Ömər Əliyev: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 33:
'''Ömər Osman oğlu Əliyev''' ({{DVTY}}) — Uzunömürlü, [[Böyük Vətən müharibəsi]] iştirakçısı xeyriyyəçi.
 
Doğum tarixinə dair 5 fərqli mənbə mövcuddur.{{Efn|1900-cu il, 1903-cü il, 1905-ci il, 1910-cu il və 1913-cü illər.}} Mənbələrdə ən gec tarix [[1900]]-cü ilə təsadüf edir. [[1918]]-ci il [[Mart soyqırımı|mart soyqırımlarının]] canlı şahidi olub. [[Böyük Vətən Müharibəsi]]ndə iştirak edib<ref name="Tariximiz və rayonlarımız">{{cite web|url=https://haqqinda.az/Tariximiz+ve+rayonlarimiz/7874-Astara+-Az%C9%99rbaycan-.html|title=Astara (Azərbaycan)|author=Monika|date=16.03.2013|work=Tariximiz və rayonlarımız|publisher=haqqinda.az|accessdate=|language=az|archive-url= https://web.archive.org/web/20200509205849/https://haqqinda.az/Tariximiz+ve+rayonlarimiz/7874-Astara+-Az%C9%99rbaycan-.html|archive-date= 27.05.2016}}</ref>, müharibə zamanı əsir düşüb və əsirlikdən qaçıb. Döyüşlərdə göstərdiyi şücaətlərə və digər xidmətlərinə görə müxtəlif medal və ordenlərlə təltif olunub. [[Dunay çayı]] ətrafında gedən döyüşlərdə qələbənin qazanılmasında mühüm rol oynayıb. [[Astara rayonu]]nun ilk təsərrüfatçılarından olub və ilk sitrus meyvələrinin əkini zamanı ən yaxşı sort narıngi gətirmək üçün mütəxəssis kimi [[Gürcüstan]]a göndərilib. [[1963]]-cü ildə yaşadığı kənddə ilk məktəb binasını inşa edib. [["Əmək veteranı" medalı|Əmək Veteranı]] olub.
 
== Bioqrafiyası ==
=== Erkən həyatı və gəncliyi ===
Ömər Əliyev [[10 may]] [[1900]]-cü ildə [[Rusiya İmperiyası]]nın, [[Bakı quberniyası]]nın, [[Lənkəran qəzası]]na aid, indiki [[Astara rayonu]]nun ərzisində yerləşən Koraoba kəndində dünyaya gəlib. Anasını görmək Ömərə nəsib olmayıb, atasını isə çox tez, 6 yaşına çatmamış itirib. Atasını itirdikdən sonra qısa bir müddət ərzində əmilərinin öhdəliyində yaşayıb.{{Efn|Əmiləri: ''Mahmud, Həsənverdi, Cümşüdəli, Allahverdi, Mikayıl''}} Bacısı isə gənc yaşlarında aclıq səbəbindən vəfat edib.{{Efn|Bacısı: ''Tuğra Əliyeva''}} [[Burzubənd]] kənd məktəbini 2-ci sinifə qədər oxuya bilib.<ref name="Aytən Eyvazon-II Dınyo Canqi Ğəhrəmanon">{{cite web|url=http://eyvazon.blogspot.com/2017/11/ii-dinyo-canqi-ghrmanon.html|title=II Dınyo Canqi Ğəhrəmanon|author=Aytən Eyvazon|date=09.11.2017|work=|publisher=eyvazon.blogspot.com|accessdate=|language=tly|archive-url= http://web.archive.org/web/20191114115353/http://eyvazon.blogspot.com/2017/11/ii-dinyo-canqi-ghrmanon.html|archive-date= 14.11.2019}}</ref><ref name="Hərbi əsir olmuş əsgər Ömərin Hitlerlə müharibəsi –
104 il yaşamış qəhrəman">{{cite web|url=https://azpost.info/h%C9%99rbi-%C9%99sir-olmus-%C9%99sg%C9%99r-om%C9%99rin-hitlerl%C9%99-muharib%C9%99si/|title=Hərbi əsir olmuş əsgər Ömərin Hitlerlə müharibəsi –
