Heydər Gəray: Redaktələr arasındakı fərq

{{Dövlət xadimi|adı ='''Heydər Gəray'''|orijinal adı=|şəkil=|şəklin ölçüsü =300|şəklin izahı=|titul=[[Krım xanlığı|Krım xanı]]|dövr əvvəl=[[1456]]|dövr son=|sələfi=[[I Hacı Gəray]]|xələfi=[[I Hacı Gəray]]|titul_2=[[Krım xanlığı|Krım xanı]]|bayraq_2=|bayraq2_2=|dövr əvvəl_2=[[mart]] [[1475]]|dövr son_2=[[dekabr]] [[1475]]|sələfi_2=[[I Məngli Gəray]]|xələfi_2=[[Nurdövlət Gəray]]|titul_3=|bayraq_3=|bayraq2_3=|dövr əvvəl_3=|dövr son_3=|sələfi_3=|xələfi_3=|doğum tarixi=|doğum yeri=|vəfat tarixi=[[1487]]|ölüm yeri=|sülaləsi=|atası=[[I Hacı Gəray]]|anası=|həyat yoldaşı=|uşağı =|imzası=}}'''Heydər Gəray''' (ö. [[1487]]{{DVTY}}) — [[Krım xanlığı|Krım xanlığının]]<nowiki/>nın və [[Gəraylar|Gəraylar sülaləsisülaləsinin]]<nowiki/>nin banisi [[I Hacı Gəray|Hacı Gəray]]<nowiki/>ın böyük oğlu. Müxtəlif vaxtlarda 2 dəfə [[Krım xanlığı|Krım taxtı]] uğrunda ayaqlanmış, bu səbəblə tarixi mənbələrdə [[xan]] olaraq qeyd edilmir.

Heydər Gəray [[Krım xanlığı|xanlığ]]<nowiki/>ın və ailənin banisi [[I Hacı Gəray|Hacı Gəray]]<nowiki/>ın ən böyük oğlu idi. Anasının kim olduğu bilinmir. Doğum tarixi və gənclik illəri barədə məlumat yoxdur. Ancaq atası [[I Hacı Gəray|Hacı Gəray xan]] olduqca sərt daxili siyasət yeridirdi. Bu səbəblə yerli əyanları özündən narazı salmışdı. Digər yandan [[OsmanlılarOsmanlı İmperiyası|Osmanlılarla]]<nowiki/>la ittifaq quraraq [[Feodosiya|Kəfə qalasıqalasını]]<nowiki/>nı mühasirəyə almış, qalanı ala bilməsə də [[Genuya respublikası|genuyalılargenuyalıları]]<nowiki/>ı vergi verməyə məcbur etmişdi.

Məhz bu hadisədən 2 il sonra [[1456]]-cı ildə Heydər Gəray [[Genuya respublikası|genuyalılargenuyalıların]]<nowiki/>ın və yerli əsilzadələrin dəstəyini alaraq atasına qarşı ayaqlandı və taxt mübarizəsinə başladı. Xarici dəstəyə baxmayaraq bu mübarizəsi cəmi 2 ay davam etdi və ələ keçirilərək Sudak qalasına həbs edildi.

Atasının vəfatından sonra qardaşları [[Nurdövlət Gəray|Nurdövlət]] və [[I Məngli Gəray|Məngli Gəray]] arasında taxt mübarizəsi başladı. Ancaq [[1475]]-ci ilin [[mart|martında]]<nowiki/>ında yerli əyanlar [[I Məngli Gəray|Məngli GərayGərayı]]<nowiki/>ı devirdi və həbs tutulan Heydər Gəray Krım taxtına oturdu. Taxta keçdikdən sonra Şirin qəbiləsindən Əminək bəylə birlikdə [[Böyük Litva knyazlığı|Litva knyazlığıknyazlığına]]<nowiki/>na məxsus bəzi qalalara hücum etdi ancaq müvəffəqiyyət qazana bilmədi.

Heydər Gərayın ikinci səltənəti də uzun çəkmədi. Həmin ilin sonunda [[Osmanlılar]] Krımın cənub bölgələrini ələ keçirdilər və burada həbs tutulan [[Nurdövlət Gəray|Nurdövlət Gərayı]]<nowiki/>ı azad edərək yenidən Krım xanı təyin etdilər. İki qardaşın münasibətləri yaxşı olmasa da, Heydər Gəray kiçik qardaşına tabe olmağa məcbur oldu. [[Nurdövlət Gəray|Nurdövlət Gərayın]]<nowiki/>ın üçüncü və son səltənəti olan bu dövrdə iki qardaş yerli bəylərlə mübarizəyə davam etdilər. Ancaq Osmanlı dəstəyini alan [[I Məngli Gəray|Məngli GərayGəraya]]<nowiki/>a məğlub olaraq [[1479]]-cu ildə ölkəni tərk etdilər.

Əvvəlcə [[Böyük Litva knyazlığı|Litva knyazlığıknyazlığına]]<nowiki/>na gələn qardaşlar daha sonra [[Kiyev]]<nowiki/>ə, ardından [[Böyük Moskva knyazlığı|MoskvaMoskvaya]]<nowiki/>ya üz tutdular. Burada [[Knyaz]] [[III İvan]] tərəfindən yaxşı qarşılansalar da, çox keçmədən Heydər Gəray bilinməyən bir səbəblə ölkənin şimal torpaqlarına sürgünə göndərildi. [[1487]]-ci ildə [[Voloqda vilayəti|Voloqda vilayətində]]<nowiki/>ndə Belozerski qalasında vəfat etdi.