Ömər Əliyev: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur |
|||
Sətir 33:
'''Ömər Osman oğlu Əliyev''' ({{DVTY}}) — Uzunömürlü, [[Böyük Vətən müharibəsi]] iştirakçısı xeyriyyəçi.
Doğum tarixinə dair 5 fərqli mənbə mövcuddur.{{Efn|1900-cu il, 1903-cü il, 1905-ci il, 1910-cu il və 1913-cü illər.}} Mənbələrdə ən gec tarix [[1900]]-cü ilə təsadüf edir. [[1918]]-ci il [[Mart soyqırımı|mart soyqırımlarının]] canlı şahidi olub. [[Böyük Vətən Müharibəsi]]ndə iştirak edib,<ref name="Tariximiz və rayonlarımız">{{cite web|url=https://haqqinda.az/Tariximiz+ve+rayonlarimiz/7874-Astara+-Az%C9%99rbaycan-.html|title=Astara (Azərbaycan)|author=Monika|date=16.03.2013|work=Tariximiz və rayonlarımız|publisher=haqqinda.az|accessdate=|language=az|archive-url= https://web.archive.org/web/20200509205849/https://haqqinda.az/Tariximiz+ve+rayonlarimiz/7874-Astara+-Az%C9%99rbaycan-.html|archive-date= 27.05.2016}}</ref> müharibə zamanı əsir düşüb və əsirlikdən qaçıb. Döyüşlərdə göstərdiyi şücaətlərə və digər xidmətlərinə görə müxtəlif medal və ordenlərlə təltif olunub. [[Dunay çayı]] ətrafında gedən döyüşlərdə qələbənin qazanılmasında mühüm rol oynayıb. [[Astara rayonu]]nun ilk təsərrüfatçılarından olub və ilk sitrus meyvələrinin əkini zamanı ən yaxşı sort narıngi gətirmək üçün mütəxəssis kimi [[Gürcüstan]]a göndərilib. [[1963]]-cü ildə yaşadığı kənddə ilk məktəb binasını inşa edib. [["Əmək veteranı" medalı|Əmək Veteranı]] olub.
== Bioqrafiyası ==
Sətir 47:
|publisher=anl.az|access-date=}}</ref> hücumundan qorumaq məqsədi ilə kənddə başsız qalan ailələrə hamilik edib və qarətlərdən müdafiə edib. Öz övladları ilə yanaşı himayəsində olan bütün uşaqların, o dövrdə "fuzi" adlanan məktəblərdə və digər təhsil müəssələrində təhsil alması üçün şərait yaradıb.<ref name=" Moderator-Ömər Əliyev: 104 il yaşamış qəhrəman "/><ref name="Aqreqator: 104 il yaşamış qəhrəman">{{cite web|url=https://aqreqator.az/az/siyaset/755499|title=104 il yaşamış qəhrəman|author=|date=10.05.2020|work=|publisher=aqreqator.az|accessdate=|language=az|archive-url=https://web.archive.org/web/20200510171359/https://aqreqator.az/az/siyaset/755499|archive-date=10.05.2020}}</ref><ref name="Turkustan: 104 il yaşamış qəhrəman">{{cite web|url= https://turkustan.info/2020/05/10/104-il-yasamis-q%c9%99hr%c9%99man/|title=Ömər Əliyev haqqında|author=|date=10.05.2020|work=|publisher= turkustan.info|accessdate=|language=az|archive-url=https://web.archive.org/web/20200510180950/https://turkustan.info/2020/05/10/104-il-yasamis-q%c9%99hr%c9%99man/|archive-date=10.05.2020}}</ref>
=== 1938-1942 ===
