İstanbul: Redaktələr arasındakı fərq

|Adı = Stanbulİstanbul

'''Stanbulİstanbul''' — [[Türkiyə]]nin ən böyük şəhəri və ölkənin 81 [[Türkiyənin inzibati bölgüsü|ilindən]] biri. Ölkənin iqtisadi, tarixi və sosial-mədəni əhəmiyyətli şəhərlərindən biridir.<ref name="anadoluist">"''Cumhuriyet Dönemi'nde Ankara başkent yapılmışsa da İstanbul kültürel başkent olma özelliğini korumuştur.''" ''İstanbul'', Anadolu Yayıncılık (1983), s.4086.</ref><ref>[http://www.ibb.gov.tr/tr-TR/kurumsal/YetkiAlani/Pages/Metropol.aspx İstanbul Büyükşehir ve metropol]</ref><ref name="michelin">"''İki kıta üzerine kurulu İstanbul, Türkiye'nin siyasi ve iktisadi merkezi olmayı sürdürmektedir.''" ("''À cheval sur deux continents Istanbul demeure le pôle culturel et économique de la Turquie.''") ''Istanbul'', Michelin (2011), s. 106. ISBN 2-06-715438-9, 9782067154384</ref> İqtisadi böyüklüyünə görə [[dünya]]da 34-cü, əhalisinə görə [[Avropa]]da birinci, Dünyada isə [[Laqos]] şəhərindən sonra altıncı sırada yer alır.<ref>[[:en:List of cities proper by population|List of cities proper by population]]</ref><ref>[http://www.todayszaman.com/tz-web/detaylar.do?load=detay&link=106288 PriceWaterhouseCoopers: U.K. Economic Outlook and Global City GDP Ranking 2005-2020 Full Report] '''(PDF faylı)'''</ref>

Stanbulİstanbul [[Türkiyə]]nin şimal-qərbində, [[Mərmərə dənizi]] və [[Bosfor]] sahili boyunca salınmış şəhərdir. Qitələrarası şəhər olan İstanbulun Avropa hissəsinə ''Avrupa yakası,'' [[Asiya]]dakı hissəsinə isə ''Anadolu Yakası'' deyilir. Üç tərəfi su sahəsi — [[Mərmərə dənizi]], [[Bosfor]] və [[Haliç]] ilə əhatə olunmuş yarımada üzərində qurulan İstanbulun qərb sərhədi [[Konstantinopol qala divarları]]nı meydana gətirir. Şəhərin böyümə və inkişafı prosesində qala divarlarının sərhədləri 4 dəfə qərbə daşınmışdır. Şəhər 39 [[İstanbul ilçələrinin siyahısı|ilçədən]] ibarətdir.<ref>[http://web.archive.org/web/20150910051845/http://www.istanbul.gov.tr/Default.aspx?pid=12413 İstanbula Merhaba isimli çalışma] — 12 Yanvar, 2009-cu ildə [http://web.archive.org/web/20150910051845/http://www.istanbul.gov.tr/Default.aspx?pid=12413 bu mənbədən] arxivlənmişdir.</ref> [[İstanbul Böyükşəhər Bələdiyyəsi|Böyükşəhər bələdiyyəsi]] ilə birlikdə 40 bələdiyyəyə malikdir.

[[Dünya]]nın ən qədim şəhərlərindən biri olan Stanbulİstanbul, [[330]]-[[395]]-ci illər arasında [[Roma İmperiyası]], [[395]]-[[1204]] və [[1261]]-[[1453]] illəri arasında [[Bizans İmperiyası]]<ref>[http://www.kultur.gov.tr/TR/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EFD748A88C51E17C58 T.C. Kültür Bakanlığı Osmanlı başkentleri sayfası]. — İstifadə tarixi: 2 aprel, 2019</ref>, [[1204]]-[[1261]] arasında [[Latın İmperiyası]] və son olaraq da [[1453]]-[[1922]] illəri arasında [[Osmanlı İmperiyası]]na paytaxtlıq etmişdir.<ref>[http://www.kultur.gov.tr/TR/BelgeGoster.aspx?F6E10F8892433CFFAAF6AA849816B2EFD748A88C51E17C58] T.C. Kültür Bakanlığı Osmanlı başkentleri sayfası.</ref>

