'''Eoarxey''' — [[Arxey]] eonunun ilk erasıdır. Bu era 4 milyard il əvvəl [[Katarxey]] eonunun bitməsi ilə başlamış və 3600 milyon il əvvəl [[Paleoarxey]] erasının başlaması ilə bitmişdir. Yer üzündəki [[Abiogenez|həyatın]] başlanğıcı bu dövrə aid edilmişdir və [[Sianobakteriya|sianobakteriyalarınsianobakteriya]]ların dəlilləri bu dövrdən bir qədər sonra, 3500 milyon il əvvəl aid edilmişdir. O dövrdə [[atmosfer]] oksigensiz idi və təzyiq dəyərləri 10 -100 bar arasında dəyişirdi.<ref>{{cite journal|last=Mulkidjanian|first=A. Y.|year=2009|title=On the origin of life in the zinc world: 1. Photosynthesizing, porous edifices built of hydrothermally precipitated zinc sulfide as cradles of life on Earth.|journal=Biol. Direct|volume=4|pages=26|doi=10.1186/1745-6150-4-26|pmid=19703272|pmc=3152778}}</ref><ref>{{cite journal|last=Mulkidjanian|first=A. Y.|author2=Bychkov, A. Y.|author3=Dibrova, D. V.|author4=Galperin, M. Y.|author5=Koonin, E. V.|year=2012|title=Origin of first cells at terrestrial, anoxic geothermal fields|journal=Proc. Natl. Acad. Sci. USA|doi=10.1073/pnas.1117774109|bibcode=2012PNAS..109E.821M|pmid=22331915|pmc=3325685|volume=109|issue=14|pages=E821–30}}</ref><ref>{{cite encyclopedia|last=Mulkidjanian|first=A. Y.|year=2011|title=Energetics of the First Life|pages=3–33|encyclopedia=Origins of Life: The Primal Self-Organization|editor1-last=Egel|editor1-first=R.|editor2-last=Lankenau|editor2-first=D.-H.|editor3-first=A. Y.|editor3-last=Mulkidjanian|publisher=Springer Verlag|location=Heidelberg|isbn=978-3-642-21625-1}}</ref>
== Təsdiqlənmə ==
Sətir 13:
== Geologiya ==
Eoarxeyin əsas xüsusiyyəti, Yerin ilk dəfə möhkəm bir [[Yer qabığı|qabığa]] sahib olmasıdır. Bununla birlikdə, bu qabığın bir çox yerində çatışmazlıqlar və səthdə lava sahələri mövcud idi. Eoarxeyin başlanğıcı [[günəş sistemi]] daxilində ağır asteroid bombardmanı: [[Gecikən Ağır Bombardman]] ilə xarakterizə olunur. Ən böyük Eoarxey süxur meydana gəlməsi [[Qrenlandiya|Qrenlandiyanın]]nın cənub-qərb sahilindəki yaşı 3.8 milyard olan ''Isua Greenstone'' kəməridir. [[Kanada]] Qalxanında tapılan [[qneys]] nümunələrinin 4.031 milyon yaşı olduğu təxmin edilir və buna görə də ən qədim qorunan qaya birləşmələridir. 2008-ci ildə Kanadanın [[Kvebek]] əyalətində, ''Nuvvuagittuq Greenstone'' zolağında 4,280 milyon il əvvələ aid süxurlar aşkar edilidi.<ref>{{cite journal|last=O'Neil|first=J.|author2=Carlson, R. W.|author3=Francis|author4=D.|author5=Stevenson, R. K.|year=2008|title=Neodymium-142 Evidence for Hadean Mafic Crust|journal=Science|volume=321|issue=5897|pages=1828–1831|doi=10.1126/science.1161925|pmid=18818357|bibcode=2008Sci...321.1828O}}</ref> Bu birləşmələr üzərində hal-hazırda intensiv araşdırmalar aparılır.<ref>{{cite journal|last1=David|first5=D.|pages=150–163|issue=1–2|volume=121|date=2009|journal=Geological Society of America Bulletin|title=U-Pb ages (3.8–2.7 Ga) and Nd isotope data from the newly identified Eoarchean Nuvvuagittuq supracrustal belt, Superior Craton, Canada|last5=Francis|first1=J.|first4=J.|last4=O'Neil|first3=R. K.|last3=Stevenson|first2=L.|last2=Godin|doi=10.1130/B26369.1}}</ref>
== Atmosfer ==
Qrenlandiyadakı 3,850 milyon illik [[apatit]] qalıqları <sup>12</sup>C-nin zənginliyini sübut edti. Bu, 3.8 milyard il əvvəl fotosintetik həyatın olub olmaması ilə əlaqədar bir mübahisəyə səbəb oldu.<ref>{{cite journal|last1=Mojzsis|title=Evidence for life on Earth before 3,800 million years ago|bibcode=1996Natur.384...55M|pmid=8900275|doi=10.1038/384055a0|pages=55–59|issue=6604|volume=384|date=1996|journal=Nature|url=https://ntrs.nasa.gov/archive/nasa/casi.ntrs.nasa.gov/19980037618.pdf|first6=C. R. L.|first1=S. J.|last6=Friend|first5=A. P.|last5=Nutman|first4=T. M.|last4=Harrison|first3=K. D.|last3=McKeegan|first2=G.|last2=Arrhenius|hdl=2060/19980037618}}</ref>
