Qafqazşünaslıq: Redaktələr arasındakı fərq

Qafqaz terminin etimologiyası haqqında müxtəlif fikir və fərziyyələr mövcuddur. Geniş yayılmış bir mülahizəyə görə, Qafqaz ifadəsi Qara dənizdən cənubda yaşamış het tayfalarından birinin – kas (qaz) tayfasının adı ilə bağlıdır. Görkəmli Azərbaycan tarixçisi A.Bakıxanova görə, Qafqaz adı Qaf dağı və Qaspi adlı tayfanın adından alınmışdır. Bizim fikrimizcə, Qafqaz termininin bu cür şərhi daha ağlabatandır. Çünki, “qaf” və “qaz” kompenentləri daha öncədən, uzun müddət ərzində ayrı-ayrılıqda işlənmiş və bu regionun bir hissəsini ifadə etmişdir. Qaf (kap, kav) türk dillərində baş, dağ, hündür yer mənasını bildirir. Günümüzdə Türkiyə türkləri “kafa” – baş, Azərbaycan türkləri “qafa tası” – kəllə sümüyü ifadələri işlətməkdədirlər. “Qaf ” ayrılıqda dağ mənasında orta əsr qaynaqlarında işlədilibdir. III əsrə aid Suriya qaynağı Sasani şahənşahı I Şapura tabe olan ölkələri sadalayarkən Aturpat Ermənistanı, İberiya, Albaniya və Balasakanın adlarını çəkir və ərazisinin Kap (Qafqaz – Q.Ə) dağına və Alban qapılarına qədər uzandığını göstərir. Son orta əsrlərə aid “Koroğlu”” dastanında Aşıq Cunun Koroğlunun “Haradan gəlmisən?” sualına “Qafın (dağın – Q.Ə.) o biri tərəfindən” – cavabını vermişdir.

Qaz (kaz, kas) adı ilə e.ə II minilliyin əvvəlində Xəzər dənizinin cənub - qərb sahili boyunda yaşamış kassi tayfalarının adı ilə bağlıdır. Mixi kitabələrdə bu tayfaların İkiçayarasına köçmələri və 500 ilə qədər orada hökmranlıq etmələri haqqında xeyli sayda məlumat vardır. Kassilərin bir hissəsi isə Qafqazın cənub-sərq bölgələrində yaşamını davam etdirmişё sonrakı yüzilliklərdə şimala və qərbə doğru daha geniş əraziyə yayılmışlar. E.ə. I minilliyin ortalarından Şərqi Qafqazda kaspilərin yaşaması, Kaspiana ölkəsi, Kaspi dənizi haqqında yazılı mənbələrdə çeşidli məlumat qalmışdır. Müasir Gürcüstanda Kaspi şəhərinin. Cənubi Azərbaycanda Qəzvin (Kaz – vin) şəhərinin adları bu tayfaların yayıldığı nəhəng areal haqqında təsəvvür yaradır.

 

== İstinadlar ==