|
}}
'''Yuxu''' — Azərbaycan rok qrupu. 1988-ci ildə [[Sumqayıt]] şəhərində yaradılmışdır. Qrupun yaradıcısı bass gitarada ifa edən [[İbrahim Emin]] tərəfindənidi, Sumqayıtzərb şəhərindəalətlərində yaradılmışdır[[Çingiz Eyvazov]], gitarada [[Namiq Nağdəliyev]] ifa edirdi. Qrupun müxtəlif vaxtlarda üç vokalçısı olub: [[Cəsur Nemətov]], Serkan Civelek və Zaur Abdullayev. Qrupun ilk mahnısı "[[Xəzərin sahilində (mahnı)|Xəzərin sahilində]]" olub. "Yuxu" [[TürkiyəAzərbaycan]]dəda vəyaransa da, fəaliyyətinin əsas hissəsini 1991-2001-ci illərdə [[AzərbaycanTürkiyə]]dadə göstərib. Həm Azərbaycanda, həm də Türkiyədə bir neçə festivalda iştirak edib. Fəaliyyət göstərdiyi fəaliyyətillər göstərənərzində qrup 3 albom buraxıb: "[[Xəzərin sahilində (albom)|Xəzərin sahilində]]" (1993), "[[Sumqayıt (albom)|Sumqayıt]]" (1994) və "[[Ölümə çarə yox (albom)|Ölümə çarə yox]]" (2001). Qrupun bütün mahnıları [[Azərbaycan dili]]ndə idi. 1999-cu ildə [[İstanbul]]da baş vermiş güclü zəlzələdənzəlzələ sonramusiqi sənayesinə də mənfi təsir göstərib və "Yuxu" qrupu 2001-ci ildə fəaliyyətini dayandırıb.
== Tarixi ==
=== Yaranması (1986-1988) ===
80-ci illərdə [[Sumqayıt]] üsyankar və kasıb əhalisi ilə tanınırdı, burada rokun canlanması üçün əlverişli şərait yaranmışdı.<ref name="musicofaze">{{cite book |last1=Hüseynova |first1=Aida |title=Music of Azerbaijan. From mugham to opera |date=2016 |publisher=İndiana Universitet Nəşriyyatı |location=Bluminqton, İndiana |page=199 |url=https://books.google.az/books?id=f2OjCwAAQBAJ&pg=PA199&dq=azerbaijani+rock+yukhu+band&hl=az&sa=X&ved=0ahUKEwjg_P7Ggc7jAhUR6KYKHVVRB6UQ6AEIJTAA#v=onepage&q=azerbaijani%20rock%20yukhu%20band&f=false |accessdate=24.07.2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190724165040/https://books.google.az/books?id=f2OjCwAAQBAJ&pg=PA199&dq=azerbaijani+rock+yukhu+band&hl=az&sa=X&ved=0ahUKEwjg_P7Ggc7jAhUR6KYKHVVRB6UQ6AEIJTAA#v=onepage&q=azerbaijani%20rock%20yukhu%20band&f=false |archivedate=24.07.2019 |language=İngiliscə}}</ref> 80-ci illərin sonlarında gitaraçı İbrahim Emin rok qrupu yaratmağı düşünürdü və qonşusu Çingiz Eyvazovla birgə 1986-cı ildə birgə çalışmağa başlayıblar. Bir müddət sonra Namiq Nağdəliyev hərbi xidmətdən qayıdıb və o da İbrahim və Çingizlə birgə işləməyə başlayıb. Son olaraq qrupa Cəsur Nemətov qoşulub. Zərb alətlərində Çingiz Eyvazov, gitarada Namiq Nağdəliyev, bass gitarada İbrahim Emin ifa edirdi, vokalda isə Cəsur Nemətov idi. Beləliklə, onlar məşqlərə başlayırlar və qrup yaratmağa nail olurlar.