[[1938]]-ci ildə həyat yoldaşı Sevgül Əliyeva dünyasını dəyişib. Eyni ildə Böyük Vətən Müharibəsinə hazırlıq görən SSRİ, rayonda əli silah tuta biləcək bütün kişiləri hərbi qeydiyyata almağa başlayıb. Ömər, Lənkəran rayon hərbi komissarlığında hərbi qeydiyyata alınıb.<ref name="Hərbi biletində yazılan məlumatlara əsasən">Hərbi biletində yazılan məlumatlara əsasən</ref> Qeydiyyat zamanı 38 yaşı olmasına baxmayaraq, yaşı 10 il az, yəni [[1910]]-cu il kimi qeyd edilib.<ref name="Бессмертный полк. Алиев Умар Усманович">{{cite web|url=https://www.moypolk.ru/soldier/aliev-umar-usmanovich|title=Бессмертный полк. Алиев Умар Усманович|author=|date=19.01.2020|work=|publisher=www.moypolk.ru|accessdate=|language=ru|archive-url= https://web.archive.org/web/20200509204921/https://www.moypolk.ru/soldier/aliev-umar-usmanovich|archive-date= 09.05.2020}}</ref> Buna səbəb isə fiziki cəhətdən daha sağlam və gənc görünən cüssəsi olub.{{Efn|II dünya müharibəsinin başlaması zamanı SSRİ hərbi rəhbərliyinin təvəllüdləri bilərəkdən səhv yazması siyasəti, orduya daha çox əsgərin səfərbər oluna bilməsi məqsədi daşıyırdı. Fiziki cəhətdən sağlam və gənc görünən kişilərin yaşları bir neçə il az yazılırdı. Şəxsin doğum tarixini təsdiq edən sənədləri olmadıqda yaş, üz cizgiləri və dişlərin vəziyyəti ilə müəyyən edilirdi.}} [[1938]]-ci il iyul ayından [[1942]]-ci ilədək Astara rayonunun Bağırov adına Limon, Naringi sovxozunda fəhlə işləmişdir. 1940-cı ildə, SSRİ Yeyinti Sənayesi Fəhlələrinin Həmkarlar İttifaqına fəhlə kimi
=== 1942-1945. [[Böyük Vətən müharibəsi]] illəri===
[[19 yanvar]] [[1942]]-ci ildə Ömər Əliyev Astara Rayonu Hərbi Komissarlığından, sovet ordu sıralarına hərbi xidmətə çağırılıb.<ref name="Бессмертный полк. Алиев Умар Усманович"/> 1942-ci il mart ayının 5-dən, iyun ayının 28-ə qədər, [[Şimali Qafqaz]]ın müdafiəsində dayanan, [[Dağıstan Respublikası]]nın [[Qızlar şəhəri]]ndə, 15-ci ehtiyat atıcı [[briqada]]nın, 46-cı ehtiyat atıcı [[alay|polk]]unun, 3-cü ehtiyat [[tabor|batalyon]]unun, 9-cu ehtiyat atıcı [[bölük|rota]]sında, atıcı əsgər kimi ximət etdib.<ref name="Hərbi əsir olmuş əsgər Ömərin Hitlerlə müharibəsi –
104 il yaşamış qəhrəman"/><ref>Данил Пири оглы Гулиев. {{Google books|ii4DAAAAMAAJ&q|Азербайджанская ССР в период Великой Отечественной войны, 1941-1945 гг|page=47,50,51}}</ref><ref name="Алиев Умар Османович-46 зсп 15 зсбр">{{cite web|url=https://pamyat-naroda.ru/heroes/memorial-chelovek_vpp1984981061/|title=Алиев Умар Османович|author=|date=|work=|publisher=pamyat-naroda.ru|accessdate=|language=ru|archive-url= |archive-date= }}</ref> Hərbi biletində yazılan məlumatlara əsasən 15 Aprel 1942-ci ildə hərbi andiçməsi olub. Krasnodarda baş vermiş döyüşlərdə və 1942-ci ilin avqust ayında [[Stalinqrad]]{{Efn|İndiki Volqoqrad şəhəri. 10 aprel 1925-ci ildən 10 noyabr 1965-ci ilədək Stalinqrad adlandırılmışdır.}} şəhərinin azad olunmasında iştirak edib.<ref name="Hərbi əsir olmuş əsgər Ömərin Hitlerlə müharibəsi –
104 il yaşamış qəhrəman"/><ref name=" Moderator-Ömər Əliyev: 104 il yaşamış qəhrəman "/><ref>{{cite book |title=Г. Мадатов.'' Азербайджан в Великой Отечественной войне 1941–1945 гг. |date=Баку, 1975|pages=səh. 103-104 |chapter= |isbn=}}</ref> 1942-ci ilin oktyabr ayında xidmət etdiyi polk mühasirəyə düşüb və alman ordusu tərəfindən polkun bütün şəxsi heyəti əsir alınıb.<ref name="Hərbi əsir olmuş əsgər Ömərin Hitlerlə müharibəsi –
