Kərbəla döyüşü: Redaktələr arasındakı fərq

'''Kərbəla döyüşü''' və ya '''Kərbəla hadisəsi''' - [[10 oktyabr]] [[680]]-ci ildə bu günkü [[Kərbəla]] şəhəri yaxınlığında İslam peyğəmbəri Hz.Məhəmmədin[[Məhəmməd]]in nəvəsi [[Hüseyn ibn Əli]] ilə [[Əməvilər|Əməvi]] xəlifəsi [[I Yezid ibn Müaviyyə]] arasında baş vermiş döyüşdürdöyüş. '''Bu döyüş [[İslam]] Yezid tərəfindən hakimiyyət uğrunda 6000 nəfərlik orduylaaləmində, Hüseyn(ə) tərəfindən isə 72 nəfərlik qoşunla babası peyğəmbərin dini İslamı qoruyub ucaltmaq uğrunda gedənxüsusən hak[[Şiə]] və batilin döyüşü olmuşdur.''' Bu hadisə İslam aləmində[[Ələvi]]likdə böyük önəm daşıyır. Hz.Məhəmmədin[[Məhəmməd]]in qızı Hz.Fatimənin[[Fatimə]]nin, [[Əli bin Əbu Talib-]]dən olan oğlu Hüseynin(ə),[[İmam babası peyğəmbərin dini İslamı qoruyub ucaltmaq uğrundaHüseyn|Hüseyn]]in öldürülməsi, İslam[[Şiə]] ölkələrində hər il '''[[Aşura günü''']] adı ilə qeyd olunur.

[[Məhəmməd|Məhəmməd peyğəmbər]]in [[632]]-ci ildə vəfat etməsindən sonra [[xilafət]]in kim tərəfindən idarə olunması məsələsi yarandı. Müsəlmanların bir qismi ilk əvvəl [[Əbu Bəkr]]in [[xəlifə]] təyin olunmasını istəyirdilər. [[Əbu Bəkr]] [[Məhəmməd|Məhəmməd peyğəmbər]]dən sonra xəlifə təyin edilir. [[Əbu Bəkr]]dənin sonraardından [[Ömər ibn Xəttab]], [[Osman ibn Əffan]] və [[Əli bin Əbu Talib]]

[[xəlifə]] seçilmişdir. [[Şiə]] müsəlmanları [[Əli bin Əbu Talib]]in [[Məhəmməd|Məhəmməd peyğəmbər]]ə daha yaxın olmasını və uşaqlıqda onun evində böyüməsini, ,həmçinin, Qədir-Xum hadisəsini əsas gətirərək, ilk xəlifənin Əli olmasını tələb edirdilər.

[[Əli bin Əbu Talib]] xəlifə təyin olundu. [[Osman ibn Əffan]]ın tərəfdarları bunu tələsik addım hesab edərək, Əffanın qatilləri tapılmayana qədər Əli bin Əbu Talibin xəlifəliyini qəbul etməyəcəklərini açıqladılar. Bununla da [[İslam]] dünyasında ilk fikir ayrılığının əsasıəsas qoyuldu. [[Xilafət]]də iki böyük siyasi güc formalaşmışdı. Bir tərəfdə [[Əli bin Əbu Talib]]in digər tərəfdə isə [[Əməvilər]]in nümayəndələri bir-birlərinə qarşı mübarizə aparırdılar. [[Əli bin Əbu Talib]] [[661]]-ci ildə [[Xaricilər]]dən olan Əbdülrəhman ibn Məlumun sui-qəsdiqəsti nəticəsində öldürüldü. Hakimiyyət xəlifələrin qatı düşməni olan [[I Müaviyə]]nin əlinə keçdi.

[[I Müaviyə]] hakimiyyətdə olduğu müddətdə özündən sonra oğlu [[I Yezid]]in xəlifə təyin olunmasınaolunması calışırdı. Tərəfdarlarına özündən sonra oğluna itaət etmələri barədə göstərişlər verirdi. [[680]]-cı ildə [[I Müaviyə]]nin vəfatından sonra [[I Yezid]] xəlifə təyin olundu. [[I Yezid]] xəlifə təyin olunan kimi [[Mədinə]] şəhərinin valisinə məktub göndərdi. Məktubda Yezid şəhər valisinin [[İmam Hüseyn]]ə deyil, ona tabe olmasınıolmasın tələb edirdi. Əks halda, şəhər valisinivalinin öldürməklə hədələyirdi. Vəziyyətin gərgin olduğu bu dövrlərdə