Son illərdə ard-arda meydana çıxan [[Arxeoloji abidələr|arxeoloji tapıntılar]] bəşəriyyət tarixində mühüm rol oynayır. [[Yarımburqaz mağarası]]nda tapılan daş alətlərlə, [[İbtidai icma quruluşu|ibtidai insan]] izlərinin 400.000 il əvvələ söykəndiyi ortaya çıxmışdır.<ref name="C.P.İ-I">Qaya, Öndər (2010). "Byzas'ın yerinden Konstantin'in şehrine: İstanbul". "''Cihan Payitahtı" — İstanbul'' kitabından. İstanbul: Timaş. ss. səhifə. 15-23. [[:tr:Özel:KitapKaynakları/9786051141655|ISBN 978-605-114-165-5.]]</ref><ref>[http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:7fkquRL90PwJ:dergi.istanbul.gov.tr/Default.aspx%3Fpid%3D518%26did%3D1%26sid%3D26+yar%C4%B1mburgaz+ma%C4%9Faras%C4%B1+M.%C3%B6.+400.000&cd=7&hl=tr&ct=clnk&gl=tr "Çağlar boyu İstanbul"]. Buraxılış tarixi: 29 İyun 2010.</ref><ref>[http://deepblue.lib.umich.edu/bitstream/2027.42/34951/1/3_ftp.pdf "History of sedimentary infilling of Yarimburgaz Cave] '''(PDF faylı),''' Buraxılış tarixi: 29 İyun, 2010 ''([[İngilis dili|İngiliscə]])''</ref><ref>[http://web.archive.org/web/20150122234220/http://www.denizce.com:80/tunaturgay12.asp "İstanbul'un en eski yerleşimi: Yarımburgaz Mağaraları"] 22 Yanvar, 2015 tarixində [http://www.ibb.gov.tr/sites/ks/tr-TR/0-Istanbul-Tanitim/konum/Pages/Cografi_Konum_ve_Stratejik_Onem.aspx bu mənbədən] arxivləndi. Buraxılış tarixi: 29 İyun, 2010</ref> Bu arxeoloji tapıntılar təkcə İstanbul deyil, bütün [[Mərmərə regionu]]nun ən qədim insan izləridir. Şəhərin Asiya hissəsində ilk məskunlaşma mərkəzləri [[Kalkedon]], [[Avropa]] hissəsində isə [[Bizantion]] olmuşdur. Müstəqillik dövründən öncə də əsarəti altında olduğu bütün dövlətlərin paytaxt rolunu oynayan bu şəhər, [[13 oktyabr]] [[1923]]-cü ildə paytaxtın [[Ankara]]ya köçürülməsi ilə bu statusunu itirmişdir. Buna baxmayaraq, Stanbulİstanbul hal-hazırda da ölkənin [[ticarət]], [[sənaye]], [[nəqliyyat]], [[turizm]], [[təhsil]], [[mədəniyyət]] və [[incəsənət]] mərkəzi olaraq qalmağa davam edir.<ref>"İstanbul". ''Təməl Britannica''. '''IX'''. İstanbul: Əsas Buraxılış. 1993. ss. səhifə 115.</ref>

[[Qara dəniz]] ilə [[Mərmərə dənizi]] birləşdirən, [[Asiya]] ilə [[Avropa]]nı ayıran [[Bosfor]]a ev sahibliyi edən Stanbulİstanbul şəhərinin geosiyasi əhəmiyyəti olduqca yüksəkdir.<ref>Qaya Öndər (2010). "Bizansın yerindən Konstantinin Şəhərinə: Stanbulİstanbul". ''Cihan Paytaxtı İstanbul''. İstanbul: Timaş. ss. səhifə 15-23. [[:tr:Özel:KitapKaynakları/9786051141655|ISBN 978-605-114-165-5.]]</ref> Hal-hazırda şəhərin bütün limanları akiv olaraq istifadə edilir. Bu xüsusiyyətinə görə, uzun müddətli dominantlıq mübahisələri məhz bu bölgənin ərazisində baş vermişdir. Əsas çayları [[Riva çayı|Riva]], [[Kağıthane çayı|Kağıthane]] və [[Əlibəy çayı|Əlibəydir]].<ref name=":0">''Təməl Britannica''. '''IX'''. İstanbul: Əsas Buraxılış. 1993. ss. səhifə 115.</ref> Şəhər torpaqları hamardır, ən yüksək nöqtəsi isə [[Kartal]] ilçəsindəki [[Aydos təpəsi]]dir. Şəhərdəki başlıca təbii göllər [[Böyükçəkməcə gölü|Böyükçəkməcə]], [[Kiçikçəkməcə gölü|Kiçikçəkməcə]] və [[Durusu gölü|Durusudur]].<ref name=":0" /> Hava temperaturu və yağıntı miqdarı qeyri-sabitdir.<ref name=":0" />