104 il yaşamış qəhrəman"/><ref name=" Moderator-Ömər Əliyev: 104 il yaşamış qəhrəman"/><ref name="Aqreqator: 104 il yaşamış qəhrəman"/> 1944-cü ilin sentyabr ayına qədər hərbi əsir kimi Almaniya ərazisində hərbi sənayedə çalışdırılıb.<ref name="Hərbi əsir olmuş əsgər Ömərin Hitlerlə müharibəsi –
1942-ci ilin İyun ayında [[Ukrayna]]nın [[Xarkov]] əyalətində gedən döyüşlərdə,<ref name="907 сп, 244 сд">{{cite web|url=https://pamyat-naroda.ru/warunit/907%20%D1%81%D0%BF/|title=907-й стрелковый полк, 244-я стрелковая дивизия|author=|date=|work=|publisher=Память Народа 1941–1945|accessdate=|language=ru}}</ref> 1942-ci ilin Avqust ayında isə Rusiyanın [[Stalinqrad]] ''(indiki [[Volqoqrad]])'' şəhərinin azad olunmasında iştirak etmişdir.<ref>''Г. Мадатов.'' Азербайджан в Великой Отечественной войне 1941–1945 гг. Баку, 1975, səh.103</ref> 1942-ci ilin sentyabr ayında əsir düşüb və 1944-cü ilin oktyabr ayına qədər Almaniya ərzasizində hərbi sənayedə çalışdırılıb.</ref>{{Efn|Hərbi biletində yazılan məlumatlara əsasən.}} 1944-cü ilin sentyabr ayında əsirlikdən qaçıb. SSRİ Müdəfiə Nazirliyinin Mərkəzi Arxivində əsirlikdən azad olunmuşlar siyahınısda göstərilib. <ref name="Донесения об освобожденных из плена">{{cite web|https://pamyat-naroda.ru/heroes/memorial-chelovek_dopolnitelnoe_donesenie65296557/?backurl=%2Fheroes%2F%3Flast_name%3D%D0%90%D0%BB%D0%B8%D0%B5%D0%B2%26first_name%3D%D0%A3%D0%BC%D0%B0%D1%80%26middle_name%3D%D0%A3%D1%81%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87%26date_birth%3D__.__.1910%26group%3Dall%26types%3Dpamyat_commander%3Anagrady_nagrad_doc%3Anagrady_uchet_kartoteka%3Anagrady_ubilein_kartoteka%3Apotery_doneseniya_o_poteryah%3Apotery_gospitali%3Apotery_utochenie_poter%3Apotery_spiski_zahoroneniy%3Apotery_voennoplen%3Apotery_iskluchenie_iz_spiskov%3Apotery_kartoteki%3Apotery_vpp%26page%3D1|title=Донесения об освобожденных из плена|author=|date=|work=|publisher=pamyat-naroda.ru|accessdate=|language=ru}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.obd-memorial.ru/html/info.htm?id=65296557|title=Информация из документов, уточняющих потери, '''Алиев Умар Усманович'''|author=|date=|work=|publisher=ОБД Мемориал (www.obd-memorial.ru)|accessdate=|language=ru}}</ref> Əsirlikdən sonra yenidən 907-ci atıcı alayın tərkibində Dunay çayı uğrunda gedən döyüşdə xüsusi qəhrəmanlıq göstərmişdir. Hücumun qarşısının alınması məqsədi ilə Dunay çayı üzərindəki körpüalman əsgərləri sovet əsgərləri tərəfindən dayanmadan atəşə tutulmuşdur və 907-ci atıcı alay böyük itkilərlə üzləşmişdir. Şiddətli atəş səbəbindən alayın bütün heyəti hücum əmrini yerinə yetirməkdən imtina etmişlər. Bu zaman alayın pulemyotçusu əsgər Əliyevə əlverişli mövqeyə çataraq atəş açması əmr olunmuşdur. Əsgər Əliyev tək, sürünərək pulemyotu ilə əlverişli mövqeyə çatmış və cavab atəşi açmağa başlamışdır. Uzun müddət tək başına döyüşdükdən sonra, alayın hücum yolunu açmışdır. Çətin döyüş tapşırığının yerinə yetirilməsinə və döyüşdə göstərilən məharətinə görə, alay komandiri tərəfindən şəxsi təşəkkür almış və "İgidliyə görə" medalı ilə təltif olunmuşdur.