Aişə Sultan (I Əhmədin qızı): Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k Parishan Ayşə Sultan (I Əhmədin qızı) səhifəsinin adını Aişə Sultan (I Əhmədin qızı) olaraq dəyişdi.
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 1:
{{Dövlət xadimi|adı ='''AyşəAişə Sultan'''|orijinal adı =عائشة سلطان|şəkil=|şəklin ölçüsü =250|şəklin izahı=|titul=|bayraq=|dövr əvvəl=|dövr son=|sələfi=|xələfi=|doğum tarixi={{Doğum tarixi|1605||}}|doğum yeri=[[İstanbul]], [[Osmanlı imperiyası]]|vəfat tarixi=[[1657]] (52 yaşında)|ölüm yeri=[[Sultan Əhməd türbəsi]]|sülaləsi=[[Osmanlı sülaləsi]]|atası=[[I Əhməd]]|anası=[[Kösəm Sultan]]|həyat yoldaşı=[[Gümülcinəli Kürəkən Nasuh Paşa]]<br>[[Qaraqaş Məhəmməd Paşa]]<br> [[Hafiz Əhməd Paşa]]<br> Murtaza Paşa<br> [[Cələb Əhməd Paşa]]<br> [[Voynuq Əhməd Paşa]]<br> [[İbşir Mustafa Paşa]]<br> [[Erməni Süleyman Paşa]]|uşağı =Sultanzadə Mustafa bəy|imzası=|Dini=[[İslam]]}}
 
{{Adaş|AyşəAişə Sultan}}
 
'''AyşəAişə Sultan''' ([[Osmanlı Türkcəsi|Osmanlı türkcəsi]]: عائشة سلطان‎) (d. [[1605]] - ö. [[1657]]) - [[I Əhməd|I. Əhməd]]<nowiki/>in [[Kösəm Sultan]]<nowiki/>dan doğulan qızıdır. [[I Mustafa|I. Mustafa]]<nowiki/>nın qardaşı qızı, [[II Osman|Gənc Osman]]ın ögey bacısı, [[IV Murad|IV. Murad]] və [[I İbrahim (sultan)|I. İbrahim]]<nowiki/>in doğma bacısı və [[IV Mehmed|IV. Mehmed]]<nowiki/>in bibisidir.
 
==Həyatı==
===1605-1614===
[[1605]]-ci ildə [[I Əhməd|I. Əhməd]]<nowiki/>in və [[Kösəm Sultan]]ın böyük qızı olaraq dünyaya gəldi. Bu xanım [[sultan]]ın ilk nigahı hələ 6 yaşında ikən [[Sədrəzəm]] [[Gümülcinəli Kürəkən Nasuh Paşa|Nasuh Paşa]] ilə bağlandı və bir il sonra da toy mərasimi keçirildi. Ancaq [[saray]] adətlərinə görə zifaf gecəsi olmamış və xanım [[sultan]]ın müəyyən bir yaşa gəlməsi gözlənilmişdir. Ancaq [[Nasuh Paşa]]<nowiki/>nın [[Sədrəzəm|sədarət]]<nowiki/>i çox uzun çəkmədi və 3 il sonra [[18 oktyabr]] [[1614]] tarixində haqqında ölüm hökmü verildi. Edam qərarını icra etmək üzrə göndərilən [[Bostancılar|Bostancıbaşı]] Paşanı AyşəAişə Sultanın otağında ələ keçirdi və 9 yaşlı qızcığazın gözləri önündə [[Nasuh Paşa]] edam edildi.<ref name=":0">Altı Vezirle Evlenen bir Sultan. "Ayşe Sultan"</ref> Bu vəfatın ardından [[Nasuh Paşa]]<nowiki/>nın bütün mal varlığı AyşəAişə Sultan tərəfindən mənimsənildi.
===1614-1632===
İkinci nigahı [[1615]]-ci ildə [[Qaraqaş Məhəmməd Paşa|Qaraqaş Mehmed Paşa]] ilə bağlandı. 6 il davam edən bu evlilik Mehmed Paşanın Hotin Müharibəsində [[şəhid]] düşməsi ilə başa çatdı. Bu illər ərzində AyşəAişə Sultanın atası vəfat etmiş, əmisi [[I Mustafa|I. Mustafa]] bir neçə aylıq səltənət sürdükdən sonra [[taxt]]<nowiki/>dan endirilmiş və ögey qardaşı [[II Osman|II. Osman]] [[taxt]]<nowiki/>a keçmişdi. [[1622]]-ci ildə [[II Osman|II. Osman]]ın iradəsiylə [[Hafiz Əhməd Paşa]] ilə nişanlansa da, baş verən siyasi problemlər toy mərasimini gecikdirmiş və nigah yalnız 3 il sonra - [[1625]]-ci ildə bağlanmışdır.<ref>Ravzat ul-ebrar s. 565 de, Naima, c. II, s. 402 de, Fezleke s. 94 de</ref> [[Hafiz Əhməd Paşa]] [[Bağdad]] səfərindəki məğlubiyyətinə baxmayaraq [[IV Murad|IV. Murad]] və [[Validə sultan|Validəsi]] [[Kösəm Sultan]]ın ən sevimli [[paşa]]<nowiki/>sı idi. Bu səbəbdən [[1631]] tarixində ikinci dəfə [[Sədrəzəm|sədarət]]ə gətirildi. Ancaq [[9 fevral]] [[1632]] tarixində [[İstanbul]]<nowiki/>da ayaqlanan Qapıqulu əsgərləri tərəfindən [[şəhid]] edildi və AyşəAişə Sultan üçüncü dəfə dul qaldı.
===1632-1644===
Bu dövr qarmaşıqlığı ilə yalnızca [[Osmanlı sultanlarının siyahısı|Osmanlı padşahları]]<nowiki/>nın yox, eyni zamanda onların ailə üzvlərinin də həyatına təsir göstərirdi. Bu səbəblə hələ bir ay keçməmiş AyşəAişə Sultan dördüncü dəfə [[Diyarbəkir]] [[Bəylərbəyi]] Murtuz Paşa ilə nigahlandı. Ancaq AyşəAişə Sultan əsəbi, xəstə və bəzi mənbələrdə əlil olaraq qeyd edilən Murtuz Paşa ilə nigahlanmaqdan məmnun deyildi. 4 il davam edən evlilik [[1636]] [[İrəvan]] müharibəsində Murtuz Paşanın yaralanaraq [[şəhid]] olması ilə başa çatdı. Bəzi qaynaqlara görə, bu vəfatın əsas səbəbkarı AyşəAişə Sultanın növbəti əri olan Cələb Əhməd Paşa olmuşdur.
 
