Yozef Pilsudski: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
→‎Birinci dünya müharibəsi: təkmilləşdirmə, yeniləmə
→‎Polşanın yenidən qurulması: təkmilləşdirmə, yeniləmə
Sətir 142:
== Polşanın yenidən qurulması ==
[[Şəkil:Polski automobil pancerny z obrony Lwowa 1918-19.JPG|200px|thumb|right|Yozef Pilsudskinin adını daşıyan zirehli maşın.]]
[[11 noyabr]] [[1918]]-ci ildə Pilsudski Polşada Tənzimləmə Şurasının qərası ilə Polşa ordularının komandanı olaraq təyin olundu və müstəqil ölkə üçün yeni hökuməti təşkil etməklə vəzifələndirildi. Həmin gün [[Polşa Respublikası (1918-1939)|Polşa]]<nowiki/>nın müstəqilliyi elan edildi və hazırda da [[11 noyabr]] [[Milli Müstəqillik Günü (Polşa)|Milli Müstəqillik Günü]] olaraq qeyd edilir.<ref name="BB"></ref>
 
Həmin həftə Pilsudski alman qarnizonlarının [[Varşava]] və ətrafındakı ərazilərdən çıxarılması üçün danışıqlar apardı. 55 mindən artıq alman əsgəri dinc şəkildə [[Polşa Respublikası (1918-1939)|Polşa]]<nowiki/>nı tərk etdi və silahlarını təhvil verdi. Növbəti aylarda isə Polşa ərazisini tərk edən alman qüvvələrinin sayı 400 mini keçdi.<ref name="BB"></ref><ref>{{harvnb|Urbankowski|1997|p=277-278}}</ref>
 
[[14 noyabr]] [[1918]]-ci ildə Pilsudskidən ölkənin vəziyyətini təftiş etməsi istənildi. [[22 noyabr]]<nowiki/>da rəsmi şəkildə Endjey Moraçevskinin Baş Naziri olduğu hökumət buraxıldı və Pilsudski Polşanın Müvəqqəti Dövlət Başçısı titulunu aldı.<ref name="D"></ref>
 
Müxtəlif polyak hərbi birləşmələri, Tənzimləmə Şurası, İqnasi Daşınskinin rəhbərliyindəki Lubində olan qüvvələr Pilsudskiyə tabe olduğunu bildirdi. Ona tabe olanların çoxu sosialistlər oldu. Aparılan islahatlardan sonra 8 saatlıq iş rejimi, pulsuz məktəb təhsili və qadınlara seçki hüququnun verilməsi kimi böyük narazılıqları azaltmaq üçün lazım olan bir sıra qanunlar qəbul edildi.
[[Şəkil:Jozef Pilsudski3.jpg|210px|thumb|left|Yozef Pilsudki hərbi formada.]]
Bütün bunlara baxmayaraq, Pilsudski belə hesab edirdi ki, dövlət başçısı bütün bu siyasətin daha üstündə bir mövqe sərgiləməlidir.<ref name="G"></ref><ref name="BB"></ref> [[Varşava]]<nowiki/>ya çatdığı müddətdən bir gün sonra keçmiş dövrlərdən burada olan tanışları ilə görüşdü. Keçmiş tanışları ona sosialist xitabı olan "yoldaş" şəklində müraciət etdərək öz inqilabçı düşüncələrinə dəstək istədilər. O isə keçmiş tanışlarına "Yoldaşlar, sosializmin qırmızı tramvayını azadlıq stansiyasına çatdırdım və artıq enmək vaxtıdır. İstəyirsinizsə, son stansiyaya doğru irəliləyə bilərsiniz, ancaq bundan sonra bir-birimizə "cənab" (sosialist "yoldaş" xitabı yerinə) şəklində müraciət edək" demişdir.<ref name="D"></ref> Bundan sonra hər hansısa bir partiyanı dəstəkləməkdən imtina etdi, özü də yeni bir siyasi təşkilat formalaşdırmadı. Bunun yerinə koalisiya hökuməti qurulması mövqeyini dəstəklədi.<ref name="BB"></ref><ref>{{harvnb|Suleja|2004|p=202}}</ref> Bundan əlavə, Pilsudski [[Almaniya İmperiyası|Almaniya]], [[Rusiya İmperiyası|Rusiya]] və [[Avstriya-Macarıstan İmperiyası|Avstriya-Macarıstan]] ordularında xidmət etmiş polyak qazilərindən təşkil olunmuş Polşa ordusunu formalaşdırmağa başladı.
 
