Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev: Redaktələr arasındakı fərq

|Vətəndaşlıq = {{Rusİmp}}→<br/>{{ADR}}→<br/>{{USSR}}

|imdb_id =

'''Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev''' (tam adı: ''Əbdürrəhim bəy Əsəd bəy oğlu Haqverdiyev;'' {{DVTY}}) — [[Rusiya İmperiyası]], [[Zaqafqaziya Demokratik Federativ Respublikası]], [[Gürcüstan|Gürcüstanın]] və [[Azərbaycan|Azərbaycanın]] dövlət və ictimai-siyasi xadimi Azərbaycanlı yazıçı, dramaturq, pedaqoq, ədəbiyyatşünas, teatr xadim, [[Azərbaycan ədəbiyyatı|Klassik Azərbaycan ədəbiyyatının]] korifeyi. [[Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi]] (1928), [[Rusiya imperiyası I Dövlət Duması|Birinci Rus Dumasının]] Azərbaycandan deputatı, [[Gürcüstan Demokratik Respublikası parlamentində təmsil olunan müsəlmanlar|Gürcüstan Parlamentinin]] deputatı; [[Leyli və Məcnun (opera)|“Leyli"Leyli və Məcnun”Məcnun" operasının]] premyerasında ilk dirijor, [[Azərbaycan teatrı|Teatr Şurasının]] təsisçisi və birinci rəhbəri, [[Azərbaycan Yazıçılar Birliyi|Yazıçılar İttifaqının]] üzvü, məşhur [[Molla Nəsrəddin (jurnal)|"Molla Nəsrəddin" jurnalı]]nın baş redaktorlarından biri.

[[Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti]]nin [[7 may]] [[2019-cu il]] tarixli, 211 nömrəli Qərarı ilə Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev [[Azərbaycan Respublikasında əsərləri dövlət varidatı elan edilən müəlliflərin siyahısı]]na daxil edilmişdir<ref name="ARNK-2019-211">{{cite web|url=https://cabmin.gov.az/az/document/3685/ | title="“Əsərlərin dövlət varidatı elan edilməsi Qaydaları”nın və “Əsərləri dövlət varidatı elan edilən müəlliflərin və dövlət varidatı elan edilən filmlərin Siyahısı”nın təsdiq edilməsi haqqında" [[Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabineti]]ninKabinetinin [[7 may]] [[2019-cu il]] tarixli, 211 nömrəli Qərarı |date=2019-05-11 |publisher=cabmin.gov.az |accessdate=2019-05-13 |language=az}}</ref>.

Əbdürrəhim bəy Haqverdiyev [[1870]]-ci il mayın 17-də [[Azərbaycan]]ın [[Şuşa]] şəhəri yaxınlığında olan [[Ağbulaq]] kəndində anadan olmuşdur. İbtidai təhsilini [[1880]]-ci ildə Şuşada Yusif bəyin müvəqqəti yay məktəbində, sonra Şuşa real məktəbində almışdır (1881-18901881–1890). Tiflis real məktəbini bitirəndən sonra Peterburq Yol Mühəndisləri İnstitutunda təhsil almışdır (1891-18991891–1899). Tələbəlik dövri azad müdavim sifət ilə universitetin şərq fakültəsinin dinləyicisi olmuşdur. Onda ədəbiyyata güclü meyl oyanmışdır. "Yeyərsən qaz ətini, görərsən ləzzətini" (1892) və "Dağılan ittifaq" (1896) əsərlərini yazmışdır. "Dağılan ittifaq" (1899) Peterburqda nəşr edilmişdir.

