Ağa Nemətulla: Redaktələr arasındakı fərq

'''Ağa Nemətulla''' — SSRİ neft sənayesi yenilikçisi,SSRİ dövlət mükafatı laureatı,SSRİ neft sənayesi yenilikçisidir.

Ağa Nemətulla 1896-cı il fevralın 15-də [[Cənubi Azərbaycan]]ın Sərab şəhərində dünyaya göz açıb. Onun uşaqlıq illəri ağır və məşəqqətli keçmişdir. Dörd yaşında ikən anasını itirən Ağa atası ilə birlikdə mülkədar Sultan bəyə məxsus kənddə çalışmışdır. Atası Sultan bəyin torpaq sahələrində işləmiş, balaca Ağa isə bəyin mal-qarasını otarmışdır. Sübh tezdən şər qarışana qədər çöldə-bayırda çalışan bu körpə uşaq öz qazancı ilə xəstə atasımatasını, ögey anasını və bacılarını saxlamağa məcbur olmuşdur. Uşaqlığın qayğısız dünyasının ləzzətini dadmayan Ağa tay-tuşlarından kənar gəzmiş, əlində çomaq, şaxtadan dona-dona mal-qara otarmış, hələ uşaq ikən həyatın sərt qanunları ilə yaşamışdır.

Bu ağır həyat şəraitinə dözə bilməyən Ağa ümidini itirir. Bir gün Oo, växtiləvaxtilə onlara qonaq gəlmiş dayısının: "b''Böyüyəndəöyüyəndə gələrsən yanıma, soruşarsan Balaxanıda Cavanşirov mədə ninimədənini"'' sözlərini xatırlayır və Bakıya getməyi qərara alır. Ağa bilirdi ki, onun dayısı ''Podryadçik'' Cavanşirova məxsus neft mədənlərində işləyir. Lakin Ağanın Bakıya getmək üçün bilet almağa pulu da yox idi. Yaxşı ki, dünya xeyirxah insanlardan xali deyildir. O, Mir Ağa adlı bir kişi ilə tanış olur və bu xeyirxah insanın köməyi ilə İran Astarasından gəmi ilə Bakıya gəlir.<ref>Bayram Bayramov. Neft Daşları - tufanlar qoynunda həyat</ref>

1915-ci ildən Ağa Nemətullanın həyatı neft şəhəri olan Bakı ilə bağlanır. O, Balaxanıda neft mədənində qazmada açarçı işləyən dayısı Məmmədəlini tapır və onun köməyilə işə düzəlir. Bununla da Ağa Nemətulla həyatımhəyatını neft sənayesi ilə bağlayır.

O, 1915-1932-ci illərdə Bakının bir sıra rayonlarının qazma idarəsində qara fəhlə, çilingər, qazmaçı köməkçisi, qazmaçı işlə¬mişdirişləmişdir. Ağa Nemətulla 1932-49521952-ci illərdə Bakının neft rayonlarında müxtəlif vəzifələrdə, o cümlədən buruq ustası vəzifəsində çalışmışdır. 1942-1943-cü illərdə Özbəkistanda buruq ustası vəzifəsində çalışmışdır. 1952-1956-cı illərdə «Azərbaycanneft» İttifaq Birliyi Dənizdə İstismar Qazma İdarəsinin, «Ştalinneft» (indiki Ə. Əmirov) Neft Mədənlər İdarəsində Qazma idarəsinin direktoru, 1956—19581956-1958-ci illərdə «Leninneft» (indiki «Balaxanıneft») Neft Mədənlər İdarəsi Qazma idarəsində sahə rəisi vəzifələrində işləmişdir.

''Onun alın yazısı'' Heç kim anadan alim və mütəxəssis doğulmur. İnsanm alim, mütəxəssis kimi yetişməsində zəhmət və alın təri əsas göstəricidir. Əlbəttə, insamninsanın həyatında bəxt və təsadüfün də rolu az olmur. Ağanın şöhrət çələnginə çatmasında məhz zəhmət və alın təri öz bəhrəsini verib.

