; by Francis E. Peters; p. 88</ref> Alternativ olaraq bəzi 20-ci əsr tədqiqatçıları 568 və ya 569 kimi fərqli illəri təklif etdilər.<ref name="Watt7">Watt (1974), p. 7.</ref>
[[Şəkil:Mohammed_kaaba_1315.jpg|left|thumb|605-ci ildə Məhəmmədin Qara Daşı yenidən yerləşdirməsindəki rolunun təsviri. [[Fəzlullah Rəşidəddin]], ''[[Cəmi ət-Təvarix]]''
Məhəmmədin atası Abdullah, o, doğulandan təxminən altı ay sonra vəfat etdi.<ref name="Meri2004">{{cite book |last=Meri |first=Josef W. |authorlink=Josef W. Meri |title=Medieval Islamic civilization |url=https://books.google.com/books?id=H-k9oc9xsuAC |accessdate=3 January 2013 |volume=1 |year=2004 |publisher=Routledge |isbn=978-0-415-96690-0 |page=525 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20121114153019/http://books.google.com/books?id=H-k9oc9xsuAC |archivedate=14 November 2012 }}</ref> İslam ənənəsinə görə, Məhəmməd doğulmasından dərhal sonra səhradaki bir [[Bədəvilər|bədəvi]] ailəsinə göndərildi, çünki səhra yaşamı körpələr üçün daha sağlam hesab edilirdi; bəzi qərb tədqiqatçıları isə bu ənənənin tarixliliyini qəbul etmirlər.<ref name=WattHalimah>Watt, "[http://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/halima-bint-abi-dhuayb-SIM_2648 Halimah bint Abi Dhuayb] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140203073455/http://referenceworks.brillonline.com/entries/encyclopaedia-of-islam-2/halima-bint-abi-dhuayb-SIM_2648 |date=3 February 2014 }}", ''[[Encyclopaedia of Islam]]''.</ref> Məhəmməd iki yaşına qədər analığı Həlimə bint Abi Züheyb və onun əri ilə birlikdə qaldı. Altı yaşında isə Məhəmmədin bioloji anası [[Aminə binti Vəhb|Aminə]] xəstələnib vəfat etdi.<ref name= WattHalimah/><ref>Watt, ''Amina'', Encyclopaedia of Islam</ref> Sonraki iki il ərzində Məhəmməd səkkiz yaşına qədər [[Bəni Haşim]] klanından babası [[Əbdülmütəllib ibn Haşim|Əbdülmütəllib]]in ölümünə qədər onun himayəsi altında qaldı. Daha sonra Bəni Haşimin yeni başçısı olan əmisi [[Əbu Talib]]in himayəsinə keçdi.<ref name="Watt8">Watt (1974), p. 8.</ref>
Yeniyetməliyi dövründə Məhəmməd ticarətdə təcrübə qazanmaq üçün əmisi ilə birlikdə Suriyaya ticari səyahətlərə qatılırdı.<ref name="Watt8">Watt (1974), p. 8.</ref> İslam ənənəsinə görə, Məhəmməd Suriyaya gedən karvanları müşayiət edərkən doqquz və ya on iki yaşında idi və onun gələcəkdə peyğəmbər olacağını qabaqcadan gördüyünü söyləyən Bahira adında xristian keşişlə tanış olmuşdu.<ref>Armand Abel, ''Bahira'', Encyclopaedia of Islam</ref>
