Mərziyyə Davudova: Redaktələr arasındakı fərq

Silinən məzmun Əlavə edilmiş məzmun
Redaktənin izahı yoxdur
Sətir 1:
{{Teatr xadimi
|Şəkil = Marziya Davudova.jpg
|Orijinal adı = Mərziyyə Yusif qızı Dautova
|Doğum tarixi = {{doğum tarixi|1901|12| = 8}}.12.1901
|Doğum yeri = Sarevo kəndi, [[Həştərxan]], [[Həştərxan quberniyası]], [[Rusiya İmperiyası]]
|Vəfatı = {{vəfat tarixi yaşı|1962|1| = 6|1901|12|8}}.1.1962
|Vəfat yeri = [[Bakı]], [[Azərbaycan SSR]], [[SSRİ]]
|Fəaliyyət illəri = 1915–1960
|Mükafatları = {{SSRİ xalq artisti|1949}} {{Azərbaycan SSR xalq artisti|1936}} {{Azərbaycan SSR əməkdar artisti|1933}} {{Stalin mükafatı|1948}}<br>{{"Qırmızı Əmək Bayrağı" ordeni (SSRİ)|1946}} {{"Şərəf Nişanı" ordeni|1959}}
|IMDB = 2359186
}}
 
Sətir 14:
 
== Həyatı ==
Mərziyə Davudova [[8 dekabr]] [[1901]]-ci ildə [[Həştərxan]]ın Sarevo çayının sahilində yerləşən eyniadlı kənddə anadan olmuşdur. 1908–1912-ci ildə kəndlərindəki dördillik "Darültəhsil", 1912–1915-ci illərdə "Qaliyə" və 1915–1918-ci illərdə "İqbal" rus-tatar məktəbləyində oxumuşdur. Bu dövrlərdə teatr fəaliyyətinə başlamış, burada həvəskarların hazırladıqları tamaşalarda oynamışdır.
 
[[Hüseyn Ərəblinski]] [[1918]]-ci ildə Həştərxanda qastrolda olarkən onun oyununu bəyənmiş və onu [[Bakı]]ya dəvət etmişdi. 1919-cu ildə anasını itirdikdən sonra Bakı gəlmişdir. İlk dəfə Birləşmiş Dövlət Teatrosu nəzdində Türk Dram Teatrosu kollektivinə aktrisa qəbul edilib. Arada çox qısa müddət [[Tiflis Azərbaycan Dram Teatrı]]nda və [[Bakı Türk İşçi Teatrı]]nda işləsə də, ömrünün sonunadək [[Akademik Milli Dram Teatrı]]nın aparıcı sənətçilərindən olmuşdur. 1956–1961-ci illərdə Azərbaycan Teatr Cəmiyyətinin (hazırkı [[Azərbaycan Teatr Xadimləri İttifaqı]]) sədri vəzifəsində işləmişdir. [[Azərbaycan SSR Ali Soveti]]nin deputatı olmuşdur.
 
Mərziyyə Davudova [[6 yanvar]] [[1962]]-ci ildə [[Bakı]] şəhərində vəfat etmişdir.
 
== Səhnə fəaliyyəti ==
[[Şəkil:Davudova and Sharifzade playing Macbeth.jpg|400px|thumbnail|left|Mərziyyə Davudova və [[Abbas Mirzə Şərifzadə]] "Maqbet" tamaşasında]]
[[1920]]-ci ildə Bakıya gələn və taleyini əbədi olaraq teatra bağlayan Mərziyyə Davudova Azərbaycan mədəniyyətinin, xüsusilə də teatr sənətinin inkişafında misilsiz xidmət göstərmişdir. Doğrudur, onun ən böyük arzusu [[Hüseyn Ərəblinski]] ilə tərəf müqabili olmaq idi, amma bu istək həyata keçmədi. Çünki bir il öncə nadanlar qüdrətli aktyorun həyatına son qoymuşdular. Xoşbəxtlikdən ikinci bir nəhəng aktyorla səhnədə üz-üzə dayanan Mərziyyə xanım sonralar həmin sənətkarın - [[Abbas Mirzə Şərifzadə]]nin teatrda yalnız tərəf müqabili deyil, həyatda da sevgili həmdəminə, vəfalı ömür-gün dostuna çevrildi.
 