Ali təhsil alıb Şuşaya qayıtmış, burada tamaşalar təşkil etmişdir. Bakıda onun rəhbərliyi ilə Şərq konsertləri verilmişdir (1902-19031902–1903), Burada ilk hekayələrini ("Ata və oğul", "Ayın şahidliyi") yazıb "İki hekayət" adı ilə çap etdirmişdir. 1905-ci il inqilabından sonra Rusiya Dövlət Dumasına Gəncə quberniyasından nümayəndə seçilmiş, Peterburqa getmişdir (Azərbaycanın birinci diplomatlarından hesab olunur), burada dövlət kitabxanasında yeni əsərinə (Ağa Məhəmməd şah Qacar) materiallar toplamış, İrana -— Mazandaran vilayətinə səyahət etmişdir (1907). "Leyli və Məcnun" operası 1908-ci il yanvarın 12-də tamaşaya qoyulduğu zaman ilk Azərbaycan [[dirijor]]u kimi [[xor]] və orkestri, tamaşanı idarə etmişdir. "Nicat" cəmiyyətində və Kür-Xəzər gəmiçiliyi idarəsində işlədiyi dövrdə [[Zaqafqaziya]]nı, [[Dağıstan]]ı, [[Orta Asiya]]nı və [[Volqa]]boyunu səyahət etmiş, "Ceyranəli", "Xortdan". "Həkimi-nuni-səqir", "Lağlağı", "Mozalan", "Süpürgəsaqqal" və s. imzalarla [[Molla Nəsrəddin (jurnal)|"Molla Nəsrəddin" jurnalı]]nda hekayə, felyeton çap etdirmişdir.

[[Həştərxan]]da yaşadığı müddətdə şəhərin mədəni-ictimai həyatında ciddi çalışmışdır (1910). Sonra [[Ağdam]]a köçüb orada yaşamışdır (1911-19151911–1915). [[Tiflis]]də "Şəhərlər ittifaqının Qafqaz şöbəsi xəbərləri" adlı aylıq məcmuənin müdiri olmuş (1916-19171916–1917), fevral inqilabından sonra Tiflis İcraiyyə Komitəsinə və onun mərkəzi şurasına üzv seçilmişdir (1917). Həmin ilin martında [[Borçalı qəzası]]na müvəkkil təyin olunmuşdur (1918).

[[Azərbaycan]]da [[Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqı|sovet]] hakimiyyəti qurulduqdan sonda dövlət teatrlarına müfəttiş təyin olunmuşdur. Azərbaycan milli teatrının yaranmasının 50 illiyi münasibəti ilə keçirilən yubileyə başçılıq etmişdir. [[Bakı Dövlət Universiteti|Azərbaycan Dövlət Universiteti]]ndə ədəbiyyatdan mühazirələr oxumuş, elmi kadrların hazırlanmasında iştirak etmişdir. Burada yerli komitənin sədri (1922), Azərbaycanı tədqiq və təbliğ cəmiyyətinin sədr müavini və sonra sədri (1923-19251923–1925) olmuşdur. Bu, ilk elmi-tədqiqat müəssisəsi idi. [[Bakı]]da çağırılan birinci Azərbaycan ölkəşünaslıq qurultayının nümayəndəsi kimi fəal çalışmışdır (1924).

Bunlardan başqa ədib Şekspirin “Hamlet”"Hamlet", Şillerin “Qaçaqlar”"Qaçaqlar",Volterin “Soltan"Soltan Osman”Osman", Zolyanın “Qazmaçılar”"Qazmaçılar", Andersenin “Bülbül”"Bülbül",“Şahın"Şahın təzə libası”libası", Lanskoyun “Qəzəvat”"Qəzəvat", Çirikovun “Yəhudilər”"Yəhudilər",Korolenkonun “Qoca"Qoca zəng çalan”çalan" əsərlərini də tərcümə etmişdir.

[[Şəkil:Stamps of Azerbaijan, 2014-1191.jpg|thumbnail|[[Azərbaycan]] [[poçt markası]] ([[2014]])]]

Rusiya Elmlər Akademiyasının nəzdində olan ölkəşünaslıq bürosunun beşinci elmi sessiyasında yekdilliklə akademiyanın ölkəşünaslıq bürosuna müxbir üzv seçilmişdir (1924). Şərq fakültəsinin katibi (1922-19251922–1925), Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının məsul katibi (1931-19321931–1932) olmuşdur. Azərbaycan Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin Fəxri Fərmanına layiq görülmüşdür (1933). Onun əsərləri SSRİ və xarici ölkə xalqlarının dillərinə tərcümə olunmuşdur.

[[1933]]-cü il dekabrın 12-də [[Bakı]]da vəfat etmiş, [[Fəxri xiyaban]]da dəfn olunmuşdur.