İlk çıxışlarını 1987-ci ildə Sumqayıt şəhərindəki Kimyaçı Mədəniyyət Sarayında və daha sonra Səməd Vurğun adına Mədəniyyət evində ediblər.<ref name="azertacvideo">{{cite web |title=Əfsanəvi rok qrupu "Yuxu" haqqında bilmədiklərimiz. Qrupun yaradıcısı İbrahim Eminlə söhbət |url=https://www.youtube.com/watch?v=B3-ZylItEks |website=[[Youtube]] |publisher=[[Azərtac]] |accessdate=21.07.2019 |language=Azərbaycanca |date=28.11.2014}}</ref><ref name="sxeber">{{cite news |author1=Günay Muradlı |title=Yenə də Sumqayıt… |url=http://sumqayitxeber.com/yene-de-sumqayit/ |accessdate=03.05.2020 |work=Publika.az |publisher=Sumqayitxeber.com |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200502225415/http://sumqayitxeber.com/yene-de-sumqayit/ |archivedate=03.05.2020 |language=Azərbaycanca}}</ref> Bir müddət fəaliyyət göstərdikdən sonra 1988-ci ildən "Yuxu" adı ilə fəaliyyətə başlayıblar.<ref name="aqreqator"/><ref name="asanvideo">{{cite web |title="CANLI" - "YUXU" qrupu |url=https://www.youtube.com/watch?v=j9Q49YldXPE |website=[[Youtube]] |publisher=[[ASAN Radio]] |accessdate=21.07.2019 |language=Azərbaycanca |date=25.04.2017}}</ref> Qrupun adını İbrahim Emin seçmişdi. Adın ikinci mənası "Sən kimsən?" ({{dil-en|You who?}}) deməkdir.<ref name="axar"/><ref name="azadliqvideo">{{cite web |title=Yuxu: “Sən kimsən?” |url=https://www.youtube.com/watch?v=DjvyMxUBUII |website=[[Youtube]] |publisher=[[Azadlıq Radiosu]] |accessdate=21.07.2019 |date=17.12.2014|language=Azərbaycanca}}</ref>
=== Qızıl payız festivalı və məşhurlaşması (1989-1993) ===
Qrupun ilk uğuru 1989-cu ildə "Qızıl Payız" musiqi festivalında olub. Həmin festivalda Sumqayıtı təmsil edən yeganə qrup "Yuxu" idi. Qrupun festivalda iştirak etmək üçün imkanları yox idi. İbrahim Emin "Dostluq" klubunun direktoru Aslan Fətullayeva kömək üçün müraciət edir və müsbət cavab alır. [[Bakı]]da [[Heydər Əliyev Sarayı|Lenin Sarayı]]nda keçirilən Festivalın ilk günü iki mahnı ilə çıxış edən qrup yarımfinala vəsiqə qazanır. "Xəzərin sahilində" mahnısı tamaşaçılar tərəfindən böyük rəğbətlə qarşılanır.<ref name="gruppass">{{cite news |last1= |first1=|title=группа "Yuxu (Юху)"|url=http://gruppasssr.ru/AZ/yuxu.html |accessdate=05.03.2020 |agency=Gruppasssr.ru |date=03.07.2019 |archiveurl=https://web.archive.org/save/http://gruppasssr.ru/AZ/yuxu.html |archivedate=26.07.2019 |language=Rusca}}</ref> "Yuxu" qrupu bu festivalda 28 qrup arasında Bakıdan[[Bakı]]dan “Dərviş” qrupu ilə birgə finala yüksəliblər. Münsiflər heyəti yekunda heç bir qrupa birinci yeri verməyiblər, hər iki qrup ikinci yeri tutub və diplomla mükafatlandırılıblar.<ref name="bbcyuxu"/><ref name="aqreqator">{{cite news |last1=Rəhimli |first1=Şəhanə |title=Bir vaxtların məşhur “Yuxu”su... |url=https://aqreqator.az/az/medeniyyet/160709?fbclid=IwAR0Z4FZ1OyexhPOUARXSjAJGqqhaDxDR6NCFkuCUvNvuOl38e-t1Fd6QR68 |accessdate=24.07.2019 |agency=Aqreqator.az |date=03.07.2019 |archiveurl=https://web.archive.org/save/https://aqreqator.az/az/medeniyyet/160709?fbclid=IwAR0Z4FZ1OyexhPOUARXSjAJGqqhaDxDR6NCFkuCUvNvuOl38e-t1Fd6QR68 |archivedate=24.07.2019 |language=Azərbaycanca}}</ref>