<ref>{{cite web|url=https://web.archive.org/web/20180108211230/https://avestatalysh.wordpress.com/2016/04/28/sovet-qosununu-t%C9%99kbasina-muhasir%C9%99d%C9%99n-cixaran-talis-doyusku-om%C9%99r-%C9%99liyev/|title=Sovet qoşununu mühasirədən çıxaran talış döyüşçü-Ömər Əliyev|author= Rasim Aliyev|date=28 Aprel 2016|work=|publisher=avestatalysh.wordpress.com|accessdate=|language=az}}</ref> Dunay çayını keçərək, keçərək [[Moldova]]nın, [[Rumıniya]]nın və [[Bolqarıstan]]ın azad olunmasında iştirak etmişdir. Müharibənin sonunadək Bolqarıstanın Kazanlık şəhərində xidmətini davam etdirmişdir. 1945-ci ilin Dekabr ayında birinci kateqoriya ilə ehtiyata buraxılmışdır.<ref name="Tariximiz və rayonlarımız">{{cite web|url=https://haqqinda.az/Tariximiz+ve+rayonlarimiz/7874-Astara+-Az%C9%99rbaycan-.html|title=Astara (Azərbaycan)|author=Monika|date=16.03.2013|work=Tariximiz və rayonlarımız|publisher=haqqinda.az|accessdate=|language=az|archive-url= https://web.archive.org/web/20200509205849/https://haqqinda.az/Tariximiz+ve+rayonlarimiz/7874-Astara+-Az%C9%99rbaycan-.html|archive-date= 27.05.2016}}</ref>▼
104 il yaşamış qəhrəman"/><ref name=" Yeni Gündəm-Ömər Əliyev: 104 il yaşamış qəhrəman"/><ref name="Hərbi biletində yazılan məlumatlara əsasən">Hərbi biletində yazılan məlumatlara əsasən</ref> SSRİ Müdəfiə Nazirliyinin Mərkəzi Arxivində adı əsirlikdən azad olunmuşlar siyahısında göstərilsə də 1944-cü ilin sentyabr ayında əsirlikdən qaça bilib.<ref name="Hərbi əsir olmuş əsgər Ömərin Hitlerlə müharibəsi –
▲
| müəllif =
| başlıq = Azərbaycanın şanlı oğulları. III kitab
Sətir 68 ⟶ 69:
| doi =
| ref =
}}</ref>[[Şəkil:Ömər Əliyev (1941-1945).jpg|230 px|thumb|right]]▼
▲[[Şəkil:Ömər Əliyev (1941-1945).jpg|230 px|thumb|right]]
=== Müharibədən sonrakı həyatı ===
Müharibədən sonra Ömər Əliyev doğulduğu Astara rayonuna geri qayıtmışdır. Müharibənin bitməsinin ilk illərində tək başına 1 hektar əraziyə [[paxla]] əkərək əldə etdiyi bütün məhsulu kənddə olan kimsəsiz və müharibədə vaildeyinlərini itirmiş uşaqlara sərf etmişdir. Kimsəsiz uşaqların təhsil almasına şərait yaratmışdır. İlk sitrus meyvələrinin əkini zamanı ən yaxşı sort narıngi gətirmək üçün [[Gürcüstan]]a göndərilmişdir. "Lenin adına Sovxoz"da fəhlə işlədiyi müddətdə "Staxonovçu Ömər" ləqəbini almışdır.<ref>Алексе́й Григо́рьевич Стаха́нов (məşhur sovet şaxtaçısı, [[Sosialist Əməyi Qəhrəmanı]])</ref> Təsərrüfatda sitrus meyvələri ağaclarının əkilməsi üçün qazıntı işlərində bir gündə on səkkiz norma olduğu halda Ömər Əliyev tək başına, bir saata yeddi norma yerinə yetirərək respublikanın ən qabaqcıl fəhlələrindən birinə çevrilmişdir. Hesablamalara görə bir günə dörd fəhlənin normasını yerinə yetirə bilirmiş. Bunula rayon tarixində rekord nəticəyə imza atmışdır və bu səbəbdən aylıq əmək haqqından səkkiz dəfə artıq yəni, səkkiz fəhlənin toplam maaşı ilə təmin edilirmiş. Bakıdan gəlmiş komissiya tərəfindən "[[Lenin Ordeni]]"nə layiq görülməsi planşardırıldığı halda
| |||