3 (ədəd): Redaktələr arasındakı fərq

{{Digər məna|3 (dəqiqləşdirmə)}}{{Natural ədəd

{{Tərəfli-bölmə}}Bir və iki sayının təbii davamı olan və mənbələrdə mürəkkəb say sisteminin başlanğıcı bilinən üç sayı özündən əvvəlkilərindən fərqlənir. Bütün dünya xalqlarının say sistemində üç sayı rəqəm olmaqdan savayı, Yerin üst və alt qatı da daxil olmaqla, bütövlükdə kainatın şaquli durumunu əks etdirir. Yəni yaradılış miflərinin çağımıza gəlib çatmış örnəklərindən bəlli olur ki, tək Tanrı "Yaran!" əmri ilə göyü - səmanı - kosmosu, yeraltı, yerüstü aləmi, bir sözlə, kainatı bərqərar edir. Bununla da mifoloji kainat modeli yaranır. Başqa sözlə, üç sayı kainatın simvolik obrazına çevrilir. Məişət-ailə çevrəsində insanlar çox-çox əşya və hadisələrlə əlaqədar üzə çıxan vəziyyəti üç sayı ilə bağlı düşünməyə, zənn etməyə başlayırlar. Deyək ki, bu say bir çox hallarda hətta həlledici mahiyyət kəsb edir. İstər mövsüm, istərsə də məişət mərasimlərində üç sayının rolu güclüdür. Misal üçün, məişət mərasimlərindən olan doğum mərasimində çətin doğuş zamanı qadının başı üstündə daş, yaxud dəmir nəsnələr üç dəfə bir-birinə vurulur. Uşağın qırxı tamamlananda çimizdirilərkən də sonda xüsusi ayin nəğməsi deyə-deyə onun başından üç dəfə su axıdılır. Uşağı çimizdirənlər onu iki dəfə anaya sarı aparıb geri qaytarır, nəhayət, üçüncü dəfədə ananın qucağına verirlər. İnama görə, belə edildikdə uşaq böyüyəndə də anasını sayar, çağırışına tələsər, onun ayağına gedər. Yenicə anadan olmuş uşağın yaşamamasına şər qüvvələr səbəbkar bilinmişdir. Odur ki, onları aldatmaq, çaşdırmaq üçün xüsusi ayin icra olunmuşdur. Bu, "köynəkdənkeçirmə", "yaxadankeçirmə" adlanır. Uşağı yaşamayan qadının növbəti uşağı doğulanda bunu oğul-uşaq böyütmüş bir qadın üç dəfə köynəyinin yaxasından keçirir. Ayin üç dəfə icra olunduqdan sonra elə düşünülür ki, uşağı guya elə həmin qadın doğub. Bu səbəbdən də şər qüvvələr daha ona yaxın gəlməz, toxunmazlar. Məişət mərasimlərindən olan toyda da üç sayı ilə bağlı əlamətlər qədərincədir. Nağıl və dastanlardan bəlli olur ki, ailə qurmaq istəyən cavanlar əvvəlcə bir-birlərinə üç sual verir, bir-birlərini üç dəfə sınayır, bir-birlərinin qarşısına üç şərt qoyurlar. Etiqada görə, oğlan evindən qız evinə gedən elçilərə şər qüvvələr də qoşulur və xeyir işin baş tutmasına mane olurlar. Odur ki, belə vaxtlarda ev qapısının üstünə üç sayda iynə sancırlar. Belə olduqda metal qismindən qorxan şər qüvvələr qapıdan keçə bilmirlər, xeyir iş baş tutur. Oğlanla qız nişanlı olduqları vaxt, adətən, oğlan evindən qız evinə bayramlarda hədiyyə - pay göndərilir. Bu hədiyyə - pay həm pal-paltar, həm bər-bəzək, həm də yeyilməli, məişət istifadəli nəsnələrdən ibarət olur. Cəhd olunur ki, bu göndərilmişlərin sırasında üç nəsnə olmasın: yaylıq, kömür, soğan. Xalq inamına görə, bunlar ayrılıq, qaranlıq, acılıq nişanəsidir.