Ötən əsrin 20-ci illərindən sonra Azərbaycan səhnəsində [[Fatma Muxtarova]], [[Şövkət Məmmədova]], [[Həqiqət Rzayeva]], [[Sürəyya Qacar]], [[Münəvvər Kələntərli]]... kimi müqtədir aktrisalar çıxış edirdilər. Onların sırasına həvəslə qoşulan Mərziyyə xanım [[Üzeyir Hacıbəyov]]un "Arşın Mal Alan" musiqili komediyasında əvvəlcə Gülçöhrə, sonra isə Cahan xala rollarında çıxış edib. Bununla da özünün aktrisa kimi nəyə qadir olduğunu məharətlə təsdiqləyib. [[Hüseyn Cavid]]in "İblis" əsərinin tamaşasında Abbas Mirzə Şərifzadə ilə tərəf müqabili olmaq onun səhnə yaradıcılığında yeni səhifələr açıb. Çox keçmir ki, Mərziyyə Davudova mürəkkəb, ziddiyyətli, bir-birinə bənzəyən və bənzəməyən müxtəlif qadın obrazlarını, xüsusilə də qüdrətli xarakterlərin yaradıcısı kimi parlayıb. Azərbaycan teatrının aktrisalarla bağlı yeni səhifəsinin yazılması şərafəti məhz Mərziyyə xanımın qismətinə düşdü. Böyük dramaturqumuz [[Cəfər Cabbarlı]]nın "Sevil" pyesi yalnız səhnədə deyil, həyatda da böyük əks-sədaya, təlatümə səbəb olmuşdur. Mərziyyə xanımın böyük ustalıqla can verdiyi Sevil obrazı o qədər parlaq, təsirli, təbii alınmışdı ki, tamaşa salonundakı qadınlar öz çadralarını elə oradaca atmışlar. Mərziyyə xanım əslində qaranlıq bir mühitdə qəfildən şimşək kimi doğmuşdu. Onun səhnədə göstərdiyi təbii oyunu və sənət yanğısı haqqında Cəfər Cabbarlı yazırdı: "Mərziyyə yetkin bir sənətkardır, ustadır. Aktrisa səhnədəki əhval-ruhiyyəsi ilə bütün tamaşa salonuna təsir edən heyrətamiz bir istedada malikdir".
[[Şəkil:Mərziyyə Davudovanın Bakıda xatirə lövhəsi.jpg|thumb|250px|Mərziyyə Davudovanın xatirə lövhəsi ([[Bakı]])]]
Mərziyyə Davudovanın teatra gəlişi ilə çox şey dəyişdi. Bu aktrisa səhnədə yalnız Azərbaycan qadınlarının surətini deyil, Qərb teatrından gələn dezdemonalar, amalyalar, ofelyalar, violalar...violalar… kimi neçə-neçə mürəkkəb obraz yaratdı. Onun obraza girmək məharəti o qədər güclü idi ki, heç bir mübaliğə olmadan bu qüdrətinə görə aktrisa Hüseyn Ərəblinski, Abbas Mirzə kimi nəhənglərlə bir sırada fəxarətlə dayanırdı. Mərziyyə xanım Cəfər Cabbarlı, Hüseyn Cavid, [[Səməd Vurğun]], [[Mirzə İbrahimov]], [[Mehdi Hüseyn]], [[Ənvər Məmmədxanlı]] kimi Azərbaycan dramaturqlarının əsərləri ilə yanaşı, rus və Qərbi [[Avropa]] ədiblərinin də tamaşalarında bir-birindən fərqli və mürəkkəb qadın obrazları yaratmışdır.
 
