08:57, 19 fevral 2020 tarixindəki versiya redaktə Araz Yaquboglu (müzakirə \| töhfələr) İnzibatçılar 301.064 redaktə bir həftədən çoxdur redaktə olunmur ← Əvvəlki redaktə		22:06, 3 may 2020 tarixindəki versiya redaktə əvvəlki halına qaytar Elshad Iman (Elşad İman) (müzakirə \| töhfələr) 16.305 redaktə Redaktənin izahı yoxdur Sonrakı redaktə →
Sətir 4: \| Digər adları = Tutanhamon \| Şəxsi adı = <hiero>M17-X1:N35:N5-X1-G43-X1-S34-N35:Aa1</hiero> \| izahı1 = Tutanxaton <br /> ''{{Unicode\|Twt ˁnḫ Jtn}}'' <br /> ''[[Aton]]nun canlı əksi'' <br /> '''Verilmiş adlar:'''<br />{{Hiero/kartuş\|<hiero>M17-Y5:N35-X1-G43-X1-S34</hiero>}}<br /><br /><br />Tutanxamun <br /> ''{{Unicode\|Twt ˁnḫ Jmn}}'' <br />''[[Amun]]nun canlı əksi''<br />{{Hiero/kartuş\|<hiero>M17-Y5:N35-X1-G43-X1-S34-S38-O28-M26</hiero>}}<br /><br /><br />Tutanxamunheqaiunuşema <br /> (Tutanxamun heqa İunu şema) <br /> ''{{Unicode\|Twt ˁnḫ Jmn ḥq3 Jwnw šmˁj}}'' <br /> ''[[Amun]]nun canlı əksi, cənub İununun hökumdarı ([[Heliopolis]])'' \| Şəxsi adı (serexli) = Sətir 11: \| izahı1 (kartuşsuz) = <!-- izah --> \| Tax-tac adı = <hiero>N5-L1-Z2:V30</hiero> \| izahı2 = Neb-xeperu-Re <br /> ''{{Unicode\|Nb-ḫprw-Rˁ}}'' <br /> ''Ağamız olan bir [[Ra]]''<br />{{Hiero/kartuş\|<hiero>N5-L1-Z2:V30-S38-H6</hiero>}}<br /><br /><br />Neb-xeperu-Re-heqa-maat <br />''{{Unicode\|Nb-ḫpw-Rˁ-ḥq3-m3ˁ.t}}'' <br /> ''Ağamız olan bir [[Ra]], Maatın hakimi'' \| Tax-tac adı (serexli) = \| izahı2 (serexli) = Sətir 19: \| izahı3 = \| Hor adı (serexli) = <hiero>E1:D44-X1-G43-X1-F31-S29-X1-G43:Z2</hiero> \| izahı3 (serexli) = Ka-nexet-tut-mesut <br /> ''{{Unicode\|K3-nḫt-twt-mswt}}'' <br /> ''Dünyaya gəlməsindən mükəmməl yaranmış güclü öküz'' \| Hor adı (kartuşsuz) = \| izahı3 (kartuşsuz) = Sətir 33: \| izahı5 (serexli) = <!-- izah --> \| Nebti adı (kartuşsuz) = <hiero>E1:D44-X1-G43-X1-F31-S29-X1-G43:Z2</hiero> \| izahı5 (kartuşsuz) = Nefer-xepu-seqerex-taui <br /> ''{{Unicode\|Nfr-ḫpw-sgrḫ-t3.w(j)}}'' <br /> ''Mükəmməl ganunlarla hər iki məmləkəti sabitləşdirir''<br /><hiero>G36:D21-O11-O1:Z1-M17-Y5:N35</hiero><br />Ver-ax-Amun <br /> ''{{Unicode\|Wr-ˁḥ-Jmn}}'' <br /> ''Amunun möhtəşəm sarayı''<br /><hiero>F35-O4:Q3-G43-Z3-S29-W11:D21-V28-D36:N17:N17-S29-R4:X1Q3-R8A:V30-G43</hiero><br />Nefer-xepu-segerech-taui-se-hetep-neçeru-heru <br />''{{Unicode\|Nfr-ḫpw-sgrḥ-t3.w(j)-s-ḥtp-nṯr.w-hrw}}'' <br /> ''Mükəmməl ganunlarla hər iki məmləkəti sabitləşdirir, tanrıları razı salır və sülh yaradır'' \| Qızıl adı (kartuşsuz) = <hiero>U39-N28:Z2-O34-R4:X1Q3-R8A</hiero> \| izahı6 (kartuşsuz) = Vetes-xau-se-hetep-neçeru <br /> ''{{Unicode\|Wṯs-ḫˁw-s-ḥtp-nṯr.w}}'' <br /> ''Tacı ucaldır, tanrıları razı salır''<br /><hiero>G43-V13:O34-U39-N28:Z2-M17-X1:I9-A40:I9-ra</hiero><br />Vetes-xau-it-ef-Re <br /> ''{{Unicode\|Wṯs-ḫˁw-jt}}=f-{{Unicode\|Rˁ}}'' <br /> ''Atası Ranın tacının daşıyıcısıdır'' \| Turin çar papirusundakı adı = \| izahı7 = Sətir 54: '''Tutanhamon''' — [[Misir]] fironu olmuşdur. Onun qəbri [[1922]]-ci ildə tapılan zaman ətrafdakı insanlar naməlum səbəbdən ölməyə başlamışlar. Son araşdırmalar göstərir ki, ətrafdakı insanların çoxu qoca insanlar olublar. == Həyatı == Atası Exnaton Misir fironu olub. 9 yaşında hakimiyyətə gəlmişdir. Tutanhamon vəfat etdikdən sonra arvadı Anxesenamun hakimiyyətə gəlmişdir. 