[[İmam Hüseyn]] [[Kufə]] və [[Mədinə]] əhalisindən onu dəstəklədiklərinidəstəklədilərini bildirən məktublar alırdı. [[İmam Hüseyn]] [[Kufə]]də onu böyük bir kütlənin dəstəklədiyini və hakimiyyəti ələ keçirəcəyi halda, xalqın tam dəstəyinə sahib olaçağını düşünürdü. [[I Yezid]] dini sülalədən olmadığını və xalqın kimi dəstəklədiyni yaxşı anlayırdı. [[İmam Hüseyn]] 72 nəfər tərəfdarı ilə birlikdə [[Kufə]] istiqamətində yola çıxdı. Hədəfi [[İslam]] dünyasının [[xəlifə]]si seçilmək və xilafəti düzgün şəkildə idarə etmək idi. [[İmam Hüseyn]] 72 nəfər tərəfdarı ilə irəliləyərkən [[I Yezid]]in 4.500 nəfərlik ağır silahlarla silahlanmışsilahlanmışdı qoşunu ilə qarşılaşdı. Tərəflər arasında yaşanan döyüşdə [[İmam Hüseyn]] başda olmaqla 72 nəfər şəhid edildi. [[İmam Hüseyn]]in sağ qalan ailə üzvüləri və tərəfdarları isə əsir alındı.

[[Şiə]] və [[Ələvi]]lik məzhəblərində bu hadisə böyük önəmə malikdirsahibdir. [[Şiə]]liyə görə [[Əli bin Əbu Talib]]dən sonra İmam Həsən, sonra isə [[İmam Hüseyn]] xəlifə təyin olunmalı və ona hörmət göstərilməli idi. [[Şiə]]likdə [[İmam Hüseyn]]in özü və ailə üzvülərinin şəhid edilməsi hər ilk keçirilən müxtəlif mərasimlərdə xatırlanır. Bu mərasimlərdən ən mühümü isə Məhərrəm ayının 10-u keçirilən [[Aşura günü]]dür. [[Sünni]] məzhəbində Kərbəla döyüşündə şəhid olan şəxslər üçün dini tədbirlər keçirlmir. Ancaq, Sünnilikdə [[İmam Hüseyn]]in öldürülməsi lənətlənir. [[Sünni]] mənbələrində [[İmam Hüseyn]] [[Məhəmməd|Məhəmməd peyğəmbər]]in nəvəsi və IV [[xəlifə]] [[Əli bin Əbu Talib]]in sevilmli oğlu kimi göstərilir. Onun [[I Yezid]] tərəfindən amansız şəkildə şəhid edilməsi, [[İslam]] qaydalarına zidd olduğu vurğulanır. [[İslam]] dinində olan məzhəblərin hamısında, Kərbəla hadisələrinə toxunulur. Bütün məzhəblər peyğəmbər nəslindən olan [[İmam Hüseyn]]in şəhid edilməsini böyük günah hesab ediredilir.

Kərbəla hadisəsi [[İslam]]da olan məzhəblər tərəfindən eyni formada şərh edilmir. Bütün məzhəblər baş vermiş hadisələrin böyük günah olduğunu hesab etsə də, heç də hamısı, Kərbəla ilə bağlı müxtəlif dini tədbirlər təşkil etmirlər. [[Şiə]] və [[Sünni]] mənbələrində Kərbəla hadisələri şərh edilərkən, müxtəlif fikirlər göstərilir. [[Şiə]] mənbələrinə görə [[Məhəmməd|Məhəmməd peyğəmbər]] özündən sonra [[Əli bin Əbu Talib]]in daha sonra isə onun oğullarından birinin [[xəlifə]] olmasını istəyirdi. Lakin [[Əməvilər]]in təzyiqitəziqi nəticəsində [[I Müaviyə]] [[xəlifə]] seçildi. [[I Müaviyə]]nin ölümündən sonra, ədaləti bərpa etmək üçün yeni bir şans yarandı. [[İmam Hüseyn]] xəlifə təyin edilməli idi. [[I Müaviyə]]nin oğlu [[I Yezid]] [[İmam Hüseyn]]in xəlifə seçilməsindən qorxurdu. Xalqın Hüseyni dəstəkləməsi və müxtəlif qəbilə başçılarından dəstək məktubları alması, Yezidin şübhələrini daha da artırdı. Bu məqsədlə [[I Yezid]] [[İmam Hüseyn]]in yanına elçi göndərir.