Məhəmmədin gəncliyi haqqında daha az şey məlumdur. Mövcud məlumatlar fraqmentləşməkdə və tarixin əfsanədən ayrılmasını çətinləşdirməkdədir.<ref name="Watt8"/>
İbn İşaq tərəfindən toplanan hekayətə görə, sonraki illər Məhəmmədin 605-ci ildə Kəbə divarındaki [[Qara daş|Qara Daş]]ın yerləşdirilməsində iştirak etməsi haqqında yaxşı bilinən bir əhvalatla əlqəli idi. Müqəddəs obyekt olan Qara Daş [[Kəbə]]nin bərpası zamanı çıxardılmışdı. [[Məkkə]] başçıları hansı klanın [[Qara daş|Qara Daş]]ı yerinə geri qoyması barədə qərar qəbul edə bilmədilər. Ən nəhayətdə, razılıq əldə etdilər ki, hər kim Bəni Şəybə qapısından məscidə daxil olsa onu bu məsələdə hakim təyin etsinlər və o, nə hökm etsə ona əməl etsinlər; beləliklə, həmin adam 35 yaşı olan Məhəmməd oldu. Bu hadisə Cəbrayılın ona ilk vəhyi gətirməsindən beş il əvvəl olmuşdu. Məhəmməd bir parça istədi və daşı ortasına qoydu. Klan başçıları kənarlarından tutdular və birlikdə Qara Daşı yerinə apardılar sonra isə Məhəmməd daşı yerinə yerləşdirdi.<ref name="Dairesi">{{cite book |title=The Sacred Trusts: Pavilion of the Sacred Relics, Topkapı Palace Museum, Istanbul |editor=Uğurluel, Talha |editor2=Doğru, Ahmet |author1=Dairesi, Hırka-i Saadet |author2=Aydin, Hilmi |publisher=Tughra Books |year=2004 |isbn=978-1-932099-72-0}}</ref><ref>[[Muhammad Mustafa Al-A'zami]] (2003), ''The History of The Qur'anic Text: From Revelation to Compilation: A Comparative Study with the Old and New Testaments'', p. 24. UK Islamic Academy. {{ISBN|978-1-872531-65-6}}.</ref>
Sətir 98 ⟶ 99:
{{Həmçinin bax|Vəhy}}
[[Şəkil:Cave_Hira.jpg|thumb|alt=|180.994x180.994px|Müsəlman inancına görə, Məhəmməd ilk vəhyini aldığı Cəbəl əl-Nur dağındakı [[Hira|Hira mağarası]]]]
Məhəmməd hər il bir neçə həftə Məkkə yaxınlığında Cəbəl ən-Nur dağındaki Hira mağarasında dua etməyə başladı.<ref>Emory C. Bogle (1998), p. 6</ref><ref>John Henry Haaren, Addison B. Poland (1904), p. 83</ref>
* Emory C. Bogle (1998), p. 7
* Rodinson (2002), p. 71</ref> İlk vəhydən sonra Məhəmmədin özünü depressiyada hiss etdiyi və özünü dualara, spiritual məşğələlərə buraxdığı üç illik bir fasilə (''fətrə'' dövrü olaraq da bilinir) başlamışdır.<ref name=EI2-Wahy /> Vəhyə dəvam edildiyində Məhəmmədə təskinlik verilmiş və təbliğə başlanması əmr edilmişdi: Rəbbin nə səni tərk etmişdi, nə də (sənə) acığı tutmuşdu.<ref>Brown (2003), pp.
