Misir: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k 109.197.152.21 tərəfindən edilmiş redaktələr geri qaytarılaraq Şöhrət tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu.
Teq: Geri qaytarma
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 4:
|adı = Misir
|milli_şüarı = Masr ummu dunya (Misir dünyanın anasıdır)
|himni = ''Mənim ölkəm, Mənim ölkəm, Mənim ölkəm''<br/>{{small|''بلادي، بلادي، بلادي''}}<br/><center>[[Şəkil:Bilady, Bilady, Bilady.ogg]]</center>
|bayrağı = Flag of Egypt.svg
|gerbi = Coat of arms of Egypt.svg
Sətir 65:
{{maplink|frame=yes|frame-width=265|type=line|stroke-width=3|text=Misir}}
 
'''Misir''' ({{lang-ar|مصر &nbsp;Misr/Masr}}), rəsmi adı '''Misir Ərəb Respublikası''' ({{lang-ar|Cumhûriyet Masr'al Ərabiye}}) — [[Afrika]]nın şimal-şərqində və [[Sinay yarımadası]]nda yerləşən ölkə. Paytaxtı [[Qahirə]] şəhəridir. Ölkənin əsas yaşayış məntəqələri [[Nil]] çayı boyunca yerləşir. Misir Aralıq dənizi sahilində yerləşir. Ölkənin şimal sahili [[Aralıq dənizi]] ilə, şimal-şərqdən [[Qəzzə zolağı|Qəzza zolağı]] və [[İsrail]], şərqdən [[Qırmızı dəniz]], cənubdan [[Sudan]], qərbdən isə [[Liviya]] dövləti ilə əhatə olunub.
 
Misir dünyanın ən qədim dövlətlərindən biri hesab olunur. Bu dövlətin tarixi e.ə. 10-cu minilliyə qədər gedib çıxır. [[Xristianlıq|Xristianlığ]]ın ilk mərkəzlərindən biri hesab olunur. Misirin [[islam]]<nowiki/>laşması isə 7-ci əsrdə ərəblərin bura yürüş etməsi ilə bağlıdır.
 
92 milyon nəfər əhalisi ilə [[Şimali Afrika]] və Ərəb dünyasında 1-ci, Afrika materikində 3-cü ([[Nigeriya]] və [[Efiopiya]]<nowiki/>dan sonra), dünya ölkələri arasında isə 15-ci yerdədir. Əhalinin əksər hissəsi 40,000 kv. km² sahəni əhatə edən, yeganə əkin-biçin işləri üçün əlverişli olan Nil çayı boyunca yerləşir. Misir ərazisinin böyük hissəsini [[Böyük Səhra|Sahara səhrası]] tutur ki, burda da demək olar ki, əhali yaşamır. Əhalinin təqribən yarısı şəhərlərdə yaşayır. Əhalinin çox hissəsi Qahirə, [[İsgəndəriyyə]] və Nil deltasında yerləşir.
 
Misir hazırda Şimali Afrika, [[Yaxın Şərq]] və Müsəlman dünyasında əsas güclərdən hesab olunur. Misir [[Birləşmiş Millətlər Təşkilatı|BMT]], [[Tərəfsiz Dövlətlər Hərəkatı|Qoşulmama hərəkatı]], [[Ərəb Dövlətləri Liqası]] və [[İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı|İƏT]] kimi böyük təşkilatların üzvüdür.
Sətir 77:
 