<br />

Əbdürəhim bəy Haqverdiyev ədəbi fəaliyyətə Şuşa real məktəbində oxudugu zaman başlamış, [[Mirzə Fətəli Axundov|M.F. Axundzadə]]nin təsiri ilə "Hacı Daşdəmir" ([[1884]]) adlı kiçik bir pyes yazmışdı. Peterburqda təhsil alarkən onun bədii yaradıcılığa meyl və həvəsi daha da çoxalır. O, burada olarkən "[[Yeyərsən qaz ətini, görərsən ləzzətini]]" ([[1892]]) dramını və "[[Dağılan tifaq]]" ([[1896]]) faciəsini yazıb.

[[1899]]-cu ildə Azərbaycana qayıdan Haqverdiyev bir müddət [[Bakı]]da yaşayıb. O, bir tərəfdən müəllimliklə məşğul olub, digər tərəfdən teatrlarda verilən tamaşalara rejissorluq edib. Eyni zamanda bədii yaradıcılığını da davam etdirib: "[[Bəxtsiz cavan]]" (1900) və "Pəri-cadu" (1901) faciələrini yazmaqla milli dramaturgiyanı ideya və poetik-sənətkarlıq baxımından daha da zənginləşdirib. 1906-cı ildə "Həyat" qəzetində hekayələr və "Molla Nəsrəddin" jurnalında gizli imzalarla felyetonlar, məzhəkələr çap etdirib. "Marallarım", "Xortdanın cəhənnəm məktubları", "[[Şeyx Şaban (hekayə)|Şeyx Şaban]]", "Xəyalət", "[[Ac həriflər (hekayə)|Ac həriflər]]" və sair əsərlərin müəllifidir.

''Bizim yabılığımız,'' ''Tənqidə tənqid,'' ''İкi il,'' ''Təcəttüri-nisvana dair,'' ''Müsəlmanlarda teatrо,'' ''Beş il,'' ''“"[[Pəri cadu]]”" haqqında qeydlər,'' ''Artistliк sənəti haqqında,'' ''Abbas Mirzə Şərifzadə haqqında,'' ''Mirzə Fətəlinin faciəsi,'' ''Ədəbi dilimiz haqqında.''

# [[Ac həriflər (film, 1993)]] (tammetrajlı film-tamaşa) (AzTV) -— əsərin müəllifi

'''FAMILY of ABDURRAHIMBEY HAQVERDIYEV -—  AİLƏ ARHİVİ'''

'''Birinci həyat yoldaşı(First wife)''' -— Tukasban xanım (azeri)

'''İkinci həyat yoldaşı (Second wife)''' -— Nadejda Osipovna (polish muslim)

'''Daughter (the fact of adoption is confirmed by the decision of the court of the Republic  Azerbaijan) Fatma Haqverdiyeva (Ahverdoff) Malik-Abbas'''

Ailə arhivindən görsənilir ki, öncədən onun familiyası  Axverdoff yazılırdı ancaq sovyetizasiyadan sonra Haqverdiyev olub.İngilis versiyası isə  — AHVERDOFF — idi.

'''Qızı'''(qızlığa götürülməsi faktı AR Məhkəmənin qərarı ilə təsdiq olunub) -— Fatma xanım Haqverdiyeva (Ahverdova)  Мəлик-Аббас

'''Qızının Əri''' -— Əlibəy Məlik-Abbas

'''Nəvəsi''' -— Tofiq Əli oğlu Məlik-Abbas

'''Nəvəsi''' -— Elmira Əli qızı Məlik-Abbas

'''Nəvəsinin Həyat yoldaşı''' -— Ədibə Cəfər qızı Məlik-Abbas (Nəsirova)

'''Nəvəsinin Həyat yoldaşı''' -— Məmməd Rzayev

'''Nəticəsi''' -—  Eldar Tofiq oğlu Məlik-Abbas

'''Nəticəsi'''  -— Gülnarə Tofiq qızı Əhməd-zadə (Məlik-Abbas)

'''Nəticəsi'''  -— Leyla Məhəmməd qızı Rzayeva (Мəlik-Abbas)

'''Nəticəsi''' -— Nigar Məhəmməd qızı Rzayeva (Məlik-Abbas)