I Orxan: Redaktələr arasındakı fərq

| doğum tarixi = {{Doğum tarixi|[[1281||}}]]

| vəfat tarixi = {{Vəfat tarixi|[[1362||}}]]

| həyat yoldaşı = Asporça Xatun<br/>Nilufər Xatun<br/>Feodora<br/>Eftandise Xatun

| uşağı = Şahzadə Süleyman Qazi( 1316 – 1357 )<br/>[[I Murad]] (1326-1389)<br/>Şahzadə İbrahim<br/>Şahzadə Qasım<br/>Şahzadə Eyyub<br/>Fatma Xatun

'''I Orxan və ya Orxan Qazi''' (Osmanlı Türkcəsi: {{Dil|-ota|اورخان بك}}, {{Dil-tr|Orhan Gazi}}; {{DVTY}}) — [[Osmanlı İmperiyası]]nın ikinci sultanı. [[Osmanlı İmperiyası]]nın qurucusu [[I Osman]]ın və Malxun Xatunun oğlu. [[I Osman]]ın vəfat etməsindən sonra Orxan [[1326]]-cü ildə bəyliyə sahib olmuşdur. I Orxan hakimiyyətə gələn zaman dövlətin əraziləri 16.000&nbsp; km² təşkil edirdi. I Orxan hakimiyyəti ərzində imperiyanın ərazilərini 95.000&nbsp; km² qədər genişləndirə bilmişdi.

Bizans tarixçisi Laonikos Chalkokondyles mənbə göstərmədən Orxan bəyin atasının ölümündən sonra Uludağa çəkilərək ordu toplayıb qardaşlarını məğlub elədiyini yazmışdır.<ref name="Sakaoğlu, Necdet 1999"/>

Aşıkpaşazadə, Oruc bəy və Nəsri kimi ilk Osmanlı tarixçilərinin ənənəvi qəbul olunan deyişinə görə bəyliyin önəmli adamları, Osman bəyin övladları Osman bəyin ölümündən sonra yığıncaq təşkil eləmişdir. Bu yığıncaqda Orxan bəy qardaşı Əlaəddin bəyin rəhbərlik etməsini istəmişdir, lakin Əlaəddin bəy bunu qəbul etməmişdir və qardaşı Orxan bəyi taxta layiq gördüyünü ifadə etmişdir. Beləcə Orxan bəy taxta keçmişdir.<ref>Sakaoğlu, Necdet (1999), Bu Mülkün Sultanları;, İstanbul:Oğlak Yayınları ISBN 975-329975–329-2996 . səhifə 33</ref>

Adına kəsdirdiyi ilk Osmanlı axçası Rəbiüləvvəl 724(Fevral 1324) tarixini göstərir və Orxan bəyin ən geci bu tarixdə hakimiyyətə keçməsinə sübutdur.<ref>Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (1945), "Gazi Orhan Beyin hükümdar olduğu tarih ve ilk sikkesi", Belleten C.VIII, səhifə 207-211207–211</ref>

1326-ci ildən hədəf yenidən illərdir ki, mühasirə altında olan və bölgənin ən böyük şəhəri sayılan [[Bursa]]ya çevrilmişdir. İlk öncə Orxaneli(o dövrdə Atarnos) qalası tutularaq dağıdılmışdır. Sonra Bursa qalasını mühasirəyə almaq məqsədi ilə Pınarbaşında qərərgah qurulmuşdur. Buna baxmayaraq İslamı qəbul edərək Osmanlı tərəfinə keçmiş Mihal Qazinin diplomatik siyasəti nəticəsində qala döyüşsüz alınmışdır. Bir mənbədə Bursa şəhərinin tutulması kimi 6 aprel 1326-cı il tarixi göstərilmişdir. Buna baxmayaraq bu dövrə aid Bursa şəhərində zərb olunan axçalar daha öncəki tarixləri göstərir. Əsasən Osmanlı tarixçiləri Bursa fəth olunandan sonra şəhərin dövlətin paytaxtı olduğunu qeyd edirlər.<ref>Buna baxmayaraq dövrün tarixçisi Aşıkpaşazadə Bursanın Bəy sancağı olaraq təşkilatlanıb oğlu Murad bəyə verildiyini yazır. Derviş Ahmed Aşıki (haz. Cemil Çiftçi), (2008) Aşık Paşazade Tarihi, İstanbul:Mostar Yayinlari ISBN 978978–605-605-101-018101–018-2.</ref>

1329-cu ilin may ayında Bizans İmperatoru III Andronik və yaxın adamı Yannis 2000 nəfər muzdlu əsgərlə dəstəklənmiş Bizans ordusu ilə Kocaeli istiqamətində hücuma keçmişdir. İzmiti mühasirəyə alan Orxan Qazi Darıca istiqamətindən irəliləyərək Bizans ordusu ilə qarşı-qarşıya gəlmişdir. 11 iyun 1329-cu ildə iki ordu Maltəpədə(Palekanon) döyüşmüşdür. Bizans ordusu bu döyüşdə ağır məğlubiyyətə uğramışdır və III Andronik yaralanaraq qaçmışdır. Beləliklə III Andronikin Anadolu torpaqlarını geri alma planı iflasa uğramışdır və ondan sonra buna cəhd olunmamışdır.<ref>Mirmiroglu,V. (1949), "Orhan Bey ile Bizans İmparatoru III. Andrinikos arasindaki Pelekanon Muharebesi", Belleten C.13 say.309-320309–320</ref>

İlk öncə Orxan bəy 1342-ci ildə [[Karəsi bəyliyi]]ndə Ulubad, Qaracabəy, Mustafakamalpaşa(Kırmastı) qalalarını fəth etmişdir. Bundan sonra 1345-ci ildə Karəsiyə yürüş təşkil etmişdir. Beləliklə Karəsi bəyliyinə aid torpaqlar Orxan bəy tərəfindən ələ keçirilmişdir.