"Qızıl Payız"dan sonra onlar Solntsevo küçəsində studiyaya yollandılar və burada biri instrumental olmaqla, 5 mahnını demo lentə yazdırdılar. Qrupun uzun müddət bu lentdən başqa qeydi olmamışdı.<ref name="rockzoneaz"/>
1990-cı ilin avqustunda, beynəlxalq "Odlar Yurdu - 90" festivalına hazırlıq işləri aparılarkən Azər Əliyev (o zamankı Leninçi Kommunist Gənclər İttifaqı təbliğat şöbəsinin müdiri, sonralar Respublika Sarayının direktor müavini) [[Almaniya Federativ Respublikası (1949-1990)|Almaniya Federativ Respublikasına]] getdi və öz nəzərinə əsasən üç ən yaxşı qrupun — "[[Tac (qrup)|Tac]]", "Dərviş" və Yuxunun"Yuxu"nun səsyazmalarını özü ilə apardı. Alman prodüserlərini ən çox "Yuxu" qrupu cəlb etdi və onların "Ana" mahnısı{{Efn|"Məni sənsən düşündürən" mahnısının ilk adı "Ana" olmuşdur.}} "Maynz Rok 90" illik musiqi toplusuna daxil edildi.<ref name="rockzoneaz">{{cite news|title=Статья о группе "Юху" (из газеты "Тропою Грома")|url=http://rockzone.az/index.php?act=article&id=23 |website=rockzone.az |accessdate=31.07.2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20130312003630/http://rockzone.az/index.php?act=article&id=23 |archivedate=31.07.2019 |language=ru |date=20.06.2009}}</ref> Qrupun adı albomun üzərində rus hərfləri ilə "ЮХУ" kimi qeyd olunmuşdu. Qrup üzvləri bunu mətbuatdan öyrənmişdilər.<ref name="gruppass"/> Daha sonra Cəsur Nemətovun solo müğənni kimi qatıldığı "Odlar Yurdu" festivalı baş tutdu. "Odlar Yurdu"dan sonra qrupun fəaliyyətində bir müddətlik səssizlik oldu. Buna baxmayaraq qrup 1991-ci ilin sentyabrında [[Yaşıl Teatr]]da keçirilən ilk "RokOko" festivalında tam heyət ilə yenidən meydana çıxdılar. Konsertdə qrupun "Ala gözlü yar" adlı yeni mahnısı da ifa edildi.<ref name="rockzoneaz"/>
Festivaldan qısa müddət sonra [[Rafiq Babayev (bəstəkar)|Rafiq Babayev]]in studiyasında "Yuxu" qrupunun daha bir neçə kompozisiyası qeyd edildi. Nəticədə qrupun 1990-1992-ci illərdə yazdığı mahnılardan ibarət 45 dəqiqəlik maqnitoalbomu çıxarıldı. Qrupun yeni mahnıları 1990-cı ildə yazılan mahnılar daha yumşaq səsə malik idi və onlar həm musiqi, həm də mahnı sözləri cəhətdən pop musiqi üslubuna yaxın idi.<ref name="rockzoneaz"/>
1991-ci ilin payızında "Yuxu" qrupu Yaşar Baxışın vasitəsilə həmin dövrdə "RokOko" jurnalının redaktoru, sonralar isə [[ANS Televiziyası]]nın prezidenti olan [[Vahid Mustafayev]]lə tanış olub. Vahid Mustafayevin rejisorluğu ilə "[[Xəzərin sahilində (mahnı)|Xəzərin sahilində]]" mahnısına Sumqayıtda çəkilmişdi və ilk dəfə ANS-də yayımlanmışdı. Həmin ifa və klip Azərbaycan tamaşaçıları tərəfindən çox böyük maraqla qarşılanmışdı. Bu, azərbaycanlı musiqisevərlər üçün yenilik idi.<ref name="rockzoneaz"/> Klip Türkiyə telekanallarında da yayımlanırdı.<ref name="aqreqator"/> "Yuxu"nun bundan sonra heç bir mahnısına klip çəkilmədi.
