İstanbul: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 180:
İstanbulda [[yay]] ayları adətən isti və nəmli, [[qış]] ayları isə soyuq, yağışlı və bəzən qarlı keçir. Nəm səbəbindən, hava özünü normaldan daha çox birüzə verir. Qış aylarında ortalama temperatur adətən 2°C—9°C olur, qar, yağış və ya qarlı yağışlar ilə müşahidə edilir. Qış aylarında bir iki həftə qar yağa bilər. Yaz aylarında ortalama temperatur isə 18°C—28°C olur və adətən yağış ilə müşahidə olunur.<ref name=":2" /> Ən isti aylar [[iyul]] və [[avqust]] aylarıdır. Orta temperatur 23°C-dir, ən soyuq aylar isə [[yanvar]] və [[fevral]] aylarıdır, orta temperatur 5°C-dir. İstanbulda illik ortalama istilik 13,7°C-dir.
 
Ümumi illik yağıntı miqdarı 843,9&nbsp;mm-dir və il boyu bərabər paylanır.<ref>[http://web.archive.org/web/20160415202310/http://mgm.gov.tr/veridegerlendirme/yillik-toplam-yagis-verileri.aspx?m=ISTANBUL "Yıllık Toplam Yağış Verileri – Meteoroloji Genel Müdürlüğü".] 15 Aprel 2016 tarixində [http://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/yillik-toplam-yagis-verileri.aspx?m=istanbul#sfB bu mənbədən] arxivlənmişdir. Yayımlanma tarixi: 19 May 2010.</ref> Yağışların 38%-i qış, 18%-i yaz, 13%-i yay, 31%-i payız fəsillərində paylanır. Yaz ən quru mövsümdür, lakin [[Aralıq dənizi iqlimi]]<nowiki/>nin əksinə şəhərdə quraq mövsüm yoxdur. İstanbul sakinləri [[1994]]-ci ilə qədər su problemi ilə qarşılaşmış, lakin alınan tədbirlərdən sonra burada su çətinliyi ilə bağlı demək olar ki heç bir problem qalmamışdır. Bunlardan ən mühümü Melen layihəsidir.
 
Şəhərin rekord istiliyi [[12 iyul]] [[2000]]-ci ildə 40.5°C qeyd alınmışdır.<ref>[http://web.archive.org/web/20140522233449/http://www.dmi.gov.tr/files/kurumsal/ekitap/4mevsim2/s5152.pdf "İstanbul Bölge Müdürlüğü'ne Bağlı İstasyonlarda Ölçülen Ekstrem Değerler"] '''(PDF faylı)'''. 22 May 2014 tarixində [http://www.dmi.gov.tr/files/kurumsal/ekitap/4mevsim2/s5152.pdf bu mənbədən] '''(PDF faylı)''' arxivlənmişdir. Yayımlanma tarixi: 27 İyun 2010.</ref> Ən aşağı hava isə [[9 fevral]] [[1929]]-cu ildə -16.1°C olaraq qeydə alınmışdır. Şəhər olduqca küləklidir. Küləyin orta sürəti saatda 17&nbsp;km-dir.
Sətir 275:
 
=== Fauna ===
Şəhər, yaşıllıq əraziləri və su hövzələri səbəbilə bir çox nadir yabanı heyvanheyvanlara ev nüfuzunasahibliyi malikdiredir. [[Qara dəniz]] və [[Egey dənizi]] kimi iki zəngin coğrafi obyekti birləşdirən [[Bosfor]], köçəri pelacik[[Pelagik gillər|pelagik]] balıqların ən vacib məskunlaşma ərazilərindən biridir.<ref>{{cite web |title=Kara Deniz Marmara Denizi hakkında bilgiler |url=http://www.istanbulcevor.gov.tr/sube_detay.asp?id=65&sube=16 |website=İstanbulcevor |accessdate=13 mart 2020}}</ref> [[1970|70-ci il]]lərə qədər İstanbul sahili dənizlərdəsahillərində 7680-yaə yaxın balıq növü aşkar edilsə də, bu gün bu onların sayı 20-yədək azalmışdır. Son qeydlərəKeçmişə nəzər saldıqda [[Bosfor]], [[Adalar]] və şəhərin Asiya sahillərində [[əsl suitilər|suitilər]] tez-tez nəzərə çarpırdı. Lakin, bu gün bu canlılarsuitilər İstanbul faunasından demək olar ki, tamamilə silinmişdir. [[Delfinlər]] isə İstanbul sahillərindəsahilləribəzənnadir hallarda [[Bosfor]]da görülən yeganə [[dəniz məməliləri|dəniz məməlisidir]].
 