Orxan Gazi hökmdarlığının son illərində yeni bir strategiya həyata keçirməyə başlamışdır. Belə ki, Osmanlı orduları Bizansa kömək etmək adı ilə mərhələ-mərhələ Rumelinə keçmişdir. Beləliklə Osmanlının Avropada irəliləməsinin əsası qoyulmuşdur.<ref>İnalcık, Halil (2009) "Osmanlı Sultanı Orhan (1324-13621324–1362) Avrupa'da Yerleşme" TTK Belleten Cilt LXXIII Sayı 226. aprel 2009, səhifə.77</ref>

Orxan bəyin Bizansa yardım etməyi üsyan nəticəsində taxta keçən VI Yannislə qurulan yaxın əlaqələrlə başlamışdır. 1344-cü ildə Bizans imperatoru çətin vəziyyətə düşdü. Belə ki, Selanik hakimi vəziyyətə nəzarəti itirmiş və Zealot olaraq bilinən bir qrup idarəni ələ keçirtmişdir. Serb kralı IV Stepan Bizansın əleyhinə getmiş və bütün Makedoniyanı zəbt etmək üçün Serez qalasını mühasirəyə almışdır. Onun Anadoluda müttəfiqi olan Aydınoğlu Umur bəyin qurduğu donanma Papanın müttəfiqlərinin donanmasına İzmirdə məğlub olmuşdur və İzmir Papanın müttəfiqləri tərəfindən işğal olunmuşdur. Saruhan bəyliyi kömək göndərə bilərdi, amma bu köməyin həm Selanik, həm də Serb kralı qarşısında yetərsiz olduğu məlum idi. Bu səbəbdən 1345-ci ildə VI Yannis Orxan bəylə yaxın münasibətlər qurmaq üçün danışıqlara başlamışdır. İmperator həm də tarixçi idi və bu danışıqlara o öz kitabında bir bölmə ayırmışdı. Onun yazdığına görə özü türkcə öyrənmişdi, iki hökmdar bir-biri ilə yaxın əlaqələr qurmuşdu. Orxan bəylə şəxsən görüşdükdə o, üç qızını da Orxan bəylə tanış etmişdir. İkinci qızı olan Feodora Orxan bəylə evlənmək üçün razılaşmışdır. 1346-cı ildə Orxan bəyi və adamlarını toyun keçirildiyi Silivriyə 30 gəmilik Bizans donanması gətirmişdir. Üç gün davam edən mərasimin ardından yenidən onları geriyə aparmışlar. Növbəti il Orxan bəy yeni həyat yoldaşı Feodora ilə Üsküdarda imperatorla görüşmüşdür.<ref name="Norwich, John Julius 1995">Norwich, John Julius (1995) Byzantium: the Decline and Fall (Bizans: Gerileme ve Çöküş), Penguin:Londra. ISBN 0-679-416500–679-141650–1 (İngiliscə). səhifə 302</ref>

Bəzi türk tarixçilərinin fikrincə bu uğurun nəticəsində 1353-cü ildə Çimpe qalası qərərgah kimi Süleyman paşaya verilmişdir. Süleyman paşa bura və ətraf ərazilərə əsgərlərinin ailələrini və köçəri türkmənləri köçürməyə başlamışdır. Bu qala Osmanlının Avropada ilk dayaq nöqtəsi olmuşdur. Bunun qarşısını almaq üçün VI Yannis 10000 qızıl pul təzminatı qarşılığında qalanı geri almaq istəmiş və bunu müzakirə etmək üçün Orxan bəylə şəxsən görüşmək istəmişdir. Qoca və xəstə olmasını bildirən Orxan bəy bu görüşmədən imtina etmişdir.<ref>Aktepe, M.Münir (1950) "Osmanlıların Rumelide ilk fetihleri: Çimpe kalesi", Tarix jurnalı, C.2 səhifə 283-307283–307</ref>

Rumelindəki Osmanlı torpaqlarının bəylərbəyi olan Süleyman paşa Çorlu ətrafında ov vaxtı atından yıxılaraq ölmüşdür(1357). Süleyman paşanın ölümündən sonra Orxan bəyin oğlu və taxtın vəliəhdi Murad bəy 1359-13621359–1362-ci illər arasında Rumelindəki orduya komandanlıq etməyə başlamışdır. Osmanlı ordusu 1361-ci ildə Dimotekanı zəbt edir. 1362-ci ildə Orxan bəy vəfat edəndə artıq Osmanlı orduları Adrianopola([[Ədirnə]]) çatmışdı və həmin il şəhər ələ keçirildi.

# '''[[Nilüfər Xatun|'''Holofira (Nilufər Xatun)]]''']] – Yarhisar hakiminin qızı, [[I Murad]], Şahzadə Qasımın anası.

=== Oğlan uşaqları ===

=== Qız uşaqları ===

== ŞəkillərQalereya ==

{{Vərəsəlik qutusu|titul=[[Şəkil:Osmanli-nisani.svg|50px]] <br /> [[Osmanlı İmperiyası]] (دولت عالیه عثمانی) [[Sultan]]ı|illər=[[1324]]-[[1361]]|ilə=|sələf=[[I Osman]]|xələf=[[I Murad]]}}

{{son}}{{Osmanlı padşahları}}