104 il yaşamış qəhrəman|author=|date=09.05.2020|work=|publisher=azpost.info|accessdate=|language=az|archive-url= https://web.archive.org/web/20200509143845/https://azpost.info/h%C9%99rbi-%C9%99sir-olmus-%C9%99sg%C9%99r-om%C9%99rin-hitlerl%C9%99-muharib%C9%99si/|archive-date= 09.05.2020}}</ref><ref name="TürkçeModerator-Ömər BilgiƏliyev: Ömer104 il yaşamış Aliyevqəhrəman">{{cite web|url=https://webwww.archivemoderator.orgaz/webnews/20191113115730/https://www324358.turkcebilgi.com/%C3%B6mer_aliyevhtml|title=TürkçeÖmər Əliyev: 104 il yaşamış Bilgiqəhrəman|author=|date=10.05.2020|work=|publisher=www.turkcebilgimoderator.comaz|accessdate=|language=turaz|archive-url= https://web.archive.org/web/2019111311573020200510170942/https://www.turkcebilgimoderator.comaz/%C3%B6mer_aliyevnews/324358.html|archive-date= 1310.1105.20192020}}</ref> Anasını görmək Ömərə nəsib olmayıb, atasını isə çox tez, 6 yaşına çatmamış itirib.<ref name="Türkçe Bilgi: Ömer Aliyev"/> Atasını itirdikdən sonra qısa bir müddət ərzində əmilərinin öhdəliyində yaşayıb.{{Efn|Əmiləri: ''Mahmud, Həsənverdi, Cümşüdəli, Allahverdi, Mikayıl''}} Bacısı isə gənc yaşlarında aclıq səbəbindən vəfat edib.{{Efn|Bacısı: ''Tuğra Əliyeva''}} [[Burzubənd]] kənd məktəbini 2-ci sinifə qədər oxuya bilib.<ref name="Hərbi əsir olmuş əsgər Ömərin Hitlerlə müharibəsi –
104 il yaşamış qəhrəman"/>
 
Gənc yaşlarında [[Mart soyqırımı|1918-ci il mart soyqırımları]]nda [[Sipiyəpart]] kəndinin əhalisinin kütləvi surətdə soyqırıma məruz qalmasının canlı şahidi olub.<ref name="Hərbi əsir olmuş əsgər Ömərin Hitlerlə müharibəsi –
104 il yaşamış qəhrəman"/><ref name="Moderator-Ömər Əliyev: 104 il yaşamış qəhrəman"/><ref name="Yeni Gündəm-Ömər Əliyev: 104 il yaşamış qəhrəman">{{cite web|url=https://yenigundem.az/omer-eliyev-104-il-yasamis-qehreman/|title=Ömər Əliyev|author=|date=10.05.2020|work=|publisher=yenigundem.az|accessdate=|language=az|archive-url=https://web.archive.org/web/20200510145814/https://yenigundem.az/omer-eliyev-104-il-yasamis-qehreman/|archive-date=10.05.2020}}</ref> Lakin tarixdə kəndin ərazisində indiyədək hansısa soyqırımın olmasına dair heç bir fakt öz əksini tapmayıb. Buna baxmayaraq tarixçilər, Lənkəran və Astara ərazilərində qırğınların törədilməsi və Astaraya desant çıxarılması faktını təsdiq edir.<ref name="Lənkəran-Astara bölgəsində 1918-ci il qırğınları">{{cite web|url=http://www.anl.az/down/meqale/zaman/2014/iyun/380341.htm|title=Lənkəran-Astara bölgəsində 1918-ci il qırğınları|author=Mərdan Qurbanov, Həbib Əlizadə |date=01.07.2014|work=|publisher=Zaman qəzeti|accessdate=|language=az|archive-url=https://web.archive.org/web/20200509194803/http://www.anl.az/down/meqale/zaman/2014/iyun/380341.htm|archive-date= 09.05.2020}}</ref><ref name="1918-1920-ci illər türk-müsəlman soyqırımları">{{cite web|url=http://azerbaycanli.org/?lang=aze&page=229&newsId=1434|title=1918-1920-ci illər türk-müsəlman