Erkən yaşlarından zəhmətə alışan Ağa Nemətulla əmək fəaliyyətimfəaliyyətinə, dediyimiz kimi, naxırçılıqdan başlamış, zəhmətin zirvəsinə ucalmış, müxtəlif məsul vəzifələrə irəli çəkilmiş, bu vəzifələrdə çalışaraq, bikənməztükənməz enerjisi və nadir fitri istedadı sayəsində ölkəmizin iqtisadiyyatının möhkəmlənməsində öz töhfə¬lərini vermişdir. O, həmişə yeni ideyalarla və səmərəli təkliflərlə çıxış etmişdir. Bu təkliflər də neft sənayemizin inkişafında öz müsbət təsi¬rini göstərmişdir. Bunlara görə ona «SSRİ neft sənayesinin yenilikçisi» fəxri adı verilmişdir.

1932-ci ilin avqustunda Ağa Nemətullam buruq ustalığına irəli çəkirlər. O, bir ilin ərzində [[Bayıl]]<nowiki/>da 8 quyu qazır. Daha bir fakt: 1933-cü ildə Lökbatandakı neft yataqlarımyataqlarını aşkara çıxarmaq üçün qızğın iş gedirdi. Hökumət ən yaxşı qazma ustalarını Lökbatana göndərirdi. Bu ustalarmustaların hər biri müsabiqə yolu İlə bır quyu qazmalı idilər. Bu iş 45 günə başa çatmalı idi. Ağa Nemətullanm qazdığı quyu 22 gündən sonra istis¬mara verilir. Müsabiqə üzrə qazılan bu quyu Lökbatan torpağında qazanılmış ilk parlaq müvəffəqiyyət idi. [[Lökbatan]]<nowiki/>da yeni neft məskəni salmaq haqqmdahaqqında dövlətin çağırışına birinci səs verən də, qələbə çalan da Ağa oldu. Onun briqadası daha dörd quyu qazdı. Ağa iş başmda öz qazmaçı fəhlələrinə texniki biliklərini artırmaqda səmimiyyətlə kömək edirdi. Lakin ö, eyni zamanda çox tələbkar idi. Heç vaxt razı olmazdı ki, onun briqadası haqqında xoşagəlməz bir söz danışsınlar. Odur ki, əmək intizamımintizamını möhkəmləndirməyin və vaxtdan səmərəli istifadə etməyin neftçiyə hava-su kimi lazım olduğunu tez-tez yoldaşlarının yadına salırdı.

1940-cı ildə Neft Bakısının yetişdirdiyi gənc mühəndislərindən Əyyub Tağıyev və Moisey Qusman turbin ilə qazmaq üsulunu ixtira etdilər. Bakı neft sənayesində ilk dəfə həmin üsulu necə tətbiq etmək və bu işi kimə tapşırmaq xüsusunda xeyli düşündülər. Nəhayət, bu işi çox sınaqlardan çıxmış məşhur büruqburuq ustası Ağa Nemətullaya tapşırdılar. Briqada tezliklə quyu qazılıb, istismara verilməsi üçün işə başladı. Turbin qazma üsulunun tətbiqi parlaq nəticə verdi. Bundan sonra Ağa Nemətüllanın adını «turbin qazmasının pioneri» qoydular.

Azərbaycanın neft sənayesində turbinlə maili qazmanı ilk dəfə həyata keçirən buruq ustası Ağa Nemətulla olmuşdur. Onun briqadası turbin qazmasında bir sıra yeni səmərələşdirici təkliflər həyata keçirmişdir. Bunun nəticəsində qaldırma-endirmə işlərinə, təmir işlərinə sərf olunan vaxt azalmış, onlarla baltaya qənaət edilmişdir. Məşhur ustamnustanın qabaqcıl iş təcrübəsi nəinki Azərbaycan neftçiləri arasında, habelə [[Dağıstan]], [[Şimali Qafqaz]], [[Türkmənistan]], [[Başqırdıstan]], [[Tatarıstan]], [[Özbəkistan]] və başqa neft rayonlarında da geniş öyrənilib tətbiq olunmuşdur.

Azərbaycanda ilk maili quyunu Ağa Nemətulla qazmışdır. Onun turbinlə 1945-ci ildə qazdığı ilk maili quyu [[Bibiheybət]]<nowiki/>də 2313 m dərinliyi, dağ altına doğru qazılan 2634 nömrəli quyu olmuşdur. Bu quyu 1945-ci ilin 23 aprelində qazılmağa başlanıb, 1946-cı ilin 31 yanvarında istismara təhvil verilmişdir. Bu quyunun inhirafi (dibinin uzaqlaşması) 394 m, maiiiliyinin azimutu 23,9° olmuşdur. Bu quyu¬nun qazılması Ağa Nemətulla və onun briqadası üçün məktəb olmuşdur. Burada onlar turbinlə maili qazmanın texnologiyasımtexnologiyasını, onun gələcəkdə təkmilləşdirilməsi yollarımyollarını mənimsəmişlər. Daha sonra Ağa NemətullamnNemətullanın briqadası tərəfindən 1948-ci ilin avqustunadək 7 maili quyu qazılıb istismara təhvil verilmişdir. 1949-cu ildən maili qazma geniş inkişafa başlamışdır.

