Tzin sülaləsi: Redaktələr arasındakı fərq
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Teqlər: Mobil redaktə Mobil veb redaktə Təkmilləşdirilmiş mobil redaktə |
Redaktənin izahı yoxdur |
||
Sətir 1:
{{Çin tarixi}}▼
{{istinadsız}}
{{Tarixi dövlət
▲}}{{Çin tarixi}}
'''Tsin Mancur sülaləsi''' ({{lang-zh5|清朝|Qīng Cháo|Tsin çao}}) — 1644-1911-ci illərdə Çində iqtidarda olmuş xanədan.
== Tarixi
Pekini [[1644]]-cü ildə tutmalarına baxmayaraq mancurlar bütün Çinə nəzarət etməyə yalnız 1683-cü ildə nail oldular. Mancurlar da [[monqollar]] kimi əcnəbi idilər. Lakin monqollardan fərqli olaraq mancurlar imperiyaya nəzarəti ələ almamışdan öncə Çin mədəniyyətinin bir çox elementlərini götürmüşdülər. Mancurlar neokonfutsiçiliyi dəstəklədilər və Min siyasi sistemini modelləşdirdilər. Mancurların hakimiyyəti çinlilər üçün XIII əsrdə monqolların hakimiyyətindən daha məqbul idi. Buna görə də onların hakimiyyəti birinci halda olduğu kimi 89 il yox, 267 il davam etmişdir.
Mancur dövründə çinlilərə inamsızlıqdan dövlət imtahanlarının keçirilməsində ayrı-seçkilik siyasəti həyata keçirilirdi. Mancurlar Tsyanlun ali hakimiyyəti mancurlarda saxlamqala Min dövrünün idarəetmə prinsiplərini qəbul etmişdi. Tsyanlun Çini çinli qubernatorların rəhbərlik etdiyi 18 vilayətə bölmüşdü. Yerli adminstrasiya loyallıq göstərsə də, onlara mancurlar tərəfindən nəzarət olunmurdu.
İmperatorlar Kansi və Tsyanlunun hakimiyyəti dövründə təhsildə bir sıra inkişaf nəzərə çarpırdı. Mancur hökmdarları buna müvafiq hər şeyin möhkəmləndirilməsinə və qorunmasına çalışırdılar. Buna görə də klassik ədəbiyyata üstünlük verilirdi, yenilik yaxşı qarşılanmırdı. İctimai məktəb sistemi varlı ailələrdən olan oğlanlar üçün məktəblərdən və milli və əyalət məktəblərindən ibarət idi. Mancurlar üçün xüsusi məktəblər mövcud idi, Çin kitabları Mancur dilinə tərcümə olunurdu.
XVIII əsrin sonlarında əhalinin sürətli artımı torpaq çatışmamazlığına gətirib çıxardı. Hərbi sistem korlandı və sarayda korrupsiya artdı. 1796-cı ildən 1804-cü ilədək buddist ideyalarına əsaslanan “Ağ lotos cəmiyyəti” üsyanı baş verdi. 1813-1814-cü illərdə Şimali Çində “Səmavi idrak cəmiyyəti” üzvləri qiyam qaldırdı.
== Ticarət ==
Şəhərlər sənətkarlıq və ticarət mərkəzləri olmaqla yanaşı, həm də mancurların dayaq nöqtələri, inzibati mərkəzləri sayılırdı. Şəhərlərin əksəriyyətində ipək və çini qablar istehsal edilirdi.
Tzin sülaləsinin (1644-1911) hakimiyyətə gəlməsindən sonra müsəlmanların sakit yaşam tərzi başa çatdı. [[Cahangir - xoca üsyanı|Bu illər ərzində onlar öz azadlıqları uğrunda ayağa qalxmalı oldular]]. Müsəlmanların 1862-1872-ci illərdə qalib gələn üsyanına rəhbərlik edən müsəlmanların xarezmatik lideri Du Vensiyu eyni zamanda özünü Şançşi və Qansu sultanlıqlarının hakimi elan etdi. 1867-1877-ci illərdə Sintzyanda Yaqub Bəy tərəfindən daha bir müstəqil hökumət yaranır. Bu çox uzun sürməyən hakimiyyətlər Çin rejiminin ardıcılları tərəfindən sərt olaraq çökdürülmüşdür. Repressiyalar elə sərt olmuşdur ki, nəticəsində hueylərin sayı kifayət qədər azalmışdır. Vaxtaşırı olaraq onlar tamamilə məhv həddinə çatdırılmışlar. Tzin sülaləsi hakimiyyətə gəlsələrdə müsəlmanlar islam dinindən əl çəkmirdilər.▼
▲== Tzin sülaləsi və müsəlmanlar ==
▲Müsəlmanların 1862-1872-ci illərdə qalib gələn üsyanına rəhbərlik edən müsəlmanların xarezmatik lideri Du Vensiyu eyni zamanda özünü Şançşi və Qansu sultanlıqlarının hakimi elan etdi. 1867-1877-ci illərdə Sintzyanda Yaqub Bəy tərəfindən daha bir müstəqil hökumət yaranır. Bu çox uzun sürməyən hakimiyyətlər Çin rejiminin ardıcılları tərəfindən sərt olaraq çökdürülmüşdür. Repressiyalar elə sərt olmuşdur ki, nəticəsində hueylərin sayı kifayət qədər azalmışdır. Vaxtaşırı olaraq onlar tamamilə məhv həddinə çatdırılmışlar. Tzin sülaləsi hakimiyyətə gəlsələrdə müsəlmanlar islam dinindən əl çəkmirdilər.
== Xarici keçidlər ==
{{Vikianbar kateqoriyası|Qing Dynasty}}▼
* Compton's Living Encyclopedia (1995–2008). "[http://academic.brooklyn.cuny.edu/core9/phalsall/texts/chinhist.html Chinese Cultural Studies: Concise Political History of China]." As posted on Paul Halsall's web site. Retrieved on 2008-10-19.
*
* "[http://www.cosmopolis.ch/english/art/68/qing_art.htm Qing art of the reigns of the Kangxi, Yongzhen and Qianlong Emperors]." Retrieved on 2008-11-10.
* Section on the Ming and Qing dynasties of "[http://afe.easia.columbia.edu/china/geog/population.htm#2b China's Population: Readings and Maps]." Retrieved on 2008-11-10.
* "[http://drben.net/ChinaReport/Sources/History/Qing/Descendancy_Summary_Qing_Dynasty_1644-1911AD.html Short History & Time-Line of the Qing Dynasty]."
*
*
▲{{Vikianbar kateqoriyası|Qing Dynasty}}
[[Kateqoriya:Sülalələr]]
[[Kateqoriya:Tzin sülaləsi]]
| |||