"Yuxu" qrupunun Bakı səhnəsində sonunçu çıxışı ikinci "RokOko" festivalında, 1993-cü ilin yanvarın 2-də oldu. Qrup burada festivalın sponsoru olan "ANS" teleradio şirkətinin ikinci mükafatına layiq görüldü. Ümumiyyətlə, qrup vokalçı olmadan [[Bakı]]ya gəlmişdi və onların həvəssiz ifaları uğurlu alınmamışdı.<ref name="rockzoneaz"/>
=== Türkiyədə fəaliyyəti və dağılması (1991-2001) ===
Qrup üzvləri həmin dövrdə Türkiyəyə getməyi və orada kaset buraxmağı planlaşdırırdılar. Onların əlində "Xəzərin sahilində" kasetinin yazılmış qeydləri var idi. Həmin ərəfədə "Qızıl payızPayız" festivalının dinləyiciləri arasında olan fransız xanım menecer Paskal "Yuxu" qrupunu [[Fransa]]ya getməyə və orada fəaliyyət göstərməyə dəvət edir. Beləliklə, Paskal və qrup üzvləri Türkiyədə yenidən görüşüb, Fransaya[[Fransa]]ya getmək barədə yenidən müzakirə aparmağı qərara alırlar. 1991-ci ildə üç üzvü İbrahim, Namiq və Çingiz Türkiyəyə gedirlər. İstanbulda[[İstanbul]]da onlar maddi sıxıntı ilə üzləşirlər, Laləlidə dəri palto satan mağazada işləməyə başlayırlar. Mağaza sahibi onların musiqiçi olduğunu öyrəndikdən sonra onları Bəyoğluna yönəldir və onları bir bar ilə əlaqələndirir.<ref name="Cerezzine">{{cite web |title=İbrahim Emin / Yuhu İbo|url=https://cerezzine.com/ibrahim-emin-yuhu-ibo/ |accessdate=03.05.2020 |date=17.07.2019 |agency=Cerezzine.com |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200503141015/https://cerezzine.com/ibrahim-emin-yuhu-ibo/|archivedate=03.05.2020 |language=Türkcə}}</ref> Qrupun Türkiyədə ilk çıxışı elə orada, indi Riddim adlanan "TUAL" barında olub və dinləyicilər tərəfindən xoş qarşılanıb.<ref>{{cite news |title=50 yaşlı məşhur azərbaycanlı roker: ‘Ona görə evlənmirəm ki...’|url=https://azxeber.com/az/50-yasli-meshur-azerbaycanli-roker-ona-gre-evlenmirem-ki-msahibe-fotolar/medeniyyet/test |accessdate=01.07.2013 |agency=Azxeber.com |archiveurl=https://web.archive.org/save/https://azxeber.com/az/50-yasli-meshur-azerbaycanli-roker-ona-gre-evlenmirem-ki-msahibe-fotolar/medeniyyet/test|archivedate=04.26.2020 |language=Azərbaycanca}}</ref> Lakin vokalçısız fəaliyyətin çətin olduğunu görən qrup üzvləri, həmin vaxt Moskvada[[Moskva]]da olan Cəsur Nemətovu İstanbula dəvət edirlər. "TUAL" barında tanış olduqları Tevfik Yılmaz onların əlində hazır qeydlərin olduğunu öyrənir və "Uzelli" şirkəti ilə tanış edir və beləliklə, qrup "Uzelli" şirkəti ilə əməkdaşlığa başlayır və ilk albomlarını - [[Xəzərin sahilində (albom)|"Xəzərin sahilində" albomunualbomu]]nu buraxırlar. Bundan sonra Paskal yenidən qrup üzvləri ilə İstanbulda görüşür və onları yenidən Fransaya dəvət edir. Lakin "Yuxu"nun Fransa səfəri baş tutmur. Bununla bağlı müxtəlif versiyalar var. Qrup üzvlərinin İstanbulda hava limanında soyulmağı ilə bağlı məlumatlar doğru deyil. Qrupun yaradıcısı İbrahim Eminin dediyinə görə, Türkiyədə[[Türkiyə]]də dolların Azərbaycandakından[[Azərbaycanda]]kından daha baha olmağı onları Fransaya getmək fikrindən daşındırıb. Digər versiyaya görə isə Fransada müvəqqəti yaşamaq üçün lazımi sənədləri əldə edə bilmədiklərinə görə səfər baş tutmayıb. Həmçinin "Uzelli" şirkətinin "Yuxu" üzvlərini fikrindən daşındırdığı ehtimalları da var. Beləliklə, "Yuxu" qrupu elə Türkiyədə fəaliyyət göstərməyə qərar verir.