[[
[[Səhih əl-Buxari|Səhih Buxari]] Məhmmədin vəhylərin gəlməsini "bəzən bir zınqırovun çalması" kimi olduğunu təsvir etdiyini rəvayət edir. [[Aişə binti Əbu Bəkr|Ayşə]] rəvayət edirdi, "''soyuq bir gündə Məhəmmədin vəyh aldığını gördüm, onun soyuq tər alnından axırdı''".<ref>{{cite web |url=http://www.cmje.org/religious-texts/hadith/bukhari/001-sbt.php |title=Center for Muslim-Jewish Engagement |publisher=Cmje.org |accessdate=26 January 2012 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120110054749/http://www.cmje.org/religious-texts/hadith/bukhari/001-sbt.php |archivedate=10 January 2012 }}</ref> Alford T. Velçə görə, bu təsvirlər sonradan müsəlmanlar tərəfindən saxtalığı ağlabatan olmadığı üçün həqiqi hesab edilə bilər.<ref name="EoI-Muhammad"/> Məhəmməd öz fikirlərini bu mesajdan fərqləndirə biləcəyinə əmin idi. Qurana əsasən, Məhəmmədin əsas vəzifələrindən biri, inanmayanları [[Esxatologiya|esxatoloji]] cəzalarından xəbərdar etməkdir. Bəzən Quran qiyamət gününə açıq şəkildə istinadlar eləmir, ancaq nəsli kəsilmiş qövmlərdən misallar verərək Məhəmədin müasirlərini bənzər fəlakətlərdən xəbardar edir.<ref name="EoQ-Muhammad">Uri Rubin, ''Muhammad'', [[Encyclopedia of the Qur'an]]</ref> Məhəmməd təkcə Tanrının vəhyni rədd edənləri xəbərdar etmir, eyni zamanda pisliyi tərk edənlər, ilahi sözləri dinləyən və Tanrıya xidmət edənlərə müjdələr verirdi.<ref>Daniel C. Peterson, ''Good News'', [[Encyclopedia of the Quran]]</ref> Məhəmmədin missiyası həmçinin monoteizmin təbliğ etməkdən ibarət idi: Quran Məhəmmədə Rəbbinin adını elan və tərif etməsini, bütlərə sitayiş etməməsini və ya digər Tanrıları onunla əlaqələndirməməsini əmr edir.<ref name="EoQ-Muhammad"/> {{Quote box|quoted=true|bgcolor=#ffeeaa|align=right|width=30%|salign=right|quote=''Yaradan Rəbbinin adı ilə oxu!—O, insanı qan laxtasından yaratdı. Oxu! Sənin Rəbbin (müqayisəsiz) səxavətə malikdir. —O, qələmlə (yazmağı) öyrətdi.—İnsana bilmədiklərini öyrətdi.''|source=Quran (96:1–5)}}Erkən Quran ayətlərinin əsas mövzuları insanın yaradıcısı qarşısında olan məsuliyyətini əhatə edirdi: ölülərin dirilməsi, Tanrının axrıncı hökmü dəvamında cəhənnəmdə işgəncə və cənnətdəki zövqlərin qabarıq təsviri və hayatın hər aspektində Tanrının işarələri. Həmin vaxtlar inananlardan tələb olunan dini vəzifələr çox az idi: Tanrıya inanmaq, günahların bağışlanmasını istəmək, tez-tez dua etmək, ehtiyac içində olanlara yardım etmək, fırıldaqçılığı və sərvət sevgisini rədd etmək (Məkkənin ticari həyatında əhəmiyyətli olduğu hesab edilir), ismətli olmaq və qız uşaqlarına qarşı cinayət törətməmək.<ref name = "EoI-Muhammad"/>
=== Müxalifət ===
[[Şəkil:Surat_An-Najm.jpg|right|thumb|[[Nəcm surəsi]]ndən son [[ayə]]: ''"Siz Allaha səcdə qılın və (Ona) ibadət edin!"''. Məhəmmədin [[monoteizm]] mesajı ənənəvi qaydaya meydan oxudu.]]
Müsəlman ənənəsinə görə, Məhəmmədin arvadı [[Xədicə]] onun peyğəmbər olduğuna inanan ilk şəxs idi.<ref name="Watt53-86">Watt (1953), p. 86</ref> Sonraki inanalar, Məhəmmədin on yaşındaki əmisi oğlu [[Əli|Əli ibn Əbu Talib]], yaxın dostu [[Əbu Bəkr]] və oğulluğa götürdüyü Zeyd oldu.<ref name="Watt53-86"/> 613-cü ildə Məhəmməd açıq təbliğə başladı.<ref name="Al-A'zami2"/><ref>Ramadan (2007), pp.