=== Müasir tarixi ===
[[Birinci dünya müharibəsi]]ndən sonra [[İngiltərə]]nin protektoratlığı olan Misirdə milli-azadlıq hərəkatı yeni mərhələyə qədəm qoydu. İstiqlaliyyət uğrunda mübarizəyə rəhbərlik etmək üçün burjua ictimai xadimlərindən bir qrupu başda Səəd Zəqlul olmaqla [[1918]]-ci ilin sonlarında [[Misir Nümayəndələri partiyası]]nı (''Vəfdi Misri'') yaratdılar. Bu öz nəticəsini tezliklə göstərdi. [[1919]]-cu ilin mart-aprel aylarında və [[1921]]-ci ilin sonlarında Misirin müxtəlif sosial təbəqələrini və ərazisinin böyük bir hissəsini əhatə edən güclü üsyanlar baş verdi. Bu üsyanlar amansızlıqla yatırılsa da, müstəmləkəçilərə onlara hakimiyyətinin dayaqsız və etibarsız olduğu nümyiş etdirildi. Nəticədə [[Böyük Britaniya]] [[1922]]-ci il [[28 fevral]]da ölkədə öz qoşunlarını və komissarını saxlamaq şərtilə Misirin istiqlaliyyətini tanımağa məcbur oldu. [[1923]]-cü ildə Misir başda kral Fuad olmaqla konstitusiyalı monarxiya elan edildi. Ölkə parlamentinə seçkilər keçirildi. Kralın və parlamentin qarşısında məsuliyyət daşıyan nazirlər kabineti yaradıldı. "Vəfd Misri" partiyasının lideri Səəd Zəqlul baş nazir təyin olundu. Nazirlər kabinetinin və gənc Misir burjuaziyasının təzyiqi nəticəsində [[İngiltərə]] mühüm iqtisadi güzəştlərə getməyə, ölkə sənayesini və ticarətini xarici rəqabətdən müdafiə etməyə yönəldilmiş yeni gömrük tarifi həyata keçirməyə məcbur oldu.
 
1924-cü ildə [[Sudan]] kondomimu üstündə [[İngiltərə]] ilə Misir arasında münaqişə baş verdi. "Vəqf Misri" [[Sudan]]da müstəmləkə əleyhinə hərəkatı müdafiə etdiyi üçün ingilislər zorakı vasitələrlə vəfdçi hökumətin istefaya getməsinə nail oldular. [[1929]]-[[1933]]-cü illərin dünya iqtisadi böhranı [[Misir iqtisadiyyatı]]na, ilk növbədə pambıqçılığa böyük zərbə vurdu. [[Aqrar]] böhranın sənayeyə keçməsi nəticəsində bir çox xırda və orta müəssisələr işi dayandırdılar. İşsizlik geniş miqyas aldı, fəhlələrin real əməkhaqqı kəskin şəkildə aşağı düşdü. Misirdə istismarın güclənməsi və həyat səviyyəsinin aşağı düşməsi ilə əlaqədar azadlıq mübarizəsinin yeni dalğası başlandı. [[Azadlıq]] mübarizəsinin zirvəsini [[1930]]-cu ilin iyul hadisələri təşkil etmişdi. [[Mənsur]], [[Qahirə]], [[İsgəndəriyyə]] və [[Port-Səid]] şəhərlərində inadlı döyüşlər başlandı. [[Süveyş şəhəri]] isə üsyançılar tərəfindən tutuldu. Müstəmləkəçilər və daxili irtica silahlı mübarizəni yatırmağa nail oldular. Lakin şəhərlərdə tətillər və kəndlilərin kortəbii çıxışları bütün 30-cu illər boyu davam etmişdi. Nəticədə Böyük Britaniya [[1936]]-cı ilin avqustunda Misirlə yeni müqavilə imzalamağa məcbur oldu.
 
Bu müqaviləyə əsasən [[İngiltərə]] ali komissarı səfirlə əvəz olundu və formal olaraq ingilis işğalına son qoyuldu. Bu güzəştlər zahiri səciyyə daşıyırdı. Əslində bu müqaviləyə görə [[Süveyş kanalı]] zonası, [[Qahirə]] və [[İsgəndəriyyə]] şəhərləri [[İngiltərə]] qoşunlarının yerləşdiyi ərazi kimi təsdiq olunur, Böyük Britaniya Hərbi Hava Qüvvələrinin Misirin təyyarə limanlarından istifadə etməsi və onun ərazisi üzərindən uçmaq hüququ saxlanılır və və [[Misir ordusu]] üzərində ingilis hərbi nümayəndələrinin nəzarəti qoyulurdu. [[Müharibə]] baş verərdisə, yaxud müharibə təhlükəsi yaranardısa, ingilislər Misirdən bir döyüş meydanı kimi istifadə edə bilərdiilər. Beləliklə, [[1936]]-cı il müqaviləsi dəyişilmiş şəkildə olsa da, [[İngiltərə]]nin Misir üzərində ağalığını möhkəmləndirirdi.
Sətir 94:
 