Müharibədən sonrakı ilk günlərdə Pilsudski parçalanmış ölkədə bir hökumət qurmağa çalışdı. Polşanın [[Rusiya İmperiyası|Rusiya]]<nowiki/>nın tabeçiliyində olan hissəsi xüsusilə ağır itkilərlə üzləşmişdi. [[Almaniya İmperiyası|Almanlar]] tərəfindən planlı şəkildə qarət və dağıntılar törədilmişdi. Nəticədə Polşanın bu hissəsinin ümumi zənginliyi 10% nisbətində azalmışdı.<ref name="EE">{{harvnb|MacMillan|2003|p=210}}</ref> [[1919]]-cu ilin [[yanvar]] ayında [[Varşava]]<nowiki/>nı ziyarətə gələn bir [[İngilislər|ingilis]] diplomatı "heç bir yerdə buradakı qədər səfillik və yoxsulluq görmədim" demişdir. <brref /name="EE">Bundan əlavə, ölkənin fərqli hissələri [[Almaniya İmperiyası|Almaniya]], [[Avstriya-Macarıstan İmperiyası|Avstriya-Macarıstan]] və [[Rusiya İmperiyası|Rusiya]]<nowiki/ref>nın tabeçiliyi altında fərqli idarəçilik, iqtisadi və hüquqi sistemlərlə idarə olunduğu üçün ölkədə vahid sistem yaratmaqda çətinliklər meydana çıxırdı. Bir-biri ilə uzlaşdırılması lazım gələn 9 qanun sistemi, 5 pul vahidi və 66 növ dəmiryolu sistemi vardı.
 
Bundan əlavə, ölkənin fərqli hissələri [[Almaniya İmperiyası|Almaniya]], [[Avstriya-Macarıstan İmperiyası|Avstriya-Macarıstan]] və [[Rusiya İmperiyası|Rusiya]]<nowiki/>nın tabeçiliyi altında fərqli idarəçilik, iqtisadi və hüquqi sistemlərlə idarə olunduğu üçün ölkədə vahid sistem yaratmaqda çətinliklər meydana çıxırdı. Bir-biri ilə uzlaşdırılması lazım gələn 9 qanun sistemi, 5 pul vahidi və 66 növ dəmiryolu sistemi vardı.<ref name="EE"></ref>
Vaslav Yedçeyeviçə görə, "Pilsudski bir məsələ ilə bağlı mövcud olan bütün məlumatları toplayırdı, sonra onları ölçüb-biçərək vaxt sərf edirdi. Bütün gün və gecə çalışaraq özünü çətinə salırdı. Sadə həyat tərzi keçirir, adi restoranlarda sadə yeməklər yeyirdi. Polşalıların əksəriyyəti tərəfindən sevilən biri olmasına baxmayaraq, uzun illərin gizli fəaliyyət göstərmək zərurətindən demək olar ki, tək olurdu. Hər kəsə etimad göstərən biri olaraq digər polyak siyasətçilərdə özünə qarşı qəzəbin formalaşmasına səbəb olmuşdu".
 
Vaslav Yedçeyeviçə görə, "Pilsudski bir məsələ ilə bağlı mövcud olan bütün məlumatları toplayırdı, sonra onları ölçüb-biçərək vaxt sərf edirdi. Bütün gün və gecə çalışaraq özünü çətinə salırdı. Sadə həyat tərzi keçirir, adi restoranlarda sadə yeməklər yeyirdi.<ref name="EE"></ref> Polşalıların əksəriyyəti tərəfindən sevilən biri olmasına baxmayaraq, uzun illərin gizli fəaliyyət göstərmək zərurətindən demək olar ki, tək olurdu.<ref name="EE"></ref> Hər kəsə etimad göstərən biri olaraq digər polyak siyasətçilərdə özünə qarşı qəzəbin formalaşmasına səbəb olmuşdu".
 
Pilsudski və ilk [[Polşa Respublikası (1918-1939)|Polşa]] hökuməti Qərbə şübhə ilə yaxınlaşırdı. Onlar [[1914]]-[[1917]]-ci illərdə [[Üçlər ittifaqı]] ilə əməkdaşlıq etmişdilər. Həmçinin Daşınski və Endjey Moraçevski hökumətləri [[Sosializm|sosialist]] idilər. Dünyaca məşhur pianist və bəstəkar olan İqnasi Yan Paderevski Polşanın Baş Naziri və yeni hökumətin Xarici İşlər Naziri olsa da [[1919]]-cu ilin yanvarına qədər hələ Qərbdə tanınmırdı.