soyqırımları|author=Tarix elmləri doktoru, professor Anar İsgəndərov |author-link= Anar İsgəndərov|date=31.03.2009|work=azerbaycanli.org|publisher="Azərbaycan" qəzeti|accessdate=|language=az|archive-url=https://web.archive.org/web/20200509195555/http://azerbaycanli.org/?lang=aze&page=229&newsId=1434|archive-date= 09.05.2020}}</ref><ref name="Səssiz işğal">{{cite web|url=http://azerbaycanli.org/?lang=aze&page=231&newsId=2193|title=Səssiz işğal|author= Vüqar Orxan|author-link= Vüqar Orxan|date=31.03.2009|work=azerbaycanli.org|publisher=azerbaycanli.org|accessdate=|language=az|archive-url=https://web.archive.org/web/20200509200205/http://azerbaycanli.org/?lang=aze&page=231&newsId=2193|archive-date= 09.05.2020}}</ref>
 
Əmisi Həsənverdi ''(Həsən)'' kişinin ölümündən sonra, onun 5 övladına baxmaq gənc Ömərin öhdəsinə düşüb. 1920-ci illər yəni ərazidə sosial-iqtisadi durumun stabil olmadığı dövrlər olduğundan qaçaqların, quldurların, xüsusi ilə də [[Azərbaycan]]-[[İran]] sərhədini aşıb Astara kəndlərini talan edən [[Şahsevənlər]] tayfalarının və yerli quldurların<ref>{{cite web |url=http://anl.az/el/Kitab/254503.pdf |title=Azərbaycan Tarixi. Azərbaycanın İqtisadi və Sosial Həyatı 1921-1927-ci illərdə.
|publisher=anl.az|access-date=}}</ref> hücumundan qorumaq məqsədi ilə kənddə başsız qalan ailələrə hamilik edib və qarətlərdən müdafiə edib. Öz övladları ilə yanaşı himayəsində olan bütün uşaqların, o dövrdə "fuzi" adlanan məktəblərdə və digər təhsil müəssələrində təhsil alması üçün şərait yaradıb.<ref name=" Moderator-Ömər Əliyev: 104 il yaşamış qəhrəman "/><ref name="Aqreqator: 104 il yaşamış qəhrəman">{{cite web|url=https://aqreqator.az/az/siyaset/755499|title=104 il yaşamış qəhrəman|author=|date=10.05.2020|work=|publisher=aqreqator.az|accessdate=|language=az|archive-url=https://web.archive.org/web/20200510171359/https://aqreqator.az/az/siyaset/755499|archive-date=10.05.2020}}</ref><ref name="Turkustan: 104 il yaşamış qəhrəman">{{cite web|url= https://turkustan.info/2020/05/10/104-il-yasamis-q%c9%99hr%c9%99man/|title=Ömər Əliyev haqqında|author=|date=10.05.2020|work=|publisher= turkustan.info|accessdate=|language=az|archive-url=https://web.archive.org/web/20200510180950/https://turkustan.info/2020/05/10/104-il-yasamis-q%c9%99hr%c9%99man/|archive-date=10.05.2020}}</ref>
=== 1938-1942 ===
[[1938]]-ci ildə həyat yoldaşı Sevgül Əliyeva dünyasını dəyişib. Eyni ildə Böyük Vətən Müharibəsinə hazırlıq görən SSRİ, rayonda əli silah tuta biləcək bütün kişiləri hərbi qeydiyyata almağa başlayıb. Ömər, Lənkəran rayon hərbi komissarlığında hərbi qeydiyyata alınıb.<ref name="Hərbi biletində yazılan məlumatlara əsasən">Hərbi biletində yazılan məlumatlara əsasən</ref> Qeydiyyat zamanı 38 yaşı olmasına baxmayaraq, yaşı 10 il az, yəni [[1910]]-cu il kimi qeyd edilib.