İbn Sədə görə, müxalifətçilik Məhəmmədin büt ibadətlərini və məkkəli ataların tətbiq etdiyi politeizmi qınayan ayətləri təbliğ etdiyində başladı.<ref>F.E. Peters (1994), p. 169</ref> Lakin [[Quran]]ın təsvirinə görə müxalifətçilik, Məhəmmədin xalqa dini təbliğ etdiyinə başladı.<ref name="Rubin">Uri Rubin'', Quraysh'', [[Encyclopaedia of the Qur'an]]</ref> Ardıcılları artdıqca, Məhəmməd, Məkkə dini həyatının fokus nöqtəsi olan və sərvəti Kəbəyə əsaslanan bölgənin lokal qəbilələri üçün təhdid meydana gətirdi və onlar Məhəmmədi devirməklə təhdid etdilər. Məhəmmədin Məkkənin ənənəvi dini qınaması xüsusi ilə Kəbənin qoruyucuları olan özünün də üzvü olduğu Qureyş qəbiləsi üçün "təhqiramiz" idi.<ref name = "Cambridge 1977 36" />
Ənənə Məhəmməd və ardıcılarına edilən zülmü və pis rəftarı böyük ölçüdə qeydə alırdı.<ref name="EoI-Muhammad"/> Tanınmış Məkkəli lider olan Əbu Cəhlin qulu Süməyyə bint Bübət islamın ilk şəhidi olaraq məşhurdur; inancından imtina etməyi qəbul etmədiyinə görə sahibi tərəfindən bir nizə ilə öldürüldü. Başqa bir müsəlman qul olan Bilal, inancına görə Üməyyə ibn Xələf tərəfindən sinəsinin üzərinə ağır daş qoyularaq işgəncəyə məruz qalmışdı.<ref>Jonathan E. Brockopp, ''Slaves and Slavery'', [[Encyclopedia of the Qur'an]]</ref><ref>W. Arafat, ''Bilal b. Rabah'', [[Encyclopedia of Islam]]</ref>
615-ci ildə Məhəmmədin ardıcıllarından bəziləri [[Aksum Krallığı|Aksum krallığı]]na köç etdilər və xristian efiyopiyalı imparator Əşəmə ibn Əbcərin himayəsi altında kiçik bir koloniya qurdular.<ref name="EoI-Muhammad"/> İbn Səd iki ayrı miqrasiyadan bəhs edir. Ona görə, müsəlmanların çoxu [[Hicrət]]dən əvvəl Məkkəyə qayıtmış, ikinci qrup isə Mədinədə onlara qatılmışdı. Ancaq, [[İbn Hişam]] və [[Təbəri]] Efiyopiyaya olan yalnızca bir miqrasiya haqqında danışır. Onların açıqlamalar görə, Məkkə zülmü Məhəmmədin ardıcılları üçün [[Efiopiya|
Ancaq müsəlmanların [[Efiopiya|
İki mühüm Qureyş klanı olan Maxzum və Bəni Abd-Şəmsin liderləri 617-ci ildə ticari rəqibi [[Bəni Haşim]] klanına Məhəmmədin mühafizəsini buraxmaları üçün boykot tətbiq etdilər. Boykot üç il davam etdi, amma nəticədə müvəffəqiyyətsiz olduğu üçün çökdü.<ref>F.E. Peters (2003b), p. 96</ref><ref name="Momen">Moojan Momen (1985), p. 4</ref>
=== İsra və Merac ===
[[
İslam ənənəsi ərz edir ki, Məhəmməd 620-ci ildə mələk Cəbrayıl ilə möcüəvi bir gecəlik səyahət olan İsra və Meracı yaşadı. Səyahətin başlanğıcında
=== Hicrətdən əvvəlki axrıncı illəri ===
Sətir 144 ⟶ 145:
==== Silahlı qarşıdurmanın başlaması ====
{{Əsas|Bədr döyüşü}}
Miqrasiyadan sonra Məkkə xalqı mədinəyə miqrasiya edənlərin əmlakını ələ keçirdi. Müharibə daha sonra Məkkəlilər və müsəlmanlar arasında başlayacaqdı. Məhəmməd müsəlmanların Məkkəlilərlə döyüşməsinə yol verən ayət ortaya çıxartdı. (bax, Həc surəsi, Quran 22:
Qələbə Məhəmmədin [[Mədinə]]dəki mövqeyini gücləndirdi və ardıcılları arasında olan ərkən şübhələri dağıtdı. Nəticə olaraq, müxalifət daha az "səsini çıxartı". Hələ islamı qəbul etməmiş paqanlara İslamın irəliləyişi yaxşı təsir bağışlamırdı. İki bütpərəst, [[Əsma bint Mərvan]] və Əbu Əfəq, müsəlmanları lağa qoyan və təhqir edən şeirlər yazdılar. Onlar öz və yaxud əlaqəli klanlarına mənsub insanlar tərəfindən qətlə yetirildi və Məhəmməd cinayəti təsdiq etmədi. Ancaq hesabat bəziləri tərəfindən uydurma hesab edilir. Bu qəbilələrin əksər üzvləri islamı qəbul etdi və az sayda bütpərəst müxalifət qaldı.
