|
[[Şəkil:Tarimrivermap.png|thumb|400px|Бассейн реки Тарим, 2008]]
[[Şəkil:Aksai Chin Sino-Indian border map.png|thumb|300px]]
'''Aksayçin''' ({{Dil-zh|阿克賽欽|阿克赛钦|Ākèsàiqīn}}, {{Dil-ug|ак сай}}, {{Dil-hi|अकसाई चिन}}, {{Dil-ur|اکسائی چن}}) — [[Hindistan]], [[Pakistan]] və [[Çin Xalq Respublikası|Çin]] arasında yerləşən sərhəd regionu. Region 42 685 km² əraaziyəəraziyə sahibdir ([[Cammu və Kəşmir]] ştatlarının[[Ştat|ştatının]] 20 % ərazisi)<ref>{{cite web
|url = http://edition.cnn.com/2002/WORLD/asiapcf/east/05/24/aksai.chin/
|title = Aksai Chin: China's disputed slice of Kashmir
|archivedate = 2012-03-16
}}</ref>.
De-fakto ərazini Çin idarə edir. Ancaq Hindistan əraziyə iddia edir. Bu ərazi Çin və HindistanarasındaHindistan ikinarasında iki əsas ərazi problemindən biridir. İkinci ərazi məsələsi isə [[Arunaçal-Pradeş|Aruanaçal-Pradeş]] ştatının ərazisidir.
Aksayçin öz növbəsində bir yüksək dağlıq ərazidir. Burada hündürlük 5 min metri keçir. Ərazi səhralıqdan ibarətdir. Coğrafi baxımından [[Tibet platosu]]nun bir hissəsini təşkil edir. Ərazidə yerli əhali ilə yanaşı heç daimi yaşayışı olan məntəqə belə yoxdur. Yağıntının miqdarı olduqca azdır. Buna səbən əraziyə hava kütlələərinin daxil ola bilməməsidir.
== Tarix ==
Tarixən Aksayçin [[Himalay krallığı]] olan Ladakxın ərazisinə daxil idi. Onlar buranı [[XIX əsr|XIX]] əsrə qədər bölgəni idarə etmişlər. [[24 mart]] [[1914]]-cü ildə Dehli ilə tibet arasında anlaşma ilə ərazi Britaniyanın tabeliyinə keçir. Çin Tibetin müstəqilliyini qəbul etmirdi. Bu da öz növbəsindsə 1903—19041903—[[1904]]-cü illər [[Britaniya-Çin müharibəsi|Britaniya-Çin müharibəsinə]] səbəb olur. Nəticədə [[Lxasa]] ingilislər tərəfindən işğal olunur. [[XIII Dalay-lama]] isə [[Monqolustan|Monqolustana]] qaçmalı olur. Çin siyası dəstək üçün [[Rusiya İmperiyası|Rusiya imperiyasına]] müraciət edir. [[1911]]-ci il inqilabından sonra isə onlar müqaviləni tanımaqdan imtina edirlər.
[[1962]]-ci il [[Çin-Hindistan sərdədsərhəd müharibəsi (1962)|Çin-Hindistan sərdəd müharibəsinə]] səbəb Çinin [[Makmaqon xətti|Makmaqon xəttinə]] əsasən mübahisəli olan ərazilərdən yol çəkməsi olur. HimndistanHindistan bu ərazini Çinin ərazi bütövlüyü olaraq qəbul etmirdi. Tibetdən [[Sınsızyan-Uyğurustan]] ərazisinə gedən yol Aksayçindən keçirdi. yolunYolun böyük qismi 4000 metr yüksəklikdən keçir.
== Google Earth görə lanşaft modeli==
[[2006]]-cı ilin iyununda [[Google Earth]] xəritəsində Aksayçin vilayətinin modeülinimodelini aşkarlayırlar<ref>[http://bbs.keyhole.com/ubb/showthreaded.php/Cat/0/Number/484568/page/vc Google Earth Community posting], 29 June, 2006</ref>. Modelin koordinatı: {{coord|38|16|N|105|57|E|type:landmark_region:CN}}Aksayçinin [[Landşaft|landşaftı]] ilə mənzərənin müqayisəsi əla bir bənzərliyi ortaya qoyur<ref>[http://bbs.keyhole.com/ubb/showthreaded.php/Cat/0/Number/859782/page/0/vc/1 Google Earth Community posting], 10 April 2007</ref>. Model 900 m × 700 m ölçüsündə olub tikililərə, iri yük maşınları olan anqarlara və postlara sahib bir ərazi idi. Bu ərtazinin hərbi məqsədlər üçün istifadəsi ehtimalı yüksəkdir. Bu hərbi obyektin mövcud potensialı:
- Pilotsuz uçan aparatların təlim paliqonu.poliqonu;▼
Aksayçinin lanşaftı ilə mənzərənin müqayisəsi əla bir bənzərliyi ortaya qoyur<ref>[http://bbs.keyhole.com/ubb/showthreaded.php/Cat/0/Number/859782/page/0/vc/1 Google Earth Community posting], 10 April 2007</ref>. Model 900 m × 700 m ölçüsündə olub tikililərə, iri yük şasınalı olan anqarlara və postlara sahib bir ərazi idi. Bu ərtazinin hərbi məqsədlər üçün istifadəsi ehtimalı yüksəkdir. Bu hərbi obyektin mövcud potensialı:
Kimyavi- Kimyəvi və biloji silahların dispersiya sxemlərinin öyrənilməsi .;▼▲Pilotsuz uçan aparatların təlim paliqonu.
- Tank poliqonu;
▲Kimyavi və biloji silahların dispersiya sxemlərinin öyrənilməsi.
klimatoloji- tədqiqatlarıKlimatoloji məqsəditədqiqatlar üçün inşa edilən su toplama hövzəsi. ▼Tanq paliqonu.
Yerli rəhbərliyin sözlərinə görə ərazi 1998-1999-ci illərdə inşa edilən tanqtank poliqonudur.<ref>[http://www.theage.com.au/news/web/chinese-xfile-not-so-mysterious-after-all/2006/07/23/1153593217781.html Chinese X-file not so mysterious after all]</ref>. ▼▲klimatoloji tədqiqatları məqsədi üçün inşa edilən su toplama hövzəsi.
▲Yerli rəhbərliyin sözlərinə görə ərazi 1998-1999-ci illərdə inşa edilən tanq poliqonudur.<ref>[http://www.theage.com.au/news/web/chinese-xfile-not-so-mysterious-after-all/2006/07/23/1153593217781.html Chinese X-file not so mysterious after all]</ref>.
== Mənbə ==
| 