<ref name="azertacvideo"/><ref name="sumqayitxeber">{{cite news |title=İbrahim Emin: ““YUXU”nun ən böyük üstünlüyü onda idi ki, doğma dildə oxuyurdu” |url=https://sumqayitxeber.com/ibrahim-emin-yuxunun-en-boyuk-ustunluyu-onda-idi-ki-dogma-dilde-oxuyurdu/ |accessdate=21.07.2019 |agency=Sumqayitxeber.com |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190721140011/https://sumqayitxeber.com/ibrahim-emin-yuxunun-en-boyuk-ustunluyu-onda-idi-ki-dogma-dilde-oxuyurdu/ |archivedate=21.07.2019 |language=Azərbaycanca}}</ref> "Yuxu" qrupu Türkiyədə [[Kanal D]] televiziyasının açılış mərasimində iştirak ediblər. Bundan bir müddət sonra məşhur türkiyəli müğənni [[Barış Manço]] qrupun fəaliyyəti ilə maraqlanmış və onlarla iki illik müqavilə bağlamışdı. 1993-cü ilin sentyabrın 17-də Türkiyənin [[TRT 1]] kanalında [[Barış MançonunManço]]nun aparıcısı olduğu verilişdəki çıxışları böyük maraqla qarşılanmışdı. Həmin verilişdə onlar "Ana" və "Xəzərin sahilində" mahnısını ifa etmişdilər.<ref name="rockzoneaz"/><ref name="axar"/> 10 oktyabr 1993-cü ildə "Yuxu" qrupu "Atom Sentralına Qarşı Türkcə Rok Festivalı"nda iştirak edib.
1994-cü ildə "Uzelli" şirkəti ilə növbəti [[Sumqayıt (albom)|"Sumqayıt" albomunualbomu]]nu çıxardıqdan sonra vokalist Cəsur Nemətov qrupdan ayrılaraq Moskvaya köçür və onu əvəzləmək üçün qrup üzvləri bir neçə vokalist yoxlayırlar. 1995-96-cı illərdə vokalda türkiyəli Serkan Civelek ifa edir.<ref>{{cite news |author1=|title=Serkan Civelek|url=https://www.turkpopmuzik.net/sanatci-serkan_civelek-549|accessdate=06.05.2020 |agency= |publisher=Turkpopmuzik.net |date=|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200506144431/https://www.turkpopmuzik.net/sanatci-serkan_civelek-549|archivedate=06.05.2020|language=Türkcə}}</ref> Daha sonra onun yerini Zaur Abdullayev tutur.<ref name="aqreqator"/> 1998-ci ildə Zaur Abdullayevin studiyasında üçüncü albomlarını yazdırdılar. Qrup “Uzelli” şirkətindən sonra “Midas Light Sound” musiqi şirkəti ilə müqavilə bağlayır.<ref name="ibrahimemin">{{cite news |author1=Xanım Nağıyev |title=İbrahim Emin: “Əfsanəvi “Yuxu” qrupu zəlzələ nəticəsində dağıldı” - MÜSAHİBƏ |url=https://apa.az/az/incesenet-haqqinda/xeber_ibrahim_emin_____efsanevi____yuxu____qrupu_zel_-292616 |accessdate=21.07.2019 |agency=[[APA]] |publisher=apa.az |date=19.03.2013 |archiveurl=https://web.archive.org/save/https://apa.az/az/incesenet-haqqinda/xeber_ibrahim_emin_____efsanevi____yuxu____qrupu_zel_-292616 |archivedate=21.07.2019 |language=Azərbaycanca}}</ref><ref name="bbcyuxu"/> Lakin bu əməkdaşlıq uğurlu alınmır.