Məhəmməd üç əsas yəhudi qəbiləsindən biri olan Bəni Qəynuqanı Mədinədən qovdu, lakin bəzi tarixçilər qovmanın Məhəmmədin ölümündən sonra həyata keçirildiyini iddia edir. Əl-Vqədiyə görə, [[Abdullah ibn Üvey|Abdullah ibn
==== Məkkə ilə konflikt ====
Sətir 156 ⟶ 157:
Məkkəlilər məğlubiyyətlərinin qisasını almaqda istəkli idilər. İqtisadi rifahı təmin etmək üçün Məkkəlilər Bədr döyüşündə azaldılmış olan nüfuzlarını yenidən qazanmalı idilər. bundan sonraki aylarda Məkkəlilər mədinəyə pusqu komandaları göndərirkən, Məhəmməd Məkkə ilə müttəfiq qəbilələrə qarşı səfərlər həyata keçirdi və basqınçıları [[Məkkə]] karvanlarına yolladı. [[Əbu Süfyan|Əbu Sufyan]] 3000 nəfərlik ordu yığdı və Mədinəyə hücum üçün yola çıxdı.
Bir kəşfiyyatçı Məhəmmədə Məkkə ordusunundan və bir gün sonra isə onların sayı barədə xəbər çatdırdı. Növbəti səhər, müsəlman müharibə konfransında Məkkəlilərə necə qalib gəlmək barəsində münaqişə çıxdı.Məhəmməd və bir çox yüksək dərəcəli şəxslər Mədinə daxilində döyüşmənin daha təhlükəsiz olacağını və ağır istehkam qalalarından faydalana biləcəklərini irəli sürdülər. daha gənç müsəlmanlar isə Məkkəlilərin məhsulları məhv edəcəyini və istehkam qalalarına toplanmağın müsəlmanların nüfuzunu alçaldacağını dedilər. Məhəmməd nəhayət gənc müsəlmanların dediyi ilə razılaşdı və müsəlman qüvələrini döyüşə hazırladı. Məhəmməd qüvələri, kənara, Uhud dağına (Məkkəli qüvələrin düşərgəsinin yeri) doğru apardı,<br
[[Əbu Süfyan|Əbu Sufyan]] səylərini Məkkəyə qarşı başqa bir hücuma istiqamətləndirdi. O Mədinənin şimalındaki və şərqindəki köçəri qəbilələrdən dəstək aldı; Məhəmmədin zəyifliyini, qənimət vədləri, Qureyş nüfuzu və rüşvət vasitəsi ilə bütpərəstləri istifadə edərək. Məhəmmədin yeni siyasəti ona qarşı ittifaqların qarşısını almaq idi. Mədinəyə qarşı nə vaxt ittifaqlar qurulurdusa Məhəmməd onları dağıtmaq üçün ekspedisyalar göndərirdi. Məhəmməd Mədinyə qarşı düşmanca niyyətlə kütləvi hərəkətlənməni eşitdi və buna sərt reaksiya göstərdi. Misal olaraq yahudi qəbiləsi olan Bəni Nadirin başçısı [[Kəb ibn əl-Əşrəfi]]n Məhəmmədin əmri ilə öldürülməsidir. Əl-Əşrəf Məkkəyə getmiş və Məkkənin qəmini, hiddətini və Bədr döyüşündən sonra qisas almaq arzusunu oyandıran şeirlər yazmağa başlamışdı. Təqribən bir il sonra Məhəmməd Bəni Nadir qəbiləsini [[Mədinə]]dən qovmuş və [[Suriya]]ya köç etməyə məcbur etmişdi; o, əmlaklarını da yanlarında götürməyə icazə vermişdi. Mülklərinin geri qalanları Məhəmməd tərəfindən tanrı adına tələb edildi, çünki qan tökülmədən qazanılmışdı. Məhəmməd hesabagəlməyən bir qüvvə yığaraq ərəb qəbilələrini individual şəkildə təəccübləndirdi bu da onu məhv etmək üçün düşmanlarının birləşməsinə səbəb oldu. Məhəmmədin özünə qarşı olan ittifaqların qarşısını almaq təşəbbüslərinin uğursuz olmasına baxmayaraq, o, öz qüvvələrini artırmağa müvəffəq oldu və potensial qəbilələrin düşmənlərə qatılmasına maneə oldu.
