Saklar: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 62:
<blockquote>2.Sakasena - I əsr müəllifi [[Strabon]] [[Kür]]dən Cənubdakə ərazidə Sakasena əylətinin adını çəkir.Alban tarixçisi [[Moisey Kalankatlı]]nın əsərindən məlum olur ki,həmin Sakasena indiki [[Gəncə]] bölgəsindədir,çünki o,[[Gəncə]] şəhərinin Sakaşendə yerləşdiyini yazır.(Alban ölkəsinin tarixi,II kitab,23-cü fəsil).Onu da qeyd etmək lazımdır ki,bu əyalətin sakları “sakasin” adı ilə e.ə. IV əsrdən məlumdur.II əsr müəllifi [[Flaviy Arrian]] yazır ki,sakasinlər və albanlar ([[Qafqaz albanları]]) Əhəməni ordusunun tərkibində sağ cinahda [[Makedoniyalı İskəndər]]ə qarşı döyüşdə iştirak edirdilər.(Arrian,III,84) Göründüyü kimi müəlliflər Sakasin adında iki toponim qeyd edirlər:biri [[Atropatena]]nın,digəri [[Qafqaz Albaniyası]]nın ərazisində.Qeyd edilməlidir ki,mənbələrdə ikinci Sakasin indiki [[Türkiyə]]nin Şərqində çəkilir.Bu faktın böyük elmi dəyəri var.Belə ki,tədqiqatçıların əksəri əvvəl belə bir fikirlə razılaşmışdılar ki,Sakasena toponimi Saka etnonimindən və İran mənşəli “şauana” sözündən ibarətdir,başqa sözlə toponimin sonundakı “sen” (şen) fars sözü olan “şauana”nın [[erməni dili]]ndəki fonetik şəklidir.Bu fikri XIX əsrin ortalarında alman şərqşünası [[Hubşman]] ortaya atmış,sonra [[İ.M.Dyakonov]] bu fikrə tərəfdar çıxmışdır.Erməni tarixçiləri isə bu məsələni daha da qabardaraq guya [[ermənilər]]in [[Gəncə]] bölgəsində qədimdən yaşadıqlarının sübutu kimi qələmə vermişlər.Lakin Sakasena toponiminin təkcə [[Gəncə]] bölgəsində deyil,[[Atropatena]]da,[[Anadolu]]da olması göstərir ki,bu adda nə [[İran]] mənşəli “şauana” nə də [[erməni dili]]ndəki “şen” sözü ola bilməz.[[Y.Yusifov]] qeyd edir ki,Sakasen (“a” [[yunan dili]]nin fonetikasna uyğun olaraq [[Strabon]] tərəfindən artırılmışdır) sözünün sonundakı “sen” sözü qədim [[türk dili]]ndə “şen” sözünün fonetik şəklidir.II əsr müəllifi [[Arrian]] da bu toponimi Sakesin,[[Bəlazuri]] Şakşin kimi yazmışdır.Deməli Sakasin toponimi orada məskunlaşmış sakların öz dilində formalaşmış toponimdir və əsl forması Sakasin,yaxud Şakaşindir.</blockquote>
 
<blockquote>3.[[Azərbaycan]]dakı saklarn bir hissəsi isə Yuxarı [[Qarabağ]]da məskunlaşmış və onların adı ilə albanların dilində bu ərazi “Art-sak” adını almışdı.[[Qədim erməni mənbələri]]ndəmənbələrində [[Artsax]] kimi yazılan bu toponim türkcə “art” - dağlıq ərazi,yüksəklik sözündən və sak etnonimindən ibarət olub “Sak yüksəkliyi”,yaxud “sakların dağlıq ərazisi” mənalarını verir.[[Q.Qeybullayev]] qeyd edir ki,[[A.N.Qrek]] mənbələrdəki Sakasena əyalətini Artsakla lokalizə etməklə müəyyən mənada haqlı idi.Ona görə ki,hər iki toponm sak etnonimi ilə bağlıdır.Saklarn bir hissəsi isə [[Qafqaz Albaniyası]] ilə [[Atropatena]]nın sərhəddindəki düzənlikdə məskunlaşmışdılar ki,bu düzənlik də Balasakan “Sak düzənliyi” adlandırılırdı.Beləliklə saklarn dağlıq və düzənlik ərazidə məskunlaşmaları ilə Artsak və Balasakan toponimləri yaranmışdı.Həm də nəzərə almaq lazımdır ki,[[Azərbaycan]]da digər bir Artsak da [[Güney Azərbaycan]] ərazisində-[[Atropatena]]da yerləşirdi.[[Xürrəmilər hərəkatı]] ilə bağlı hadisələrdə bu toponim mənbələrdə Arşak qalası kimi qeyd edilmişdir.</blockquote>
 
Sakların bir özəlliyi də odur ki,onlar oda sitayiş edən olmuşlar.Nəzərdə tutulmalıdır ki,oda sitayiş üçün məbəd tikilməsi [[İran]] xalqları ([[taciklər]],[[əfqanlar]],[[osetinlər]],[[farslar]],[[kürdlər]] və b.) üçün səciyyəvi deyldi,onlar atəşpərəst olmamışlar.Əks təqdirdə hal-hazırda bu xalqların kompakt məskunlaşdıqları ərazilərdə heç olmasa nümunə üçün bircə dənə od məbədi aşkarlanardı.Halbuki,həm [[Güney Azərbaycan]]da,həm [[Quzey Azərbaycan]]da,həm də [[Qərbi Azərbaycan]]da (indiki [[Ermənistan]]) kifayət qədər od məbədləri dövrümüzə çatmışdır.Bu ibtidai din formasını [[Azərbaycan]]a saklar gətirmişlər.[[Güney Azərbaycan]]da Gəncək şəhərində (Qazaka) baş od məbədinin ([[Azərgüşnasp məbədi]]) olması da bununla əlaqədarır.Qeyd etmək lazımdır ki,tarix boyu oda sitayiş edənlərin mərkəzi [[Güney Azərbaycan]] olmuşdur.