İosif Stalin: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
kRedaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 62:
 
== Vətəndaş müharibəsi ==
[[Rusiya vətəndaş müharibəsi]] başlayandan sonra Stalin [[Rusiya]]nın cənubuna [[Şimali Qafqaz]]dan çörəyin hazırlanıb sənaye mərkəzlərinə çatdımaq üçün ÜMİK-nin (ВЦИК) fövqəladə səlahiyyətli nümayəndəsi kimi göndərlimişdi. [[1918]]-ci ilin [[6 iyun]]unda [[Tsarıtsın]]a çatan Stalin şəhərdə nizam yaratdı, [[Moskva]]ya ərzağın çatdırılmasını təmin etdi, daha sonra isə Tsarıtsını [[Krasnov]]un dəstələrindən müdafiyəyə hazırladı. [[Kliment Voroşilov|K.E.VoroşilovVoroşilovla]]la birlikdə onlar Tsarıtsının müdafiəsini təmin edib Krasnovun və [[Dutov]]un ordu hissələrinin birləşməsinin qarşısını aldılar.
 
[[1918]]-ci ilin dekabrında [[admiralAleksandr Kolçak|admiral Kolçakın]]ın [[Sibir]]ə hücumu başladı. O, şimaldan hücuma keçmiş ingilislər və ağqvardiyaçılarla birləşməyi planlaşdırırdı. Yaranmış fövqəladə-ciddi vəziyyəti aradan qaldırmağı [[Vladimir İliç UlyanovLenin|Lenin]] Stalinə tapşırdı. Stalin Dzerjinski ilə birlikdə Perm altında kı, vəziyyəti tez və qətiyyətlə bərpa etdilər.
 
== 1920-ci illər ==
Sətir 93:
Kəndlərdə fermerliyin kəndçiləri təbəqələrə bölməklə yaratmaq Sovetlərin ideoloji prinsiplərinə uyğun deyildi. Kollektivləşmə kursu götürüldü. Bu da QULAQların bir "sinif" kimi məhvinə səbəb oldu.
 
İkinci mühüm sual — sənayeləşmə üsulunun seçilməsi. Bu məsələnin müzakirəsi çətin və uzun çəkdi, müzakirənin nəticəsi isə dövlətin və cəmiyyətin gələcək taleyini müəyyənləşdirdi. Əsrin əvvəllərindəki Rusiyadan fərqli olaraq xarici investorlar mühüm maliyyə mənbəyi kimi [[SSRİ]]-də yox idi və SSRİ sənayeləşməni yalnız və yalnız öz daxili resurslarının hesabına inkişaf edə bilərdi. Nüfuzlu qruplar ([[Politbüro]]nun üzvü N.İ.Buxarin, [[Xalq Komisarları Soveti]]nin sədri [[Aleksey Rıkov|A.İ.Rıkov]] və ÜMPİS-in (ВЦСПС) sədri M.P.Tomski) [[Yeni İqtisadi Siyasət]] (YİS) sayəsində vəsaitin toplanmasını və inkişafın "amanverici" üsuluna tərəfdar idilər. İ.V.Stalin — sürətləndirilmiş üsulun. Stalinin nöqteyi-nəzəri qalib gəldi.
 
== İkinci dünya müharibəsi ==
Sətir 107:
[[1941]]-ci il [[22 iyun|iyunun 22]]-də [[Üçüncü Reyx]] Sovet İttifaqına qarşı aqresiyaya başladı. [[Böyük Vətən müharibəsi]] başladı. Bəzi tarixçilərin fikrincə Stalin faşist Almaniyasının tezliklə hücum edəcəyi haqqında casus məlumatlarına haqsız olaraq etinasız yanaşmışdır. Digərləri isə düşünürlər ki, bu haqda məlumat kifayət qədər deyildi və Stalinin əlində əsas var idi ki, bu məlumatları dezinformasiya hesab etsin (Bəzi tarixçilər, almanların SSRİ-yə hücumunun gözlənilməzliyini, yaponların Pyorl-Harbora hücumu ilə müqayisə edirlər). Hər halda hücum zamanı [[Qırmızı Ordu]]nun dislokasiyası sərhədlər qərbə çəkildiyi üçün zəif idi, qüvvələr sərhəddə zəif konsentrasiyada və müdafiəyə tam hazırsız vəziyyətdə idi. Məhz bu şərtlər həmçinin elədə yüksək olmaya şəxsi heyətin hazırlığı və pis idarə olunma müharibənin ilk mərhələsində [[Adolf Hitler|Hitler]]ə SSRİ üzərində üstünlük qazandırdı və o qısa müddətdə sovet müdafiəsini dərin yarıb, Qırmızı Ordunun nəzərəçarpacaq qüvvələrini əhatəyə alıb məhv edə bildi, həmçinin [[Belorusiya]]nı, [[Pribaltika]]nı, [[Ukrayna]]nı və [[RSFSR]]-in qərb hissələrini tuta bildi.
 
