15:20, 14 iyun 2020 tarixindəki versiya redaktə Advellerd (müzakirə \| töhfələr) Avtopatrullar, Təcrübəli istifadəçilər, Rolbakerlər 7.913 redaktə AlidaAliyeva (müzakirə) tərəfindən edilmiş 5181785 dəyişikliyi geri qaytarıldı. Teq: Geri qaytarma ← Əvvəlki redaktə		18:49, 14 iyun 2020 tarixindəki versiya redaktə əvvəlki halına qaytar AlidaAliyeva (müzakirə \| töhfələr) 7 redaktə Advellerd (müzakirə) tərəfindən edilmiş 5183547 dəyişikliyi geri qaytarıldı. Teq: Geri qaytarma Sonrakı redaktə →
Sətir 1: {{Xəstəlik}} '''Kleptomaniya və ya Oğurluq xəstəliyi''' -— Ehtiyacı olmadığı, dərhal istifadə etməyəcəyi halda və satma düşüncəsi olmadan bir sıra əşyaları icazəsiz olaraq götürmək, onlara sahib olma şəklində bir impuls nəzarət pozğunluğudur. Şəxsin əslində o malı satın ala biləcək kafi maddi təcrübəyə sahib olduğu, ancaq buna baxmayaraq bu davranışı reallaşdırdığı müşahidə edilmişdir. Bu davranış daha əvvəldən düşünülməmiş və planlaşdırılmamış olub, birdən həyata keçirilir. Bu davranış birindən intiqam alma məqsədiylə edilməmişdir. Fərd bu davranışın səhv və əlverişsiz olduğunun fərqindədir. Kleptomaniklər bu davranışı reallaşdırmaq üçün başqalarından kömək istəmirlər. Tarixdə Fransa kralı IV Henrix və Sardiniya kralı Viktorun bu xüsusiyyətlərə sahib olduğu bilinməkdədir. Narahatlığın uşaqlıq yaşlarında başladığı müşahidə edilmişdir. Fərd bu davranışı reallaşdırmadan əvvəl sıx bir gərginlik hissi keçirir. Bu davranışdan dərhal sonra xoşbəxtlik, rahatlama və böyüklük hissi yaşayır. Narahatlıq haqqında aparılan tədqiqatların azlığı, bu vəziyyətlərin insanlar tərəfindən gizlədilməsi və bu vəziyyəti reallaşdıran kəslərin sağlamlıq xidmətlərindən çox məhkəmələrə sövq edilmələri səbəbiylə gerçək sıxlığı tam olaraq bilinməsə də min adamdan altısında rast gəlindiyi müəyyən olunmuşdur. Tutulan dükan oğrularının % 5-25`ində müəyyən olunmuşdur. == Xəstələrin ümumi xüsusiyyətləri == [[~~File~~Şəkil:Klepto-shoe-400-247.gif\|thumb\|right\|255px\|<center> {{PAGENAME}} </center>]] Qadınlarda kişilərə görə təxminən dörd qat daha sıx görülməkdədir.Gender arasındakı nisbətin bu qədər yüksək olmasının bir səbəbi də, kişilərin belə bir vəziyyətdə əksəriyyətlə xəstəxanalar yerinə həbsxanalara göndərilmələri ola bilər. Sətir 13 ⟶ 14: Kişilərdə daha çox piromaniya (impulsiv olaraq atəş yandırıb, yanğın törətmə) və xəstəlik dərəcəsində qumar oynama, təkrar partlayıcı davranış pozğunluğu ilə bir yerdə ikən; qadınlarda trikotilomaniya (impulsiv olaraq saç və bədən tüklərini tutma xəstəliyi) ilə birlikdə görülə bilməkdədir. Narahatlıq sosial-iqtisadi səviyyə ilə birbaşa bağlı olmayıb, bu vəziyyətdəki adamın hətta sosiomədəni səviyyəsi yüksək də ola bilər. Şəxslər bu davranışlarına mane ola bilmək üçün ictimai həyatlarını məhdudlaşdıra və ətraflarından uzaqlaşa, alış-veriş etməməyə çalışa bilərlər. == DSM V- ə əsasən == Oğurluq qisas almaq məqsədi ilə, hər hansı əsəb hissi ilə və ya psixozlar zamanı baş verməməlidir. Oğurluq davranış pozuntusu, bipolyar pozuntunun manakal fazası, şizofreniya və antisosyal şəxsiyyət pozuntusu ilə əlaqəli olmamalıdır. == Kleptomaniya ilə həqiqi oğurluğun fərqləri == Kleptomaniyadan fərqli olaraq həqiqi oğurluqda: # Heç bir impulsdan söz gedə bilməz # Oğurluq planlı olur və başqa şəxslərlə da əlbir oluna bilir # Oğurlanan əşyalar dəyərlərinə görə oğurlanır, maddi qazanc əldə olunur Oğurlanan əşyanı nə etdikləri də önəmlidir, kiməsə hədiyyə verilib və ya kənara atılıbsa həqiqi kleptomaniya ehtimalı daha yüksəkdir (Popkin 1989). Bəzən oğurular cəzadan qaça bilmək üçün kleptomaniyaya sığına bilirlər bu hal malingering, temaruz (mənfəət əldə etmək üçün xəstəlik uydurmaq) sayılır (Burt 1995). == Səbəblər == Dəqiq bir səbəb yoxdur, ancaq; === Serotonin hormonu === Əhval ruhiyə, emosiyalarda rol oynayır, impulsiv hərəkətlərə meyilli insanlarda aşağı səviyyəli serotonin görülür === Alüdəçilik === Oğurluq dopamin ifrazına səbəb olur bu isə həzz hissi yaradır, bəzi insanlar