Mehdi Məmmədov Mərziyyə Davudovanın yaradıcılığını dəyərləndirərək yazırdı: "[[1937]]-ci ildə Mirzə İbrahimovun "Həyat" dramı ilk dəfə tamaşaya qoyulmuşdu. Tamaşa gurultulu müvəffəqiyyət qazandı. İfaçılar ansamblı, xüsusilə də əsas rolların ifaçıları - Mərziyyə Davudova (Həyat) və [[Ülvi Rəcəb]] (Süleyman) yüksək qiymətləndirilmişdir. Əsasən klassik repertuarda romantik səpkili rollar oynayan bu aktyorlar indi "Həyat" tamaşasında həyati cizgilərlə, məişət boyaları ilə zəngin olan realist xarakterlər yaratmaqla böyük qələbə əldə etdilər. Yekdilliklə təsdiq olundu ki, bədii siqləti böyük olan bir tamaşa, onun nəzdində və mərkəzində isə Mərziyyə Davudova kimi sənətkarın ifasında Həyat obrazı yarandı".
 
Xalq artisti [[Hökümə Qurbanova]] öz xatirələrində yazırdı ki, bu da taleyin qismətidir. Mərziyyə xanımın ilk dəfə yaratdığı obrazları sonralar mən oynadım. Həmişə həyəcan keçirirdim ki, o bu məsələyə necə baxacaq. Böyük ürək və istedad sahibi idi. Həmişə tamaşadan sonra məni ilk təbrik edib oyunumu bəyəndiyini söyləyən Mərziyyə xanım olardı. Bu aktrisa əsl sənət fədaisi kimi gənclərə xüsusi qayğı göstərərdi.
Geniş yaradıcılıq diapazonuna malik olan Mərziyyə Davudova Azərbaycan kinosunun inkişafında da müəyyən xidmətlər göstərmişdir. "[[Hacı Qara (film, 1929)|Hacı Qara]]", "[[Bir ailə (film, 1943)|Bir Ailə]]", "[[Bakının işıqları (film, 1950)|Bakının İşıqları]]", "[[Bir məhəllədən iki nəfər (film, 1957)|Bir Məhəllədən İki Nəfər]]", "[[Koroğlu (film, 1960)|Koroğlu]]" və digər filmlərə çəkilib. [[1956]]-cı ildən ömrünün sonuna kimi Azərbaycan Teatr Cəmiyyətinə rəhbərlik edən Mərziyyə xanım Davudova əslində qaranlıq bir mühitdə parlayan ulduz idi.
 
== Çətin illər ==
Bəllidir ki, [[1937]]-ci ilin repressiyası sənət adamlarının taleyindən izsiz keçmədi. Müşfiqləri, Cavidləri, Ülvi Rəcəbləri, [[Əhməd Cavad]]ları aparanların növbəti hədəfi Azərbaycan səhnəsinin azman aktyoru Abbas Mirzə Şərifzadə oldu. Görkəmli teatr ustasının hansı şəkildə qətlə yetirildiyi uzun müddət qaranlıq qaldı. Bu ailənin çəkdiyi zillətin təsvirini vermək indi çox çətindir. Yalnız [[1955]]-ci ildə məlum oldu ki, Abbas Mirzə Şərifzadə [[1938]]-ci ildə güllələnib. Səhnədə faciə qəhrəmanlarının mahir ifaçısı Abbas Mirzə Şərifzadə heç vaxt ağlına gətirməzdi ki, yaratdığı obrazların taleyi onu da gözləyə bilərmiş. O, həyatda da faciə qəhrəmanına çevrildi. Taleyinə, həyatına vurulan zərbələrin ağrı-acısını çəkənlərdən birincisi həyat yoldaşı, səhnəmizin qüdrətli nümayəndəsi, xalq artisti Mərziyyə xanım Davudova oldu.
 