Bunun ardından [[1639]] tarixində qardaşı [[IV Murad|IV. Murad]]ın iradəsiylə [[Hələb]] və [[Şam]] hakimi Cələb Əhməd Paşa ilə nigahlandı. Ancaq [[1642]]-ci ildə [[Şam]] hakimi ikən rüşvətxorluq xəbərləri [[paytaxt]]<nowiki/>a çatmış və [[İstanbul]]<nowiki/>a çağırılaraq həbs olunmuşdur. Bir il sonra həbsdən azad edilmişsə də, [[1644]]-cü ilin [[noyabr]] ayında vəfat etmişdir.
===1644-1651===
30 il ərzində 5 dəfə dul qalan AyşəAişə Sultan [[1645]]-ci ilin [[mart]] ayında [[Adana]] hakimliyindən vəzirliyə yüksəldilən Voynuq Əhməd Paşa ilə nigahlandı. Qardaşı [[I İbrahim (sultan)|I. İbrahim]]<nowiki/>in [[Hasəki Sultan|hasəkis]]<nowiki/>i olan [[Hüma Şah Sultan|Hümaşah Sultan]]ın təzyiqi ilə bacıları [[Fatma Sultan (I Əhmədin qızı)|Fatma Sultan]], [[Gövhər Sultan (I Əhmədin qızı)|Gövhər Sultan]] və qızı [[Əsməhan Qaya Sultan|İsmixan Sultan]]<nowiki/>la birlikdə sürgün edildi.<ref>Leslie P. Peirce (1993). The Imperial Harem: Women and Sovereignty in the Ottoman Empire. Oxford University Press. s. 106–107. <nowiki>ISBN 978-0-195-08677-5</nowiki>.</ref> Voynuq Əhməd Paşa AyşəAişə Sultanla olan evliliyi səbəbi ilə qısa zamanda yüksəldi və [[1648]] tarixində [[Kaptan-ı dərya|Kaptan-ı Dərya]] elan olundu. Suda Qalasının mühasirəsi zamanı düşmən tərəfin atdığı top zərbəsi ilə [[şəhid]] edildi və AyşəAişə Sultan altıncı dəfə dul qaldı. Bu illər ərzində qardaşı [[I İbrahim (sultan)|I. İbrahim]] [[taxt]]<nowiki/>dan endirilmiş, qardaşı oğlu [[IV Mehmed|IV. Mehmed]] [[taxt]]<nowiki/>a keçmişdir. Anası [[Kösəm Sultan]] və gəlinləri [[Turhan Xədicə Sultan|Turhan Validə Sultan]] arasında gedən [[taxt]] mübarizəsi anasının öldürülməsi ilə başa çatdı.
===1651-1657===
AyşəAişə Sultan altıncı dəfə dul qaldıqdan 6 ay sonra yenidən evləndirildi. Bu dəfəki əri isə məşhur üsyançı [[İbşir Mustafa Paşa]] oldu. Edam edilmə məqsədilə [[İstanbul]]<nowiki/>a çağırıldı. Zifaf gecəsi [[28 fevral]] [[1655]] tarixində Nasuh Paşa Sarayında gerçəkləşdi. [[1655]]-ci ilin [[may]] ayında edam edilən Mustafa Paşanın ardından bir il sonra [[1656]] tarixində [[Erməni Süleyman Paşa]] ilə evləndi. [[1657]]-ci ildə vəfat edən AyşəAişə Sultandan sonra 30 il daha yaşayan [[Erməni Süleyman Paşa]] [[1687]]-ci ildə vəfat etdi. AyşəAişə Sultan atası [[I Əhməd|I. Əhməd]] tərəfindən tikdirilən I. Əhməd türbəsində dəfn edildi.
==Övladları==
Üçüncü əri [[Hafiz Əhməd Paşa]]<nowiki/>dan iki övladı olmuşdur.<ref name=":0" />