Köçəri quşlar üçün əhəmiyyətli rol oynayan İstanbul, [[Böyükçəkməcə gölü|Böyükçəkməcə]][[Kiçikçəkməcə gölü|Kiçikçəkməcə]] gölləri ətrafında şəhərlərin salınmasına baxmayaraq, quşlar üçün hələ də vacib bir məskunlaşma mərkəzi olaraq qalır.<ref>{{cite web |last1=Tekeli |first1=İlhan |title=Balıklar |website=Dünden Bugüne İstanbul Ensiklopedi |publisher=Kültür Bakanlığı, Tarih vakfı |accessdate=13 mart 2020}}</ref>. İstanbulda müvəqqəti məskunlaşan köçəri quşlar arasında [[ağ leylək]], [[sarı pırtlaşıqlələk]], [[çəhrayı qutan]], [[ibislər]], [[boz qaz]], [[adi qarağöz qızılquş]], [[leşcil ağqartal]] yer alır. İstanbuldakı ev quşları arasında isə ən çox yayılanlaryayılan isə [[göyərçinlər|göyərçin]], [[qağayıkimilər|qağayılarqağayı]], [[qarğalar|qarğa]], [[sərçələr|sərçə]] və [[sarı bülbül]]dür<ref>{{cite web |title=İstanbulun yabanı hayatı |url=http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:-MMPsj60MMsJ:www.istonbul.com.tr/dergi.asp%3Fbolum%3D5%26s%3D11%26Yaz%3D125+istanbul+yaban+hayat%C4%B1&cd=9&hl=tr&ct=clnk&gl=tr |website=İstanbul tr |accessdate=13 mart 2020}}</ref>.
 
Şəhərin meşəmeşəlik bölgələrindəərazilərində [[məməlilər]] də yayılmışdır. Onlar arasında [[yırtıcılar]] da yer alır.<ref>{{cite web |title=İstanbul’un Doğal Bitkileri |url=https://www.cekulvakfi.org.tr/haber/istanbulun-dogal-bitkileri |website=ÇEKÜL |accessdate=13 mart 2020 |date=11 iyul 2017}}</ref>. [[Çaqqal]], [[tülkü]], [[dələ]], [[Gəlincik (heyvan)|gəlincik]], şəhərdə yırtıcıən məməlilərçox arasındayayılan ən çoxyırtıcı yayılanlardırməməlilərdir. Digər yabanıyırtıcı heyvan növlərinə [[porsuq]], [[skun]], [[çöldonuzu]], [[meşə kirpisi]], [[adi sincab]] və [[dovşan]] daxildiraiddir. Xüsusilə [[adadovşanı]], İstanbula xas məməli növüdür. [[Belqrad meşəsi|Belqrad]][[Çatalca meşəsi|Çatalca]] meşələrində marallar üçün xüsusi mühafizə zonaları yaradılmışdır. Bundan əlavə, şəhərdə küçə pişikləri və itlərə də geniş rast gəlmək mümkündür.<ref>{{cite web |title=İstanbulun bitkilerini ne kadar tanıyorsunuz. |url=https://m.bianet.org/bianet/toplum/188616-istanbul-un-bitkilerini-ne-kadar-taniyorsunuz |website=Bianet |accessdate=13 mart 2020}}</ref>.
 
Həmçinin şəhərdə [[nəcib maral]], [[avropa cüyürü]] və [[Lan|lanlar]]a da rast gəlmək olarmümkündür. İstanbulda ən çox görülən və şəhərin simvolu olan quşlara sərçələr[[Sərçələr|sərçə]], göyərçinlər[[Göyərçinlər|göyərçin]], göyərçinlər, qarğalar[[Qarğalar|qarğa]][[qağayılar]] aiddirşəhərin rəmzinə çevrilmişdir.<ref>{{cite web |title=İstanbul’da aşırı yapılaşma bitki zenginliğine tehdit |url=https://www.birgun.net/haber/istanbul-da-asiri-yapilasma-bitki-zenginligine-tehdit-172143 |website=birgun.net |language=Turkish}}</ref>.
<gallery mode="packed" heights="150px" style="text-align:center">
File:Belgrad Forest (2).jpg
Sətir 288:
File:Belgradormani1.jpg
</gallery>
<center>İstanbulun ən böyük meşələrindən biri olan [[Belqrad meşəsi]]</center>
 