19 yaşlı Fironun nədən və kim tərəfindən öldürüldüyü, onun real şəkli indiyə qədər [[Misir]] və dünya alimlərinin maraq dairəsində olmuşdur. Müasir elmi nailiyyətlərin köməyi ilə Tutanxamonun real şəklini bərpa etmək mümkün olmuşdur. Son araşdırma zamanı məlum olmuşdur ki, Tutanhamon 19 yaşında olarkən Kölerdən (sümük xəstəliyindən) vəfat etmişdir. Bu xəstəlikdən onun atası Exnaton da əziyyət çəkmişdir. Misirşünas alim Zahi Havas onun [[malyariya]]dan öldüyünü fərz edir. O, bunu onun gen seqmentlərində malyariya törədicisi {{lang-la\|plasmodium falciparum}} aşkar etdiyi ilə izah edir. Bu fərziyəyə şübhə ilə yanaşan Hamburq Tibbi Tropik Bernhard-Noxt institunun alimləri Xristian Timmann və Xristian Mayer Tutanxamonun qanazlığı xəstəliyindən -— [[oraqşəkillihüceyrə anemiyası]]ndan vəfat etdiy fikrini irəli sürmüşlər. Hər iki fərziyyə müəllifləri bir-birilərini inkar etməkdədirlər. Xristian Timmann və Xristian Mayerin birgə əməkdaşlıq təklifi Zahi Havas tərəfindən qəbul edilməmişdir.<ref>Archäologie Online:[http://www.archaeologie-online.de/magazin/nachrichten/view/zweifel-an-mutmasslicher-todesursache-tutanchamuns-11293/ ''Zweifel an mutmaßlicher Todesursache Tutanchamuns''], 24. Juni 2010</ref><ref>C. Timmann, C. Meyer et al.: ''King Tutankhamun’s Family and Demise.'' In: ''Journal of the American Medical Association (JAMA)'' 2010, Bd. 303, Nr. 24, ''Letters'' S. 2473, {{DOI\|10.1001/jama.2010.822}}</ref><ref>C. Timmann, C. Meyer: ''Malaria, mummies, mutations: Tutankhamun’s archaeological autopsy.'' In: ''Tropical Medicine and International Health (TM&IH)'' 16. Aug. 2010, {{DOI\|10.1111/j.1365-3156.2010.02614.x}} ([http://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/j.1365-3156.2010.02614.x/full Volltext])</ref> Tutanxamonun hər hansı bir təcavüz nəticəsində öldürülməsi fərziyyəsi Kompyüter tomoqrafiyası (KT) müayinəsi zamanı təsdiqini tapmamışdır. Onun ənsə nahiyyəsində aşkarlanmış zədəli sümük fraqmentləri zorakıliq fərziyyəsinin sürülməsinə səbəb olsa da KT müayinəsi bunu təsdiqləməmişdir. Ənsə nahiyyəsindəki bu cür "zədə" mumyalama zamanı kəlləni beyindən azad etmək üçün məqsədli şəkildə icra edilmiş primitiv [[trepanasiya]] ilə əlaqələndirilir. == Ölümü == Tutanhamun ömrünün 19-cu ilində vəfat etdi və Krallar Vadisində KV62 məzarına qoyuldu.Firon Tutanhamunun ölümünün bir neçə versiyası var: # Tutanhamon onun ölmündən sonra firon olan Eyenin siharişi ilə öldürülə bilərdi; # 2005-ci ildə aparılan araşdırmalar Tutanhamunun ölüm səbəbi kimi onun yaralanmasını görsətdi. 8 Mart 2005-ci ildə Misirşünas Zaha Havas, tomoqrafiyanın nətiçələrni açıqlayaraq vildirdi ki, Tunahamonda heç bir baş zədəsi izlərini tapmayib. Tutanhamunun munyasının üzərində olan catlar isə mumifikasiyanin izləridir; # 2010-cu ildə aparılan tətqiqat Tutanhamonun "bədənində DNA testləri zamanı aşkarlanan ağır, mürəkkəb bir malyariya xəstəliyindən" öldüyünü göstərir. Bu fərziyə Tutanhamun məzarlığında malyariyanın müalicəsi üçün dərman iksirinin olması ilə təsdiqlənir. 