<ref name="azertacvideo"/> 1999-cu ilin 16 avqustunda [[İstanbul]] yaxınlığında baş vermiş güclü zəlzələ<ref>{{cite news |author1= |author2= |title=17 Ağustos Depremi: 1999 ve sonrasında neler yaşandı, kaç kişi hayatını kaybetti?|url=https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-49322860|publisher=BBC Türkcə|accessdate=06.05.2020 |archiveurl=|archivedate= |language=Türkcə|date=14.08.2019 }}</ref> Türkiyədə musiqi sahəsinə də mənfi təsir edir. Qrup “Midas Light Sound” şirkətinin açdığı kazinoda və İstanbulun digər klub və barlarında çıxış edirlər. Şirkətlə albom çıxarmaq mümkün olmur və Bülent Forta onları "ADA Müzik" şirkəti ilə tanış edir. "Yuxu"nun [[Ölümə çarə yox (albom)|"Ölümə çarə yox"]] adlı üçüncü albomu 2001-ci ildə "ADA Müzik" etiketiylə buraxılır və bu, qrupun sonuncu albomu olur.<ref name="Cerezzine"/> Albomdan sonra "Yuxu" qrupu fəaliyyət göstərə bilmir və 2001-ci ildə fəaliyyətlərini dayandırırlar. Qrup üzvləri fəaliyyətlərinin dayanmasını zəlzələnin yaratdığı böhrandan başqa, həm də yorğunluqla əlaqələndirirlər.<ref name="azvision">{{cite news |author1=Şəhanə Rəhimli |author2=Nuron Məmmədov |title=Cem Yılmaza `tatu` çəkən azərbaycanlı roker |url=https://azvision.az/news/48593/cem-yilmaza-tatu-ceken-azerbaycanli-roker-%E2%80%93-musahibe.html|publisher=Azvision|accessdate=03.05.2020 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200503161005/https://azvision.az/news/48593/cem-yilmaza-tatu-ceken-azerbaycanli-roker-%E2%80%93-musahibe.html|archivedate=03.05.2020 |language=Azərbaycanca|date=18.12.2014 }}</ref> Bundan sonra qrup üzvləri müxtəlif sahələrə yönəlirlər.<ref name="axar">{{cite news|author1=Aqşin |title=SSRİ-ni silkələyən, zəlzələnin dağıtdığı “Yuxu” |url=https://axar.az/news/musiqi/387575.html |publisher=Axar.az |accessdate=21.07.2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190721113839/https://axar.az/news/musiqi/387575.html |archivedate=21.07.2019 |language=Azərbaycanca |date=04.07.2019}}</ref><ref name="bbcyuxu">{{cite news |author=Nurlan Babazadə, Ləman Səfərli|title=Azərbaycan rokunun “Yuxu”su indi haradadır? |url=https://www.bbc.com/azeri/azerbaijan/2016/07/160707_yuxu_rock_band |agency=BBC | website=BBC.com |accessdate=21.07.2019 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190721112248/https://www.bbc.com/azeri/azerbaijan/2016/07/160707_yuxu_rock_band |archivedate=21.07.2019 |language=Azərbaycanca |date=08.07.2016}}</ref>
=== Qrup üzvlərinin sonrakı fəaliyyəti ===
Qrup şəklində fəaliyyətlərini dayandırdıqdan sonra Namiq Nəğdəliyev Türkiyədə musiqi sahəsində fəaliyyətini davam etdirir. Namiq orada [[Barış Akarsu]], [[Kıraç]], [[Funda Arar]], [[Haluk Levent]] və digər rokçularla işləyir. Cəsur Nemətov Moskvaya köçüb. [[İbrahim Emin]] Azərbaycanda rok musiqisinin inkişafı üçün çalışırdı. 2004-cü ildə Sumqayıtda "Sirr" qrupunu yaratmışdı. İbrahim 2019-cu ildə vəfat edib. Çingiz Eyvazov isə əvvəl Türkiyədə, indi isə Azərbaycanda döymə sənəti ilə məşğul olur.<ref name="azvision"/><ref name="aqreqator"/>
== Tərz ==
| 