== İdarəetmə ==
Sətir 294:
 
[[Şəkil:Emblem of Istanbul Metropolitan Municipality.svg|alt=|thumb|158x158px|[[İstanbul Böyükşəhər Bələdiyyəsi]]nin rəsmi simgəsi.]]
[[Əkrəm İmamoğlu]] İstanbul Bələdiyyə başçısıdır.<ref>{{cite web |title=YSK kesin sonucu açıkladı! Bakan kim? |url=http://www.ysk.gov.tr/tr/31-mart-2019-mahalli-i%CC%87dareler-secimi/77916 |website=www.ysk.gov.tr |accessdate=13 mart 2020}}</ref>. Şəhərin valisiqubernatoru isə əvvəllər [[Qaziantep]] qubernatoru olmuş Əli Yerliqayadır.<ref>{{cite web |title=İstanbul Valisi Ali YERLİKAYA |url=http://www.istanbul.gov.tr/istanbul-valisi-ali-yerlikaya |website=www.istanbul.gov.tr |accessdate=13 mart 2020}}</ref>.
 
İstanbuluŞəhər, siyasi partiyalı seçki sistemi ilənəticəsində seçilənseçilmiş bələdiyyə başçılarıbaşçısı tərəfindən idarə edirolunur. Bu idarəetmə forması [[3 aprel]] [[1930]]-cu ildə [[İstanbul Böyükşəhər Bələdiyyəsi]] qurulandanqurulduqdan bəri eyni qaydada davam edir. Bələdiyyə, şəhərin bütün qərar səlahiyyətlərini özündə saxlayır. ŞəhərinŞəhər rəhbərliyi 3 əsas orqanda toplanır.orqan: 1. ''Bələdiyyə başçısı'', 2. ''Böyükşəhər Konseyikonseyi'', 3. ''Böyükşəhər inzibati idarə heyətiheyətindən'' ibarətdir.
 
Bugünkü İstanbul Böyükşəhər Bələdiyyəsi binası, [[Saraçhane]] olaraq bilinən [[Fateh]] ilçəsində yerləşir. BinaBinanın inşası [[17 dekabr]] [[1953]]-cü ildə tamamlandıtamamlanmış[[26 Maymay]] [[1960]]-cı ildə birxidmətə şəhər bina kimi xidmət etməyə başladıaçılmışdır.<ref>{{cite web |title=İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarihçe |url=http://www.ibb.gov.tr/tr-TR/kurumsal/BelediyeTarihcesi/Pages/BelediyeTarihcesi.aspx |website=www.ibb.istanbul |accessdate=13 mart 2020}}</ref>.
 
[[Əkrəm İmamoğlu]] ([[Cümhuriyyət Xalq Partiyası|CHP]]) [[31 mart]] [[2019]] [[İstanbulda bələdiyyə seçkiləri (İyun, 2019)|yerli seçkilərdə]] 48,77% səslə seçkidə qalib gəldigəlmişdir. AncaqSonradan sonradan seçkilərinseçkinin təkrarlanması qərara alındıalınmış, ​​vəlakin [[23 iyun]] [[2019]]-cu ildəil yenilənən seçkiləryenidən səsverməkeçirilən dərəcəsiniseçkidə 54,21% artıraraqsəs səsvermədəilə yenidən qazandısəsverməni qazanmışdır.<ref>{{cite web |title=İBB hakkında bilgiler |url=https://web.archive.org/web/20160121194125/http://www.dolmabahce.gov.tr/source.cms.docs/dolmabahce.gov.tr.ce/dolmabahce.html |website=İstanbul Haberler |accessdate=13 mart 2020}}</ref>.
 
İstanbulŞəhər əhalinin sıxlığı səbəbindən 3 seçki dairəsinə bölünmüşdür. İstanbulun [[Türkiyə Böyük Millət Məclisi]]ndə 98 deputatıdeputat varyer alır. Bu deputatların 35-i, 1-ci və 3-cü seçki dairələrindən, qalan 28-i isə 2-ci seçki dairələrindəndairəsindən seçilir. [[2018]]-ci ildə edilənkeçirilən ümumi seçkilərdə [[Ədalət və İnkişaf Partiyası|AKP]] 43, [[Cümhuriyyət Xalq Partiyası|CHP]] 27, [[Xalqların Demokratik Partiyası|HDP]] 12, [[Milliyətçi Hərəkat Partiyası|MHP]] və [[İYİ Partiya|İYİ]] partiyası 8 yer qazanmışdır.
 
=== İnzibati bölgü ===