==== Mədinənin mühasirəsi ====
[[
{{Əsas|Xəndək döyüşü}}
Sürgündəki Bəni Nadir qəbiləsinin köməyi ilə Qureyş hərbi lideri Əbu Sufyan 10 000 nəfərlik ordu yığdı. Məhəmmədin təxminən 3000 nəfərlik bir qüvvə hazırladı və o dövrdə [[Ərəbistan yarımadası|Ərəbistan]]da bilinməyən bir müdafiə forması mənimsədi; müsəlmanlar Mədinənin süvari hücumuna açıq qalan yerində xəndək qazdılar. Bu fikir islamı qəbul etmiş, miliyyətcə fars olan [[Salman Farsi]]yə istinad edilir. Mədinənin mühasirəsi 627-ci il 31 mart tarixində başladı və iki həftə dəvam etdi. Əbu Sufyanın dəstəsi istehkam üçün hazırlıqsız idi və effektsiz mühasirə sonrasında koalisiya evə dönməyə qərar verdi. Quranda bu müharibə əhzab sürəsinin
Mədinənin mühasirəsində Məkkəlilər müsəlman icmasını məhv etmək üçün əlindəki mövcud qüvvəni istifadə etdilər. Müvəffəqiyətsizlik mühüm dərəcədə nüfuzun düşməsinə səbəb oldu; Suriya ilə olan ticari ilaqələri kəsilidi. Xəndək döyüşündən sonra Məhəmməd şimala iki ekspedisiya həyata keçirdi, ikisi də hər hansı bir mübarizə olmadan sona çatdı. Bu səfərlərdən birindən (ya da bir neçə il əvvəl, erkən digər hesabatlara görə) qayıdarkən, Məhəmmədin həyat yoldaşı [[Aişə binti Əbu Bəkr|Aişə]]yə qarşı zina ittihamı irəli sürüldü. Məhəmməd Ayişənin təqsirsiz olduğunu və zina itihamını edənin dörd şahid gətirməli olduğunu əmr edən vəhy aldığını elan edərək Aişəni təmizə çıxartdı (sura 24,Ən-Nur).
Sətir 196 ⟶ 197:
==== Vida həcci ====
632-ci ildə, Mədinəyə hicrətindən on il sonra, Məhəmməd [[Həcc]] olaraq bilinən ''Böyük Ziyarətin'' nümunəsi olan özünün ilk İslami ziyarətini tamamladı. [[Zilhiccə]] ayının 9-da Məhəmməd Məkkənin şərqində yerləşən [[Ərəfat dağı]]nda [[vida xütbəsi]]ni oxudu. Xütbədə Məhəmməd ardıcıllarına bəzi islam öncəsi adətlərə riyayət etməməyi tövsiyə etdi. Misal üçün, o, nə ağın qaraya nə də qaranın ağa öz təqvası və yaxşı əməllərindən başqa bir üstünlüyünün olmadığını dedi. O, keçmiş qəbilə sisteminə əsaslanan köhnə qan qisasçılığını və ixtilaları ləğv edi, köhnə vədlərin yeni İslam cəmiyyətinin yaranmasının nəticələri olaraq qaytarılmasını istədi. Qadınların zəiflikliklərini şərh edən Məhəmməd kişi ardıcıllarına dedi: "''qadınlarınızla yaxşı rəftar edin, çünki onlar evinizdəki zəif əsirlərdir. Onları Allahın etimadı ilə aldınız və Allahın Kəlamı ilə cinsi münasibətlərinizi qanuniləşdirdiniz, buna görə ağlınızı başınıza yığın və sözlərimi
==== Ölümü və məzarı'' '' ====
Sətir 203 ⟶ 204:
İslam ensiklopediyasına görə, Məhəmmədin ölümünə fiziki və əqli yorğunluqdan şiddətlənən Mədinə qızdırmasının səbəb olduğu ehtimal edilir.