17 Fevral 2010-cu ildə Zahi Havass və Misir Mədəniyyət naziri Faruk Hosni 2007-2009-cu illərdə DNT tədqiqatlarının nəticələrini açıqladılar və o nəticələrə əsasən Tutanhamun ailəsinin üzvləri genetik xəstəliklərdən əziyyət çəkdilər. <ref>Zahi Hawass et al., JAMA, vol. 303(7), pp 638—647, 2010</ref>Xüsusilə, Tutankhamon da daxil olmaqla, bəzi ailə üzvləri Kohler xəstəliyindən əziyyət çəkirdilər (qan tədarükünün pozulması nəticəsində yaranan ayaq sümüklərinin nekrozu).<ref>[https://medportal.ru/mednovosti/news/2010/02/16/tut/ Причиной смерти Тутанхамона оказалась малярия] (рус.), ''MedPortal.ru''. <small>Дата обращения 27 августа 2018.</small></ref> Özendən sonra qanuni varisi buraxmayan Tutanhamonunun ölümü taxt-tac ardıcıllığında çətinliklərə səbəb oldu<ref>''John Coleman Darnell, Colleen Manassa.''Tutankhamun's Armies: Battle and Conquest During Ancient Egypt's Late Eighteenth Dynasty. — John Wiley & Sons, 2007. — С. 48, 51. — 321 с. — [[:ru:Служебная:~~Источники_книг~~Источники книг/9780471743583\|ISBN 9780471743583.]]</ref>. Tutanhamonun ölümündən sonrakı dövr haqqında məlumatlar mübahisəlidirlər və detallı şəkildə tarixi hadisələrin xronoloqiyasını bərpa etmək çox çətindir.<ref>''Marianne Eaton-Krauss.'' The Unknown Tutankhamun. — Bloomsbury Publishing, 2015. — С. 13, 28. — 209 с. — [[:ru:Служебная:~~Источники_книг~~Источники книг/9781472575630\|ISBN 9781472575630.]]</ref> == Sərdabəsi == [[Qədim Misir]] Fironlarından biri Tutanxamonun sərdabəsi [[4 noyabr]] [[1922]]-ci ildə ingilis misirşünasları tərəfindən kəşf olunmuşdur. Onun mumiyalanmış bədəni bizim zamanəmizə qədər heç bir zədə almadan qalmışdır. İndi onun bu cəsədi [[Misir]]də Fironlar vadisi (FV) Luksorda şüşə sərdabədə saxlanır. Fironun məzarı aşkar edilərkən oradan 1 ton 200 kq qızıl tapılıb. Tutanxamonun üz maskası (qızıl üzlük) onun üz cizgilərini belə günümüzədək qoruyaraq silinməz etmişdir. 1922 ci ildə Tutanxamonun məzarında aşkar olunmuş çoxlu ziyarətçiləri özünə cəlb edən, həmin bu "qızıl üzlük" və digər qiymətli əşyalar [[Qahirə]]dəki Misirşünaslıq muzeyində sərgilənməkdədir.<ref name="ReferenceA">National Geographic, Collectors Edition №1, Schätze aus Ägypten, König in Gold, Tutanchamun 92; Kennet Garret, Ägyptisches Museum, Kairo</ref> Sətir 81 ⟶ 82: }} == Genetik faktlar == {{Tutanxamon nəsli}} == Maraqlı faktlar == # Tutanhamon ömrü boyu əsa ilə gəzib. # Tutanhamonun ən sevimli oyunu nərd olub. Sətir 89 ⟶ 91: # Uzun müddət hesab edilib ki , Nefertiti onun anası olub. Son araşdırma zamanı məlum olmuşdu ki, anası Nefertiti yox, Kiya olub. # Arvadı olan Anhesenamun Tutanhamonun doğma bacısı olub. # [[1922]]-ci ildə tapılan Tutanhamonun qəbrindən 1 ton 200 kq qızıl çıxarılmışdır. # Tutanhamonun qəbri tarixdə açılan ilk qəbirdir.<ref>[https://ria.ru/20100217/209643072.html Исследования мумий так и не открыли всех тайн фараона Тутанхамона. РИА Новости] (17 февраля 2010). <small>Дата обращения 14 августа 2010.</small> </ref>

Tutanxamon: Redaktələr arasındakı fərq