== Coğrafi mövqeyi ==
Misir [[Afrika]] qitəsinin [[şimal]]-[[şərq]] hissəsində yerləşir. Ölkənin [[şimal]]ı [[Aralıq dənizi]]nin suları ilə əhatə olunur. Orada [[Sinay yarımadası]] vasitəsi ilə ölkənin Yaxın Şərqə çıxışı vardır. Burada Qədim zamanlarda yalnız [[Nil çayı]] hövzəsinin ətrafı Misir ölkəsi sayılırdı. Bu [[çay]]ın mövcud olmasına görə orada ən qədim zamanlarda [[əkinçilik]] və [[heyvandarlıq]] üçün əlverişli imkanlar yaranmışdır və bu region, [[Mesopotamiya]] ilə birlikdə, bəşəriyyətin ən qədim [[mədəniyyət]] ocaqlarından biri olmuşdur. [[Nil çayı]]nın və oradakı ərazilərin [[Aralıq dənizi]]nə yaxınlaşan hissəsi üçbucaq şəkilli olduğuna və eyni adlı yunan hərfinə bənzədiyinə görə oraya “Delta” deyilir. ‘Delta’da yerləşən vilayətlər bu [[çay]]dan, bir çox məcralarla axdığına görə, həm də xarici basqınlardan qorunmaq üçün istifadə edirdilər.<ref name="Aydın Əlizadə">Aydın Əlizadə. Məqalələri [http://alizadeh.narod.ru/meqaleler/13.html Qədim Misirin qısa tarixi icmalı]</ref> Misir, üç qitəni [[Asiya]], [[Afrika]] və [[Avropa]]nı birləşdirən yolların kəsişdiyi mərkəz, ən qədim dünya sivilizasiyası ölkələrindən biridir. Ölkə [[Afrika]]nın [[şimal]]-[[şərq]]ində və Asiyanın [[cənub]]-[[qərb]]ində yerləşir. [[Şərq]]dən [[İsrail]], [[cənub]]dan [[Sudan]], [[qərb]]dən [[Liviya]] dövlətləri ilə həmsərhəddir. Şimaldan [[Aralıq dənizi]], şərqdən [[Qırmızı dəniz]] əhatə edir. Ölkənin sahəsi 1.001.450&nbsp; km²-dir<ref>http://www.sis.gov.eg/En/Land&people/Location/030200000000000001.htm</ref>
 
== Əhalisi ==
Sətir 104:
 
== İqlim ==
[[Aralıq dənizi]] boyunca ensiz sahil xəttinin iqlimi [[subtropik]], qalan ərazidə [[Tropik iqlim|tropik]] səhra iqlimidir. Burada hava son dərəcə qurudur, ilboyu azbuludlu olur, çox az-az yağış yağır. Misir üçün temperaturun kəskin dəyişməsi xarakterikdir. Asuanda noyabrda hava gündüz 41&nbsp; °C-dək qıza, gecə isə 3&nbsp; °C-dək soyuya bilər. Yanvarda orta temperatur şimaldan cənuba 14&nbsp; °C-dən 17&nbsp; °C-dək, iyulda 26&nbsp; °C-dən 33&nbsp; °C-dək dəyişir.
 
[[Şəkil:Egypt.Giza.Sphinx.01.jpg|right|thumb|260px| Əbol-hovl (qorxunun atası) və arxasında [[Kefren Piramidi]]]]
[[Şəkil:Egypt demography.png||300px|thumb|right|Misirdə nüfus artma qrafiği [[1800]]də 2,5 milyon, [[1900]]də 12,5 milyon, [[2000]]də 68 milyon.]]
 
== Dövlət quruluşu ==
Sətir 113:
 
== Pul ==
Pul vahidi Misir funtudur. Funt 100 piastra bölünür. Yerli pulun aşağıdakı dəyərləri var: 100, 20, 10, 5, 1 Misir funtu banknotları; 50, 25 piastr banknotları; 20, 10, 5 xırda pulları. Valyutanın dəyişdirilməsi yerli bankların vasitəsilə həyata keçirilir. Kredit kartları iri mehmanxanaların çoxunda qəbul edilir. Bir Amerika dolları təqribən 3,5 Misir funtuna dəyişilir.
 
== İstinadlar ==
Sətir 120:
== Xarici keçidlər ==
* [http://azari.az/az/directions/egypt.shtml Misir]
* [https://www.youtube.com/watch?v=LM7MfYbC8V8 Səda - Misir-Azərbaycan turizm əlaqələri (21.04.2016)]
 
== Həmçinin bax ==