Elçi [[İmamHüseynə Hüseyn]]ə məsləhət görür ki, [[I Yezid]]ə tabe olsunolmağı məsləhət görür. Əvəzində isə rədd cavabı alır. [[Şiə]] məzhəbində [[Hüseyn ibn Əli|Hüseyn]] tərəfindənin [[I Yezid]]in təklifinin rədd edilməsietməsi, tam düzgün addımadım kimi göstərilir. Daha sonra [[Hüseyn ibn Əli|Hüseyn]]in [[Mədinə]] şəhərindən [[Məkkə]] şəhərinə [[Həcc|Həcc ziyarət]]inə çıxır.

[[I Yezid]] [[Kufə]] əhalisinin [[Hüseyn ibn Əli|Hüseyn]]iini dəstəklədiyni bilirdi. VII əsrdə [[Kufə]] şəhərində [[Şiə]] məzhəbindən olan [[Müsəlmanlar]] yaşayırdı. [[Kufə]] yarana biləcək etiraz dalğasını öncədən yatırtmaqyatırmaq və öz mövqelərinimövqeylərini gücləndirmək məqsədi ilə [[I Yezid]] ''[[Übeydullah ibn Ziyad]]ı'' şəhər valisi təyin etdi. Digər bir addım ilə isə şəhərə tam silahlanmış ordu göndərdi. [[Kufə]] əhalisinin döyüşə hazır olduğunu görən ''Ubeydullah bin Ziyad'' xalqın döyüşməkdənsə itaət etməyə dəvət etdi.

İbadətin səhərsi günü [[Hüseyn ibn Əli|Hüseyn]]in tərəfdarlarından bir neçə nəfər, [[xilafət]] ordusunun əsgərləri ilə söhbət etməyə başladılar. Onlar əsgərlərə eyni dindən olduqlarını və qardaş qanı tökülməsin deyə döyüşməmələrini istədilər. [[Hüseyn ibn Əli|Hüseyn]] özü dəözüdə əsgərlər qarşısında uzun çıxış etdi. Tarixi mənbələrdə göstərilir ki, bu çıxışınçıxışdan təsirindən [[xilafət]] ordusunun məşhur sərkərdəsi Hür, imamın tərəfdarlarına qoşulmuşdu. [[Ömər bin Səd]] Hürün qarşı tərəfə keçməsindən ehtiyatlandı. DanışıqlarınƏgər danışıqların davam edəcəyi halda, [[xilafət]] ordusunun bir çox sərkərdəsinin oxşar addımaddımı atması ehtimalemtimal olunduolunurdu. Bu səbəbdən danışıqlar yarımçıq dayandırıldı və [[Ömər bin Səd]] ilk [[ox (silah)|ox]]un atılması göstərişini verdi. Bununla da Kərbəla döyüşü başladı. Döyüş ilk əvvəl [[duel]] şəklində cərəyan edirdi.

[[Hüseyn ibn Əli|Hüseyn]]in ilk öncə ''Təmim bin Kahta'' ilə döyüşdü. Hüseyn qılıncla yaxşı döyüşürdü, Kahtanın peşəkar döyüşçü olmasına baxmayaraq onu qılınç zərbəsi ilə öldürdü. Növbəti döyüş məşhur ərəb sərkərdəsi Zeyd Ebtahi ilə baş tutdu və Hüseyn onu daonuda qılıncla öldürdü. [[Hüseyn ibn Əli|Hüseyn]]in tərəfdarlarından ilk olaraq Hür, Həbib bin Məzahir döyüşmüşdür. Döyüşdə hər iki şəxs həlak oldu, daha sonra tərəfdarları arasında döyüşmək gücündə olan hər bir kəs [[xilafət]] ordusuna qarşı sona qədər döyüşdü. Ölənlər arasında [[Hüseyn ibn Əli|Hüseyn]]in oğlu Əli Əkbər qardaşı [[İmam Həsən|Həsən]]in oğlu Qasım və sancaqdarı [[Abbas ibn Əli]] vardı. Mənbələrdə [[xilafət]] ordusunun verdiyi itkilər haqqında müxtəlif fikirlər vardır. Dəqiq say bilinməsə dəbilinməsədə, [[xilafət]]in də böyük itki verdiyi məlumdur.