Akademik Reşit Haylamaz və Fatih Harpci, ər-Rafiq əl-Əlanın Allaha istinad etdiyini söyləyirlər. Məhəmməd Aişənin evində öldüyü yerdə dəfn edildi.
=== Məhəmməddən sonra ===
Sətir 211 ⟶ 212:
== İslami sosial reformlar ==
Uilyam Montqomeri Vatta görə, Məhəmməd üçün din şəxsi individual məsələ deyil, "şəxsiyyətin özünü tapdığı ümumi vəziyyətə ümumi cavab, <br
Məhəmmədin vəzifəsi dövrü və Rəşidun xilafətini quran dörd xələfinin hakimiyyəti dövrüdə daxil olmaqla 610-661-ci illərdə İslamda bir çox sosial dəyişikliklər baş verdi. Bir sıra tarixçilər mövcud ərəb cəmiyyətində [[sosial müdafiə]], [[ailə]] quruluşu, köləlik və qadınların [[İnsan hüquqları|hüquqlar]]<nowiki/>ı kimi dəyişikliklərin əvvələki cəmiyyətə görə yaxşılaşdığını söylədi. Məsələn, Bernard Luisin fikrincə, İslam "ilk elan edilmiş aristokratik imtiyazdan, [[iyerarxiya]]<nowiki/>nı rədd etdi və istedadlara açıq olan karyera düsturunu qəbul etdi". Baxmayaraq digər alimlər bu fikirlə razılaşmırlar, Leyla Əhməd qeyd edir ki, İslamaqədərki Ərəbistan Luis kimi alimlərin İslamla əlaqəli olduğunu güman etdiyi mütərəqqi adətlərin çoxunu ehtiva etdiyini göstərən tarixi dəlillər var.
Sətir 227 ⟶ 228:
== İstinadlar ==
{{
== Biblioqrafiya ==
Sətir 297 ⟶ 298:
{{refend}}
=== Ensiklopediyalar ===
{{refbegin|30em}}
* {{cite encyclopedia |editor1=William H. McNeill |editor2=Jerry H. Bentley |editor3=David Christian |encyclopedia=Berkshire Encyclopedia of World History |publisher=Berkshire Publishing Group |year=2005 |isbn=978-0-9743091-0-1 |title=Berkshire Encyclopedia of World History |url-access=registration |url=https://archive.org/details/berkshireencyclo0004unse_k2y1 }}
Sətir 308 ⟶ 309:
{{refend}}
=== Kitablar ===
{{refbegin|30em}}
* {{cite book|editor-last=Berg|editor-first=Herbert|editor-link=Herbert Berg (religion)|title=Method and Theory in the Study of Islamic Origins|publisher=E. J. Brill|year=2003|isbn=978-90-04-12602-2}}
Sətir 320 ⟶ 321:
{{refend}}
=== Onlayn ===
{{refbegin|30em}}
* [http://www.oxfordislamicstudies.com/article/opr/t236/e0550 Muḥammad], in ''The Oxford Encyclopedia of the Islamic World'', by Ahmad S. Moussalli, Gordon D. Newby, Ahmad Moussalli
Sətir 326 ⟶ 327:
{{refend}}
== Xarici keçidlər ==
*{{Dmoz|Society/Religion_and_Spirituality/Islam/Prophets/Muhammed}}
|