Qazax: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
k Qazaxli2535 tərəfindən edilmiş redaktələr geri qaytarılaraq Kajmerall tərəfindən yaradılan sonuncu versiya bərpa olundu.
Teq: Geri qaytarma
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 8:
 
== Tarixi ==
Qazax vaxtilə oymaq, sultanlıq, sonralar isə qəza mərkəzi olmuşdur. [[1909]]-cu ildən şəhər statusu almış, hazırda isə rayon mərkəzidir. Ehtimallara görə Qazaxın əsası VIII əsrdə ərəb sərkərdəsi Mərvan ibn Məhəmməd tərəfindən qoyulmuşdur. Bu yer haqqında VII əsr hadisələri ilə əlaqədar "Kasak" (Kasaq) kimi ərəb tarixçisi əl-Kufi (IX əsr) də məlumat vermişdir. Toponim özündə qıpçaq mənşəli "qazax" etnik birliyinin adını əks etdirir. Lakin qıpçaqların bir hissəsi bu zonaya sonralar da gəlmişdir. XI-XIIXI–XII əsrlərdə gürcü çarlarının hərbi qüvvə kimi istifadə etmək məqsədilə [[Şimali Qafqaz]]dan Şərqi Gürcüstana kütləvi surətdə qıpçaq ailələri köçürdükləri məlumdur. Təkcə 1118-1120–ci illərdə gürcü carı [[IV Qurucu David]] 45 minlik süvari ordusu olan 225 min qıpcağı Gürcüstanda yerləşdirmişdi. Türkdilli əhali sayca çoxluq təşkil etdiyi üçün Şərqi Gürcüstan XI-XIIIXI–XIII əsr gürcü mənbələrində Didi Türkoba (Böyük Türk obası) adlanırdı. Görünür, həmin türkdilli [[qıpçaqlar]]ın əksəriyyəti qazaxlar olmuşlar. Bunu Azərbaycanın şimalında və Gürcüstan, Ermənistan ərazilərində yayılmış qazax etnik birliyinə aid etnotoponimlər də sübut edir.
 
XV əsrin sonlarında Qazax sultanlığı yaradılmışdır. [[Səfəvilər]] dövründə [[Qazax sultanlığı]] [[Qarabağ bəylərbəyliyi]]nə daxil idi.
Sətir 27:
Qazax rayonunda dünya, ölkə və yerli əhəmiyyətli 112 tarixi abidə var. Onlardan 54-ü arxeoloji, 46-sı memarlıq, 7-si monumental-tarixi abidə, 5-i dekorativ-tətbiqi incəsənt abidəsidir.
 
Qazaxda 112 abidə var.Bunlar - Damcılı mağara düşərgəsi,(Paleolit dövrü)Alban məbədi(6-cı əsr),Qırmızı kürpü(12-ci əsr) və s
[[fileŞəkil:Qazax mosque.jpg|thumb|left|məscid]]
 
== Coğrafiyası və iqlimi ==
Qazax rayonu Azərbaycanın şimal-qərbində yerləşir. Gürcüstan Respublikası ilə 9  km, Ermənistan Respublikası ilə isə 168  km məsafədə həmsərhəddir. Ərazisi 701  km²-dir.
 
Mülayim qış və isti yay. Orta aylıq temperatur yanvarda 0-6°С, iyunda isə 18-25°С. Qış quraq keçir. İllik yağıntı 350–700  mm-dir.
 
== Əhalisi ==
'''[[Azərbaycan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsi|'''AzStat]]''']]-ın 1 yanvar 2019-ci il tarixinə olan məlumatına əsasən Qazax şəhərinin əhalisi 28 min nəfərdir.<ref name="Qazax şəhəri">[http://www.stat.gov.az/map/#003_3.xls Azərbaycan Respublikasının Dövlət Statistika Komitəsi]: [http://www.stat.gov.az/source/regions/az/004_6.xls Qazax şəhəri]</ref>
 
{{Wikidata/Population}}
 
== Görkəmli şəxsləri ==
 
* [[İbrahim ağa Vəkilov]] – (1853-1934) general, ilk azərbaycanlı hərbi topoqraf.
* [[İbrahim Rəhimov]]- (1849-1927)- Həkim diplomu almış ilk azərbaycanlı, ilk azərbaycanlı psixiatr-həkim, həkim-humanist, ictimai xadim.
Sətir 56 ⟶ 55:
* [[Əlazan Baycan (Hacı Həsənzadə)]] – (1913-1989) şair-həkim. Almaniyanın Freyburq şəhərində şəxsi klinikası olmuşdur.
* [[Xəlil Həmid oğlu Yusifli]] ({{Comment|d.|Doğulub}} [[1935]]) — alim, [[Filologiya]] üzrə elmlər doktoru, [[Gəncə Dövlət Universiteti]]nin professoru, [[Nizami Gəncəvi]] ədəbi irsinin davamçısı. [[Aslanbəyli]] kəndindəndir.
* [[İsaq Nəbi oğlu İsaqov]] ({{Comment|d.|Doğulub}} [[1921]] – {{Comment|ö.|Ölüb}} [[2006]]) — [[Qazax Müəllimlər Seminariyası]]nı və [[M.F.Axundov adına Azərbaycan Pedaqoji Rus dili və Ədəbiyyatı İnstitutu]] bitirib. Məşhur müəllim, [[Aslanbəyli]] kəndində və Qazax rayonunda məşhur natiqlərdən olub. Professor [[Qüdrət İsaqov]]un atasıdır.
* [[Sayad Zeynalov]] – (1886-1942) "Müqəddəs Georgi" ordeninin bütün dörd dərəcəsi ilə təltif olunmuşdur.
* [[Nazim Əfəndiyev (həkim)|Nazim Əfəndiyev]] – (1926-1998) professor, Respublikanın əməkdar həkimi. Uzun müddət akademik Zərifə Əliyeva adına göz xəstəlikləri İnstitutunun direktoru işləmişdir.
Sətir 75 ⟶ 74:
 
== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}
<references/>
 
== Xarici keçidlər ==
{{Vikianbar kateqoriyası|Qazax}}
{{Qazax rayonunun yaşayış məntəqələri}}