<ref name="Бессмертный полк. Алиев Умар Усманович">{{cite web|url=https://www.moypolk.ru/soldier/aliev-umar-usmanovich|title=Бессмертный полк. Алиев Умар Усманович|author=|date=19.01.2020|work=|publisher=www.moypolk.ru|accessdate=|language=ru|archive-url= https://web.archive.org/web/20200509204921/https://www.moypolk.ru/soldier/aliev-umar-usmanovich|archive-date= 09.05.2020}}</ref> Buna səbəb isə fiziki cəhətdən daha sağlam və gənc görünən cüssəsi olub.{{Efn|II dünya müharibəsinin başlaması zamanı SSRİ hərbi rəhbərliyinin təvəllüdləri bilərəkdən səhv yazması siyasəti, orduya daha çox əsgərin səfərbər oluna bilməsi məqsədi daşıyırdı. Fiziki cəhətdən sağlam və gənc görünən kişilərin yaşları bir neçə il az yazılırdı. Şəxsin doğum tarixini təsdiq edən sənədləri olmadıqda yaş, üz cizgiləri və dişlərin vəziyyəti ilə müəyyən edilirdi.}} [[1938]]-ci il iyul ayından [[1942]]-ci ilədək Astara rayonunun Bağırov adına Limon, Naringi sovxozunda fəhlə işləmişdir. 1940-cı ildə, SSRİ Yeyinti Sənayesi Fəhlələrinin Həmkarlar İttifaqına fəhlə kimi qatılmışdır.<ref>Astara rayon Milli Arxiv İdarəsi</ref>
Sətir 54 ⟶ 53:
104 il yaşamış qəhrəman"/><ref>Данил Пири оглы Гулиев. {{Google books|ii4DAAAAMAAJ&q|Азербайджанская ССР в период Великой Отечественной войны, 1941-1945 гг|page=47,50,51}}</ref><ref name="Алиев Умар Османович-46 зсп 15 зсбр">{{cite web|url=https://pamyat-naroda.ru/heroes/memorial-chelovek_vpp1984981061/|title=Алиев Умар Османович|author=|date=|work=|publisher=pamyat-naroda.ru|accessdate=|language=ru|archive-url= |archive-date= }}</ref> Hərbi biletində yazılan məlumatlara əsasən 15 Aprel 1942-ci ildə hərbi andiçməsi olub.
[[Şəkil:Ömər Əliyev.jpg|230 px|thumb|right|<center>Ömər Əliyev müharibə illərində</center>]]
1942-ci ilin İyun ayında [[Ukrayna]]nın [[Xarkov]] əyalətində gedən döyüşlərdə,<ref name="907 сп, 244 сд">{{cite web|url=https://pamyat-naroda.ru/warunit/907%20%D1%81%D0%BF/|title=907-й стрелковый полк, 244-я стрелковая дивизия|author=|date=|work=|publisher=Память Народа 1941–1945|accessdate=|language=ru}}</ref> 1942-ci ilin Avqust ayında isə Rusiyanın [[Stalinqrad]] ''(indiki [[Volqoqrad]])'' şəhərinin azad olunmasında iştirak etmişdir.<ref>''Г. Мадатов.'' Азербайджан в Великой Отечественной войне 1941–1945 гг. Баку, 1975, səh.103</ref> 1942-ci ilin sentyabr ayında əsir düşüb və 1944-cü ilin oktyabr ayına qədər Almaniya ərzasizində hərbi sənayedə çalışdırılıb.</ref>{{Efn|Hərbi biletində yazılan məlumatlara əsasən.}} 1944-cü ilin sentyabr ayında əsirlikdən qaçıb. SSRİ Müdəfiə Nazirliyinin Mərkəzi Arxivində əsirlikdən azad olunmuşlar siyahınısda göstərilib. <ref name="Донесения об освобожденных из плена">{{cite web|https://pamyat-naroda.ru/heroes/memorial-chelovek_dopolnitelnoe_donesenie65296557/?backurl=%2Fheroes%2F%3Flast_name%3D%D0%90%D0%BB%D0%B8%D0%B5%D0%B2%26first_name%3D%D0%A3%D0%BC%D0%B0%D1%80%26middle_name%3D%D0%A3%D1%81%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87%26date_birth%3D__.