Bir neçə aydan sonra [[Qırmızı Ordu]] öz müdafiəsini təmin etdi və [[1941]]-ci ilin qışında almanları [[Moskva]] yaxınlığında dayandırdı. O zamana kimi artıq sənaye müəsisələri şərqə köçürülmüşdü. [[1937]]-ci il "təmizləmə"sinin qurbanları əvəzinə özünü yeni nəsil hərbçilər büruz verdi — [[Jukov]], [[İvan Konyev|Konev]], [[Aleksandr Vasilevski|Vasilievski]] və həbsdən azad olunmuş [[1937]]-ci il "təmizləmə"sini qurbanı — [[Konstantin Rokossovski|Rokosovski]].
 
Müharibə başlayan kimi kimi Stalin Dövlət Müdafiə Komitəsinin sədri, Müdafiə Xalq komissarı və SSRİ hərbi qüvvələrinin Ali-Baş komandanı oldu. [[16 avqust|16 Avqust 1941]]-ci il tarixli Ali-Baş Komandanın Qərərgahının N-270 saylı əmrində deyilirdi:'' "Döyüş zamanı üzərlərindən fərqlənmə nişnalarını çıxartmış və düşmən tərəfə keçmiş və ya onlara əsir düşmüş komandir və siyasi işçilər qatı dezertir hesab olunsunlar, onların ailələri isə hərbi andı pozmuş və vətəni satmış dezertirlərin ailəsi kimi həbsə məhkum olunsun."'' Mühasirədən çıxmış və ya əsirlikdən qayıtmış sovet əsgərləri filtirasiya düşərgələrinə düşürdülər, bundan sonra isə böyük əksəriyyəti yenidən orduya qayıdırdılar. Müharibədən sonra alman düşərgələrindən azad olmuş bütün sovet əsgərləri DİXK (НКВД)-in yoxlanışından keçirdilər. Onların bir hissəsi [[SSRİ]]-də həbs və məhkum olunmuşdur.
 
Müharibənin başlanğıcında Povoljya almanları [[Sibir|Sibirə]] və [[Mərkəzi Asiya]]ya köçürüldü, 1944-cü ildə isə [[Krım tatarları]] və bəzi [[Qafqaz xalqları]]da (həmçinin [[Axısqa türkləri]]) öz yerlərindən deportasiyaya məruz qalmışlar.
 
Aralarında ideoloji kinin olmasına baxmataraq SSRİ, [[Böyük Britaniya]] və [[Amerika Birləşmiş Ştatları prezidentlərinin siyahısı|ABŞ rəhbərləri]] Antihitler koalisiyasını yarada bildilər və [[1944]]-cü ildə ikinci cəbhə açıldı. Bir neçə dəfə keçirilmiş yüksək səviyyəli görüşlərdə Stalin özünü bacarıqlı və qətiyyətli diplomat kimi gösətərə bildi.
 
Müharibə zamanı Stalin "Sovet İttifaqı qəhrəmanı" adına layiq görülüb, iki dəfə "Qələbə (Победа) ordeni" və I dərəcəli "Suvorov ordeni" ilə təltif olunmuşdur. [[6 mart]] [[1943]]-cü ildə Stalin "Sovet İttifaqı Marşalı" rütbəsi, [[27 iyun]] [[1945]]-ci ildə isə məxsusi daxil edilmiş "Sovet İttifaqı Generalisimusu" rütbəsi verildi. Hətta müharibə qurtardıqdan sonrada Stalin hərbi idarələrə (1946-cı ilin fevralınadək — Müdafiə Xalq Komisarı və 1947-ci ilin martına kimi -SSRİ Hərbi Qüvvələri naziri) rəhbərlik edib.
Sətir 120:
Müharibədən sonra ölkə iqtisadiyyatın sürətli inkişafı və qəsdən yandırılmış torpaqların bərpası yoluna qədəm qoydu. Müharibədən sonrakı bandit özbaşnalığını Stalin qəti tədbirlərlə kökündən kəsdi.
 
