Vikipediya

Nukleofilik əvəzetmə reaksiyaları: Redaktələr arasındakı fərq

Tarixə interaktiv şəkildə baxın
← Əvvəlki redaktəSonrakı redaktə →
Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
VizualVikimətn
"Реакции нуклеофильного замещения" səhifəsi tərcümə edilərək yaradıldı
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 1:
: [[ФайлŞəkil:Substitutionreaction1.png|491x491pxthumb|359x359px]]▼
'''Nukleofilik əvəzetmə reaksiyaları''' ( {{lang-en|nucleophilic substitution reaction}} ) -— bölüşdürülməmiş elektron cütü daşıyan reagent-nukleofilin hücumu həyata keçirdiyi [[Reaksion əvəzlənmə|əvəzetmə reaksiyalarıdır]] . <ref name="march_eng">M. B. Smith, J. March, ''March's Advanced Organic Chemistry: Reactions, Mechanisms, and Structure'', 6th ed., Wiley-Interscience, '''2007''', ISBN 978-0-471-72091-1</ref> ''Nukleofilik'' əvəzetmə reaksiyalarında tərk edən qrupa ''nukleofuq deyilir'' .
 
Bütün nukleofillər Lyuis əsaslarıdır .
 
Nukleofilik əvəzetmə reaksiyalarının ümumi görünüşü:
Sətir 13 ⟶ 14:
Alifatik nukleofilik əvəzetmə reaksiyaları üzvi sintezdə çox vacib rol oynayır və həm laboratoriya təcrübəsində, həm də sənayedə geniş istifadə olunur.
 
Mövcud faktları və müşahidələri ümumiləşdirərək nukleofilik əvəzetmə reaksiyalarının mexanizmini izah edən bir nəzəriyyə [[1935]] - [[1935|ci ildə]] İngilis alimləri Edvard Hughes və Christopher Ingold tərəfindən hazırlanmışdır .
 
== Alifatik nukleofilik əvəzetmə reaksiyaları ==
[[Şəkil:Sn1profile.png|thumb|250x250px| S<sub>N</sub>1 reaksiyanın şərti enerji profili ]]▼
 
=== S<sub>N</sub>1 Reaksiyaları ===
'''S<sub>N</sub>1''' '''reaksiyasının''' və ya '''monomolekulyar nukleofilik əvəzetmə reaksiyasının''' ( {{lang-en|substitution nucleophilic unimolecular}} ) mexanizmi aşağıdakı mərhələləri əhatə edir:
 
1. Karbokationın (yavaş mərhələ) yaranması ilə substratın ionlaşması:
 
: R - X → R<sup>+</sup> + X<sup>-</sup>
 
2. Karbokationa nukleofilik hücum (sürətli mərhələ):
 
: R<sup>+</sup> + Y<sup>-</sup> → R-Y
 
və ya (neytral birləşmə nükleofil rolunda çıxış edirsə):
 
: R<sup>+</sup> + Y - Z → R - Y<sup>+</sup>−Z
 
3. [[Kation|Kationın]] parçalanması (sürətli mərhələ):
Sətir 38 ⟶ 39:
'''S<sub>N</sub>1''' reaksiyasına misal olaraq, tert-butil bromidin [[Duzların hidrolizi|hidrolizini]] göstərmək olar:
 
Monomolekulyar nukleofilik əvəzetmə reaksiyasının şərti enerji profili diaqramda göstərilmişdir .<ref name="kerry">''Керри Ф, Сандберг Р.'' Углублённый курс органической химии: пер. с англ., в 2-х томах. — М.: Химия, 1981.</ref> . ▼
▲: [[Файл:Substitutionreaction1.png|491x491px]]
 
'''S<sub>N</sub>1''' reaksiyasının sürəti (sadələşdirilmiş formada) nukleofilin konsentrasiyasından asılı deyil və substratın konsentrasiyası ilə mütənasibdir :<ref name="march">''Mарч Дж.'' Органическая химия, пер. с англ., т. 2, — M.: Мир, 1988</ref> : ▼
▲Monomolekulyar nukleofilik əvəzetmə reaksiyasının şərti enerji profili diaqramda göstərilmişdir <ref name="kerry">''Керри Ф, Сандберг Р.'' Углублённый курс органической химии: пер. с англ., в 2-х томах. — М.: Химия, 1981.</ref> .
▲[[Şəkil:Sn1profile.png|thumb|250x250px| S<sub>N</sub>1 reaksiyanın şərti enerji profili ]]
▲'''S<sub>N</sub>1''' reaksiyasının sürəti (sadələşdirilmiş formada) nukleofilin konsentrasiyasından asılı deyil və substratın konsentrasiyası ilə mütənasibdir <ref name="march">''Mарч Дж.'' Органическая химия, пер. с англ., т. 2, — M.: Мир, 1988</ref> :
 
: '''Reaksiyanın sürəti = k × [RX]'''
 
== İstinadlar ==
<references />
[[Kateqoriya:Kimyəvi reaksiyalar]]
Mənbə — "https://az.wikipedia.org/wiki/Nukleofilik_əvəzetmə_reaksiyaları"