__.1910%26group%3Dall%26types%3Dpamyat_commander%3Anagrady_nagrad_doc%3Anagrady_uchet_kartoteka%3Anagrady_ubilein_kartoteka%3Apotery_doneseniya_o_poteryah%3Apotery_gospitali%3Apotery_utochenie_poter%3Apotery_spiski_zahoroneniy%3Apotery_voennoplen%3Apotery_iskluchenie_iz_spiskov%3Apotery_kartoteki%3Apotery_vpp%26page%3D1|title=Донесения об освобожденных из плена|author=|date=|work=|publisher=pamyat-naroda.ru|accessdate=|language=ru}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.obd-memorial.ru/html/info.htm?id=65296557|title=Информация из документов, уточняющих потери, '''Алиев Умар Усманович'''|author=|date=|work=|publisher=ОБД Мемориал (www.obd-memorial.ru)|accessdate=|language=ru}}</ref> Əsirlikdən sonra yenidən 907-ci atıcı alayın tərkibində Dunay çayı uğrunda gedən döyüşdə xüsusi qəhrəmanlıq göstərmişdir. Hücumun qarşısının alınması məqsədi ilə Dunay çayı üzərindəki körpüalman əsgərləri sovet əsgərləri tərəfindən dayanmadan atəşə tutulmuşdur və 907-ci atıcı alay böyük itkilərlə üzləşmişdir. Şiddətli atəş səbəbindən alayın bütün heyəti hücum əmrini yerinə yetirməkdən imtina etmişlər. Bu zaman alayın pulemyotçusu əsgər Əliyevə əlverişli mövqeyə çataraq atəş açması əmr olunmuşdur. Əsgər Əliyev tək, sürünərək pulemyotu ilə əlverişli mövqeyə çatmış və cavab atəşi açmağa başlamışdır. Uzun müddət tək başına döyüşdükdən sonra, alayın hücum yolunu açmışdır. Çətin döyüş tapşırığının yerinə yetirilməsinə və döyüşdə göstərilən məharətinə görə, alay komandiri tərəfindən şəxsi təşəkkür almış və "İgidliyə görə" medalı ilə təltif olunmuşdur.<ref>{{cite web|url=https://web.archive.org/web/20180108211230/https://avestatalysh.wordpress.com/2016/04/28/sovet-qosununu-t%C9%99kbasina-muhasir%C9%99d%C9%99n-cixaran-talis-doyusku-om%C9%99r-%C9%99liyev/|title=Sovet qoşununu mühasirədən çıxaran talış döyüşçü-Ömər Əliyev|author= Rasim Aliyev|date=28 Aprel 2016|work=|publisher=avestatalysh.wordpress.com|accessdate=|language=az}}</ref> Dunay çayını keçərək, keçərək [[Moldova]]nın, [[Rumıniya]]nın və [[Bolqarıstan]]ın azad olunmasında iştirak etmişdir. Müharibənin sonunadək Bolqarıstanın Kazanlık şəhərində xidmətini davam etdirmişdir. 1945-ci ilin Dekabr ayında birinci kateqoriya ilə ehtiyata buraxılmışdır.<ref name="Tariximiz və rayonlarımız">{{cite web|url=https://haqqinda.az/Tariximiz+ve+rayonlarimiz/7874-Astara+-Az%C9%99rbaycan-.html|title=Astara (Azərbaycan)|author=Monika|date=16.03.2013|work=Tariximiz və rayonlarımız|publisher=haqqinda.az|accessdate=|language=az|archive-url= https://web.archive.org/web/20200509205849/https://haqqinda.az/Tariximiz+ve+rayonlarimiz/7874-Astara+-Az%C9%99rbaycan-.html|archive-date= 27.05.2016}}</ref>
<ref>{{kitab3
| müəllif =