Müharibədən sonra azad edilmiş və sonradan [[Varşava Müqaviləsi Təşkilatı]]nı əmələ gətirəcək [[Şərqi Avropa]] ölkələrində prostalin kommunist rejimləri quruldu. Müharibədən sonra [[SSRİ]] və [[Amerika Birləşmiş Ştatları|ABŞ]] arasında [[Uzaq Şərq|Uzaq şərqdə]] baş vermiş münaqişə [[Koreya müharibəsi]]nə gətirib çıxartdı.
 
[[1940]]-cı illərin sonlarında böyük-dövlətçilik ideologiyası (Kosmopolitizmlə mübarizə) gücləndi. 1950-ci illərin əvvəllərində [[Şərqi Avropa]] ölkələrində, daha sonra isə SSRİ də bir neçə böyük səs-küyə səbəb olmuş Antisemitik istiqamətli proseslər baş vermişdir.
Sətir 129:
Elm, texnika və mədəniyyət xadimlərini həvəsləndirmək məqsədi ilə hər il verilən (1941-ci ildən başlayaraq) [[Stalin mükafatı]] təsis edilmişdir. Stalin dövründəki elmin inkişafını yüksəliş kimi qiymətləndirmək olar. Fundamental və tətbiqi elmi-tədqiqat institutları şəbəkəsinin, konstruktor bürolarının və Ali məktəblərdə laboratoriyaların yaranması hərcəhətli tədqiqatlara şərait yaratdı. Alimlər ölkənin həqiqi elitasına çevrildi. Fiziklərdən Kurçatov, Landau, Tamm, riyaziyyatçılardan Keldış, kosmik texnikanın yaradıcısı Korolyov, aviakonstruktor Tupolevun adları bütün dünyada tanınır. Stalin SSRİ-ni yeni inkişaf mərhələsinə çıxaracaq mütərəqqi elm və texnika sahələrinə daha çox diqqət ayırırdı. Təkcə [[1946]]-cı ildə şəxsən Stalin atom texnikası və elmini inkişafı ilə əlaqədar altımış mühüm əhəmiyyətli sənəd imzalamışdır. 1952-ci ildən başlayaraq yerli kompyuterlər yaradılmağa başlandı. Bu qərarlar nəticəsi təkcə ölkənin nüvə dəbilqəsinin yaradılması olmadı, həmçinin dünyada ilk Atom Elektrik Stansiyası Obninsk AES tikildi (1954), 1957-ci ildə dünyada ilk atom buzqıran gəmi [[Lenin (gəmi)|"Lenin" gəmisi]] suya buraxıldı və energetikanın növbəti inkişafı getdi.
 
Lakin o da deyilməlidir ki, elmi fəaliyyətin mərkəzi şəkildə idarə olunması dialektik materializmə zidd olan elmi sahələrin inkişafdan qalmasına səbəb oldu. [[Genetika]] və [[Kibernetika]] kimi böyük elmi tədqiqat sahələri "burjaziyanın yalançı elmi" elan edildi. Bunun nəticəsi çoxsaylı həbslər və tanınmış sovet alimlərinin güllələnməsi oldu. Stalinin özünün maraqlı olduğu [[Biologiya]]da keçəlləşmə, [[linqivistikaDilçilik|linqivistikada]]da dil haqqında yeni təlim kimi yalançı elmi sahələr Stalin dövründə həqiqətəndə dövlət tərəfindən dəstəklənmişdir.
 
== Stalin şəxsiyyətinə pərəstiş ==
Sətir 163:
 
== Həmçinin bax ==
*[[Böyük Təmizliktəmizləmə]]
 
== Xarici keçidlər ==
* [http://www.islamazeri.az/64-ilden-sonra-ilk-defe-stalinin-defninden-goruntuler--8444.html 64 ildən sonra ilk dəfə Stalinin dəfnindən görüntülər] {{az}}
*[https://www.youtube.com/watch?v=XuWzxm9pCy8 İosif Stalin: qısa bioqrafiya] {{En}}
*[https://spartacus-educational.com/RUSstalin.htm Stalinin bioqrafiyası spartacus-educational.com saytında] {{En}}
 
{{Vikianbar kateqoriyası|Иосиф Виссарионович Сталин}}