mükafatlandığını yeniden hiss etmək üçün bu yoldan istifadə edir. === Beynin Opioid sistemi === İmpulsları (dürtüləri) tənzimləyir, Opioid sistemindəki balanssızlıq impulslara qarşı qoymağa icazə vermir. ~~== Xəstəliyə səbəb ola biləcək faktorlar ==~~ Uşaqlıq dövründə yaşanan mənfi şərtlərin nəticəsində inkişaf edən itkin həyatları əhəmiyyətli faktorlar arasındadır.Kleptomanik davranışlar da bunların təsirini aradan qaldırmağa istiqamətlidir. Şüuraltındakı bu xatirələrin şəxsi məcbur etməsi ilə meydana gəldiyi düşünülməkdədir. Bu insanların uşaqlıqlarındakı ailə həyatlarının olduqca travmatik və problemli olduğu müəyyən olunmuşdur. Bu fərdlərdə narsisistik (özünə olan sevgi, maraq) qırılmaların, özünə inam yaralanmalarının nəticəsi olaraq ortaya çıxdığı da düşünülməkdədir. İnsanın özünə hörmət və dəyərliliyinə istiqamətli hücumlar irəliləyən dövrlərdə adamın yetkin bir mənlik quruluşu inkişaf etdirməsinə mane olar və bu cür davranışlara zəmin hazırlayar. Kleptomaniya hərəkətləri bir itkin həyatını izləyərək də inkişaf edə bilməkdədir.Bu vəziyyətə qadınlarda uşaqların evdən uzaqlaşması; kişilərdə andropoz dövründə rast gəlinə bilər. Qadınlarda gərginliyin artdığı mensturasiya dövrləri və hamiləlik dövrlərində bu cür hərəkətlər artmaqdadır. Bu insanlarda cinsəlliklə əlaqədar problemlərə də rast gəlinir. Müxtəlif psixiatrlara görə uşaqda 3-5 yaş arasında müşahidə edilən və Freud tərəfindən “fallik dövr” olaraq adlandırılan, uşağın cinsi orqanlara istiqamətli maraq və hərəkətlərində artımın olduğu dövrlərdə qarşılaşılan problemlərlə bağlı olduğu düşünülməkdədir. == Müalicəsi == Günahkarlıq, utanc hislərinə baxmayaraq bir mütəxəssisdən yardım almaq vacibdir, əks halda kleptomaniya uzunmüddətli, dəvamedici bir problemə çevirilə bilər. Müalicə əsasən dərman, psixoterapiya bəzən isə ikisi paralel aparılır. Fərdin keçmişi və bu anı ilə əlaqədar zədələyici hadisələrdən yan keçərək,bunlara istiqamətli uyğun düşüncə sxemləri inkişaf etdirilməsi və ictimai əlaqələrdəki əlverişsiz müdafiə mexanizmlərinin dəyişdirilməsini hədəfləyən müalicələr, impulsiv hərəkətləri və qayğı vəziyyətini azaltmağa istiqamətli dərman müalicələri və lazım olsa hipnoz ilə müvəffəqiyyətli nəticələr alınmaqdadır. Oğurladıqları əşyanın dəyəri qədər pulu magazaya geri ödəmək və ya peşmanlıq hissi üçün oğurluqdan sonra mağazaya ziyarət etmək də davranış terapiyası kimi istifadə edilmişdir. === Terapiyalar === Konsultasiya əsasən kleptomaniyaya səbəb ola biləcək altda yatan psixoloji problemləri anlamağa yönəlir # Davranış modifikasiya terapiyası # Ailə terapiyası # Psixodinamik terapiya # Koqnitiv Davranış Terapiyası ==== Kleptomaniya üçün Koqnitiv Davranış Terapiyası texnikaları ==== Koqnitiv davranış terapiyası zərərli, sağlam olmayan inanc və davranışları tapıb onları sağlamları ilə əvəz etməyə kömək edir. Kleptomaniya üçün aşağıdakı KDT texnikalarında istifadə edilir: # Gizli duyarlılaşdırma (covert sensitization) Oğurluqdan sonra qarşılaşa biləcəyi çətin vəziyyətlərlə (həbs edilmə kimi) üzləşmək. # Aversion therapy- Misalçün, Oğurluq etmək istəyi gəldikdə, boğulduğunu hiss edənə qədər nəfəsini tutmaq. # Sistematik duyarsızlaşdırma (systematic desensitization) Oğurlama istəyinə qarşı çıxa bildiyini xəyal edərək, relaksasiya texnikalarından istifadə. === Dərman terapiyası === Araşdırmalar antidepresantların və əhval- ruhiyyə stabilizatorlarının yararlı olduğunu qeyd edir. Müxtəlif çalışmalarda trazodon, fluoksetin, nortriptilin, imipramin, amitriptilin kimi antidepresan, valproat, lityum kimi əhval- ruhiyyə stabilizatorların istifadəsindən sonra düzəlmələr görülmüşdür === EKT === Ramelli ve Mapelli (1979) elektrokonvulsif terapiyaya cavab verən 3 Kleptomaniya çalışması olduğunu qeyd edirlər. == Mənbə == * [http://jurnal.pcc.az/?p=2546 Kleptomaniya(oğurluq xəstəliyi)] Sətir 26 ⟶ 62: [[Kateqoriya:Xəstəliklər]] [[Kateqoriya:~~Yoluxucu~~Psixoloji xəstəliklər]]

Kleptomaniya: Redaktələr arasındakı fərq