Neft sənayemizdə hərlənmə qazması tətbiq edilməyə başlandıqda, Ağa Nemətulla bu dəz gahındəzgahın arxasında işləyənlərdən biri olmuşdur. Neft sənayemiz dünyada birinci olaraq turbo bur əldə etmişdir. Ağa Nemətulla bu qiymətli elmin təfəkkürün həyata keçirilməsində fəal iştirak etmişdir.

İnsan eşitdikləri və gördükləri ilə deyil, əməyi, fəaliyyəti, yaratdıqları ilə kamilləşir. İnsanın ləyaqəti sözlə yox, onun əməli işi ilə müəyyən edilir. İnsan daima çalışmalı və axtarışda olmalıdır. Çalışmaq, nə isə yaratmaq qabiliyyəti insan üçün əsl sərvətdir. Kamilliyə yalnız zəhmət və təcrübə sayəsində çatmaq mümkündür. Cavanlıqda, adətən təcrübə çatışmır. Kamilliyin yolu isə zəhmətdən, əzab- əziyyətdən keçir, əlbəttə, istedadı da inkar etmək olmaz. Kamilliyə çatmağın ən ideal variantı istedadla zəhmətin vəhdətidir.

Gələcəyi görmək bacarığı onda mövcud daxili qüvvənin, qırılmaz iradənin, işgüzarlığın nəticəsi idi. Çox əziyyətlərə sinə gərən Ağanın həddi-hüdudu olmayan sənət eşqi, təntənəyə, qələbəyə böyük inamı onun adını neftçi mütəxəssislər arasında yüksəltmiş, çox-çox fərqləndirmişdir. Onun iş və əməyinə fikir verəndə şübhə etmirsən ki, bu böyük insan hünər, fədakarlıq, qəhrəmanlıq, şücaət göstərmək üçün dünyaya gəlmişdir.

Cəsarətli yenilikçilik, yeni texnikadan və sənayenin başqa ehtiyatlarından bacarıqla istifadə etmək, əmək məhsuldarlığımməhsuldarlığını yüksəltmək, maya dəyərini ucuzlaşdırmaq, vəsait və materiala qənaət etmək A.Nemətullanın güddüyü nəcib məqsəd olmuşdur. O, həmişə deyərdi ki, yaxşı nəticə əldə etmək üçün texniki silahlanma, əməyin təşkili, kadrların düzgün yerləşdirilməsi, nizam-intizam və insanlar arasında münasibət ən vacib işdir.

Alimlər, mühəndislər, geoloqlar və digər mütəxəssislər açıq dənizdə neft çıxarmaq imkanı olduğunu sübut etdikdə, Ağa Nemətulla bu cəsarətli fikrə tərəfdar olmuşdur. Xəzər dənizinin dibində tükənməz neft ehtiyatının oldu-ğunuolduğunu aşkar etmiş, 1269 və 1270 nömrəli buruqlar, heç bir çətinlikdən qorxmayan Ağanın nələrə qadir olduğunu göstərdi. O, həmin buruqlanburuqları dənizdə qazıb, vaxtından qabaq istismara verdi.

Neft DaşlanDaşları yatağının açılması və işlənməyə daxil olmasında, ümumiyyətlə, dəniz neftinin inkişafına və ilk dəfə olaraq dünya təcrübəsində açıq dənizdə Ağa Nemətullanın maili qazma metodunun təcrübəsindən və konkret şəraitdə kust meydançasından bir neçə quyunun qazma təcrübəsindən geniş istifadə olunmuşdur.

Ağa Nemətulla əvvəlcə axşam orta məktə¬bində oxumuş, 1934—19351934-1935-ciillərdə isə qazma ustası kursunu bitirmişdi. 1950-ci ildə SSRİ neft sənayesinin Azərdənizittifaq birliyinin attestasiya komissiyasımn qərarı ilə ona «kiçik dağ texniki» adı verilmişdi.