Mərziyyə xanım Davudovaya xalq artisti fəxri adını [[1936]]-cı ildə vermişdilər. Buna baxmayaraq, 1937-ci ildə Ülvi Rəcəbi, Abbas Mirzəni "xalq düşməni" elan edənlər aktrisanı da çək-çevirə salmaqla qəlbini didib-parçalayırdılar. O illərin xofunu Mərziyyə xanım ömrünün sonuna kimi qəlbində yaşatdı. O ağır repressiyalar aktrisanı çox incitsə də, dərdlərini gizlətməyi, səhnədə həmişəki qüdrətini, həyatda isə qürurunu, məğrurluğunu saxlamağı bacardı. O, 61 yaşında dünyasını dəyişəndə çox şeydən narahat getsə də, bir məsələdən ürəyi arxayın idi. Böyük məhəbbətin nişanəsi olan qızı [[Firəngiz Şərifova]] onların yolunu çox ləyaqətlə davam etdirirdi.
Bəllidir ki, [[1937]]-ci ilin repressiyası sənət adamlarının taleyindən izsiz keçmədi. Müşfiqləri, Cavidləri, Ülvi Rəcəbləri, [[Əhməd Cavad]]ları aparanların növbəti hədəfi Azərbaycan səhnəsinin azman aktyoru Abbas Mirzə Şərifzadə oldu. Görkəmli teatr ustasının hansı şəkildə qətlə yetirildiyi uzun müddət qaranlıq qaldı. Bu ailənin çəkdiyi zillətin təsvirini vermək indi çox çətindir. Yalnız [[1955]]-ci ildə məlum oldu ki, Abbas Mirzə Şərifzadə [[1938]]-ci ildə güllələnib. Səhnədə faciə qəhrəmanlarının mahir ifaçısı Abbas Mirzə Şərifzadə heç vaxt ağlına gətirməzdi ki, yaratdığı obrazların taleyi onu da gözləyə bilərmiş. O, həyatda da faciə qəhrəmanına çevrildi. Taleyinə, həyatına vurulan zərbələrin ağrı-acısını çəkənlərdən birincisi həyat yoldaşı, səhnəmizin qüdrətli nümayəndəsi, xalq artisti Mərziyyə xanım Davudova oldu.
 
Mərziyyə xanım Davudovaya xalq artisti fəxri adını [[1936]]-cı ildə vermişdilər. Buna baxmayaraq, 1937-ci ildə Ülvi Rəcəbi, Abbas Mirzəni "xalq düşməni" elan edənlər aktrisanı da çək-çevirə salmaqla qəlbini didib-parçalayırdılar. O illərin xofunu Mərziyyə xanım ömrünün sonuna kimi qəlbində yaşatdı. O ağır repressiyalar aktrisanı çox incitsə də, dərdlərini gizlətməyi, səhnədə həmişəki qüdrətini, həyatda isə qürurunu, məğrurluğunu saxlamağı bacardı. O, 61 yaşında dünyasını dəyişəndə çox şeydən narahat getsə də, bir məsələdən ürəyi arxayın idi. Böyük məhəbbətin nişanəsi olan qızı [[Firəngiz Şərifova]] onların yolunu çox ləyaqətlə davam etdirirdi.
 
* Aktyor və rejissor [[Abbas Mirzə Şərifzadə]]nin həyat yoldaşıdır.
Sətir 44 ⟶ 43:
 
== Mükafatları ==
* "[[Azərbaycan SSR əməkdar artisti]]" fəxri adı — 25 aprel 19333 1933
* "[[Azərbaycan SSR xalq artisti]]" fəxri adı — 4 aprel 1936
* [["Qırmızı Əmək Bayrağı" ordeni (SSRİ)|"Qırmızı Əmək Bayrağı" ordeni]] — 11 aprel 1946
* "[[SSRİ xalq artisti]]" fəxri adı — 22 iyul 1949
* [[Stalin mükafatı]] <small>(II dərəcəlidərəcə)</small> — 20 aprel 1948
* [["Şərəf Nişanı" ordeni]] — 9 iyun 1959